Đáp ứng đầy đủ, kịp thời nhu cầu thanh toán của ngân sách nhà nước

Nhiệm vụ huy động vốn và quản lý ngân quỹ nhà nước (NQNN) được Kho bạc Nhà nước (KBNN) thực hiện trên nền tảng khá vững chắc. Nền tảng này được thiết lập từ quá trình cải cách, hiện đại hóa theo Chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020. Cụ thể:

Công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) tại thị trường trong nước hiện nay đã được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế, công khai, minh bạch, theo nguyên tắc thị trường và trở thành kênh huy động vốn chủ yếu của ngân sách trung ương (NSTW).

Công tác phát hành TPCP cũng được gắn chặt với mục tiêu tái cơ cấu nợ, góp phần bảo đảm nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững. Theo đó, kỳ hạn bình quân danh mục TPCP đã từng bước được kéo dài (từ 1,84 năm vào năm 2011 lên 8,42 năm vào cuối năm 2020), trong khi lãi suất phát hành bình quân giảm (từ 12%/năm vào năm 2011 còn 2,86%/năm vào năm 2020), tiết kiệm chi phí vay nợ cho NSNN và góp phần tăng cường tính an toàn, bền vững của danh mục nợ, giúp Chính phủ có thêm dư địa để ứng phó với các rủi ro và cú sốc vĩ mô như đại dịch COVID-19.

Về quản lý NQNN, tài khoản thanh toán tập trung của KBNN tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã được thiết lập. Việc toàn bộ NQNN tập trung thống nhất về NHNN, không chỉ tạo điều kiện thuận lợi trong thanh khoản mà còn phối hợp chặt chẽ, linh hoạt với NHNN trong điều hành chính sách tiền tệ.

Các công cụ quản lý NQNN hiện đại như dự báo luồng tiền, phương án điều hành NQNN… cũng được xây dựng và triển khai. Trên cơ sở đó, NQNN đã được quản lý, điều hành, đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhu cầu thanh toán của NSNN ở mọi thời điểm, không xảy ra tình trạng NSNN phải nợ hoặc hoãn chi.

Nguồn NQNN tạm thời nhàn rỗi cũng được ưu tiên sử dụng để cho NSTW vay bù đắp bội chi và tạm ứng xử lý thiếu hụt tạm thời; phần NQNN tạm thời nhàn rỗi còn lại được đầu tư ngắn hạn trên thị trường tiền tệ thông qua các hình thức gửi tiền có kỳ hạn tại ngân hàng thương mại (NHTM), mua lại có kỳ hạn TPCP theo nguyên tắc cạnh tranh, công khai, minh bạch và tạo thêm nguồn thu cho NSNN (KBNN đã bước đầu đóng góp vào NSTW 8.000 tỷ đồng từ hoạt động cải cách quản lý NSNN).

Nhìn chung, công tác quản lý NQNN thời gian qua đã gắn kết chặt chẽ với công tác quản lý ngân sách và quản lý nợ thông qua việc hài hòa khối lượng huy động vốn và khả năng NQNN tạm thời nhàn rỗi trong từng giai đoạn. NQNN tạm thời nhàn rỗi được sử dụng cho NSTW vay khi nguồn NQNN tăng cao hoặc khi thị trường có biến động mạnh, qua đó, giúp giảm sự phụ thuộc vào thị trường và giảm chi phí vay nợ của NSNN.

Đảm bảo thanh khoản, tăng tính sôi động của thị trường trái phiếu chính phủ

Năm 2021, trước bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, tác động đến mọi mặt kinh tế - xã hội, bám sát chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Tài chính, KBNN đã xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai huy động vốn TPCP gắn chặt với quản lý NQNN, đảm bảo thanh khoản, đáp ứng kịp thời các nhu cầu chi tiêu của NSNN, nhất là các khoản chi phục vụ phòng, chống dịch COVID-19 và phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội. Cụ thể:

Đối với công tác huy động vốn: Căn cứ nhu cầu vốn của NSNN và nhiệm vụ Bộ Tài chính giao, KBNN đã xây dựng lịch biểu, kế hoạch phát hành TPCP và thông báo ra thị trường. Trên cơ sở đó, tổ chức đấu thầu TPCP thường xuyên, liên tục hàng tuần qua Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) để vừa huy động vốn cho NSTW, vừa duy trì hoạt động ổn định, liên tục của thị trường TPCP, làm tham chiếu cho thị trường vốn.

Khối lượng phát hành TPCP bám sát tình hình thu, chi NSTW, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công và nhu cầu trả nợ gốc đến hạn của NSTW, đảm bảo việc huy động vốn hiệu quả, không phát hành thừa so với nhu cầu vốn của NSTW. Lãi suất phát hành TPCP được điều hành ổn định, bám sát với diễn biến thị trường; kỳ hạn phát hành tiếp tục tập trung vào loại kỳ hạn từ 5 năm trở lên để kéo dài kỳ hạn còn lại bình quân danh mục TPCP, giảm áp lực trả nợ trong ngắn hạn, giảm rủi ro đảo nợ và tăng cường tính bền vững của danh mục nợ theo chủ trương của Đảng và Nhà nước về tái cơ cấu nợ công.

Bên cạnh đó, từ Quý III/2021, KBNN tổ chức triển khai thí điểm đấu thầu TPCP theo phương thức đa giá nhằm tiếp tục phát triển thị trường TPCP, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nhà đầu tư. Kết quả cho thấy, mặc dù bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi dịch bệnh COVID-19 và các tác động của thị trường tài chính, tiền tệ thế giới, song công tác phát hành TPCP đã đáp ứng được đầy đủ nhu cầu vốn của NSTW; lãi suất phát hành TPCP giảm trong khi kỳ hạn còn lại bình quân danh mục TPCP được kéo dài. Đến hết ngày 31/12/2021, KBNN đã huy động được 318,2 nghìn tỷ đồng vốn TPCP, với kỳ hạn phát hành TPCP bình quân năm đạt 13,9 năm (100% TPCP được phát hành có kỳ hạn từ 5 năm trở lên) và lãi suất phát hành TPCP bình quân năm đạt 2,3%/năm; qua đó, kéo dài kỳ hạn còn lại bình quân danh mục từ mức 8,42 năm vào cuối năm 2020 lên mức 9,12 năm.

Đối với công tác quản lý NQNN: Căn cứ dự báo tình hình kinh tế - xã hội, KBNN đã tổ chức thu thập, tổng hợp thông tin dự báo luồng tiền vào, ra của NQNN cho cả năm 2021 và hàng quý; Xây dựng phương án điều hành NQNN theo các kịch bản thu, chi NSNN khác nhau để sẵn sàng ứng phó với các tình huống bất thường xảy ra do ảnh hưởng của dịch bệnh. Nhờ đó, NQNN đã đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhu cầu chi tiêu của NSNN và các đơn vị giao dịch, nhất là các khoản chi phục vụ phòng, chống dịch COVID-19. Nguồn NQNN tạm thời nhàn rỗi tiếp tục được ưu tiên sử dụng để cho NSTW vay đảm bảo nguồn kinh phí phục vụ cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội và tạm ứng bù đắp thiếu hụt tạm thời.

Đặc biệt, bên cạnh việc sử dụng NQNN tạm thời nhàn rỗi để gửi tiền có kỳ hạn tại NHTM, trong năm 2021, KBNN cũng đã triển khai nghiệp vụ mua lại có kỳ hạn TPCP từ nguồn NQNN tạm thời nhàn rỗi với kỳ hạn không quá 03 tháng. Việc KBNN tham gia vào thị trường TPCP thứ cấp thông qua các giao dịch mua lại có kỳ hạn TPCP, một mặt giúp nâng cao hiệu quả quản lý NQNN, mặt khác góp phần đảm bảo thanh khoản, tăng tính sôi động của thị trường TPCP thứ cấp, qua đó, tác động tích cực trở lại đối với thị trường TPCP sơ cấp.

Định hướng đặt ra đối với huy động vốn và quản lý ngân quỹ nhà nước giai đoạn mới

Trước bối cảnh dịch bệnh COVID-19 còn diễn biến phức tạp, quá trình phục hồi, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam dự báo sẽ tiếp tục đối diện với nhiều khó khăn, thách thức.

Nhằm sớm khắc phục khó khăn, thách thức, thực hiện thành công các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội 5 năm giai đoạn 2021- 2025 và Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030, Chính phủ đang gấp rút xây dựng Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Việc triển khai thực hiện Chương trình cần thiết phải có nguồn lực tài chính lớn. Theo đó, cần phải có sự phối, kết hợp chặt chẽ, nhịp nhàng hơn nữa của chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và các chính sách kinh tế vĩ mô khác. Nhằm góp phần vào hoàn thành mục tiêu trên, KBNN sẽ tập trung các nguồn lực, phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ huy động vốn phát hành TPCP và quản lý NQNN, đi đôi với đẩy mạnh cải cách, hiện đại hóa các chức năng, nhiệm vụ này tiệm cận thông lệ quốc tế. Cụ thể:

Đối với lĩnh vực huy động vốn TPCP: KBNN tiếp tục tổ chức phát hành TPCP tại thị trường trong nước theo các mục tiêu của chiến lược, kế hoạch, chương trình quản lý nợ công trung, dài hạn và kế hoạch vay, trả nợ công hàng năm; phấn đấu kỳ hạn phát hành bình quân TPCP đạt từ 9-11 năm, với lãi suất và chi phí phát hành hợp lý, góp phần cơ cấu lại nợ công, tăng tính an toàn, bền vững; đóng góp vào sự phát triển đồng bộ, toàn diện của thị trường TPCP để thúc đẩy sự phát triển của thị trường vốn trong nước.

Theo đó, KBNN sẽ tiếp tục thực hiện phát hành và quản lý danh mục TPCP chủ động, hiệu quả, kịp thời đáp ứng nhu cầu vốn của NSNN; điều hành lãi suất phát hành TPCP phù hợp với chính sách lãi suất của Chính phủ, gắn với nguyên tắc thị trường; đa dạng các sản phẩm TPCP đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư; hình thành các mã TPCP chuẩn với quy mô đủ lớn làm tham chiếu cho thị trường vốn; củng cố cơ sở nhà đầu tư theo hướng tiếp tục cải thiện tỷ trọng đầu tư TPCP của các nhà đầu tư dài hạn.

Đối với lĩnh vực quản lý NQNN: KBNN sẽ tiếp tục đẩy mạnh đổi mới, hiện đại hóa nhằm thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển. Cụ thể, KBNN sẽ thực hiện quản lý NQNN an toàn, hiệu quả, chủ động theo nguyên tắc thị trường; gắn kết chặt chẽ giữa quản lý NQNN với quản lý NSNN và quản lý nợ, đảm bảo thanh khoản tại mọi thời điểm và hiệu quả về chi phí vay của NSNN, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý các nguồn lực tài chính nhà nước. Theo đó, một số nội dung KBNN tập trung triển khai trong thời gian tới như sau:

i) Tiếp tục hoàn thiện mô hình tài khoản thanh toán tập trung của KBNN theo hướng giảm dần các tài khoản trung gian, tiến tới tại mỗi hệ thống ngân hàng, KBNN chỉ có duy nhất một tài khoản và cuối ngày toàn bộ số dư NQNN tại các NHTM được tập trung về tài khoản của KBNN tại NHNN;

(ii) Hoàn thiện và nâng cao chất lượng của công tác dự báo luồng tiền;

(iii) Mở rộng phạm vi đầu tư, đi vay NQNN nhằm giảm dần số dư NQNN được gửi không kỳ hạn tại NHNN, tối ưu hóa lợi ích sử dụng NQNN...      

(*) Lưu Hoàng – Cục trưởng Cục Quản lý ngân quỹ nhà nước (Kho bạc Nhà nước).

(**) Bài đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 1+2 tháng 1/2022.