Sợ tiếp cận ngân hàng

"Khó vay vốn ngân hàng" là câu đầu tiên các nạn nhân nhắc đến khi nói về lý do tìm đến tín dụng đen. Đối tượng vay tín dụng đen thường là những người làm nghề tự do, không có tài sản thế chấp, không có mục đích vay vốn chính đáng hoặc do sống ở nông thôn, ít giao tiếp nên ngại tiếp xúc với nhân viên ngân hàng.

Chia sẻ tại hội thảo về tín dụng đen gần đây, một cán bộ Phòng cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội kể vài trường hợp thực tế: "Nhiều bác ở quê mà muốn vay 30-50 triệu đồng ngân hàng chắc là sẽ khó được tiếp đón thịnh tình như người khác. Hoặc nếu phía ngân hàng yêu cầu hoàn thiện hồ sơ, thủ tục vài ba lần thôi là các bác đã chán nản rồi".

Trên thực tế, hầu hết các ngân hàng vẫn luôn khẳng định, trong bối cảnh cạnh tranh tín dụng khắc nghiệt hiện nay, không có chuyện cho vay theo kiểu "trông mặt bắt hình dong" mà dựa vào mục đích vay vốn và phương án tài chính, khả năng trả nợ. Tuy nhiên, tâm lý "ngại" ngân hàng vẫn khiến nhiều người sẵn sàng mang sổ đỏ, giấy tờ có giá trị thế chấp cho các cá nhân, công ty bên ngoài. Bên cạnh đó, với những người làm nghề tự do, không có thu nhập ổn định, trả qua tài khoản ngân hàng, sẽ khó được chấp nhận cho vay.

Mục đích vay tiền không chính đáng

Ngoài người nghèo, tiểu thương muốn vay tiền kinh doanh, rất nhiều trong số những vụ việc vay tín dụng đen là để trả nợ do cờ bạc, chơi bời... Trên thực tế, nhiều giao dịch vay vài trăm triệu đồng chỉ diễn ra gói gọn trong một ngày, trong khi thông thường, thời gian làm thủ tục sang tên theo quy định sẽ lâu hơn rất nhiều. Do đó, một số luật sư chia sẻ, khi thế chấp nhà, nhiều người thực ra đã nhận thức được rủi ro nhưng vẫn làm liều, quyết vay bằng được vì đang bị những đối tượng khác thúc đòi nợ...

Chưa kể tại Việt Nam, vài năm trước rộ lên công khai những dịch vụ đáo hạn ngân hàng do nhu cầu thực tế của nhiều cá nhân, doanh nghiệp. Tất cả những mục đích này, người vay không thể tìm đến ngân hàng hay tổ chức tín dụng nên buộc phải sa vào tín dụng đen với lãi suất cắt cổ, lãi mẹ đẻ lãi con.

Quản trị tài chính cá nhân kém

Luật sư Nguyễn Thế Truyền, Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh, người đã tiếp nhận nhiều vụ liên quan tín dụng đen nhìn nhận, hầu hết các nạn nhân đều không biết quản trị tài chính cá nhân.

Ông kể, nhiều trường hợp nghèo nhưng chỉ vì sĩ diện muốn làm một đám cưới hoành tráng cho con mà đi vay tín dụng đen 40 triệu đồng. Kết quả là, lãi mẹ đẻ lãi con, bản thân cô dâu chú rể nhiều năm không trả hết.

"Theo tôi, nâng cao khả năng quản trị tài chính là điều then chốt giúp họ có kiến thức cơ bản về quản lý dòng tiền, quản trị rủi ro, cân bằng được khả năng và nhu cầu tài chính của mình", ông Truyền chia sẻ.

Thiếu kiến thức pháp luật

Theo một số luật sư thụ lý các vụ án gần đây, người đi vay thường không có kiến thức về pháp luật. Qua tín dụng đen, họ được vay rất nhanh gọn, thậm chí không cần hợp đồng, chỉ cần ký vào sổ vay tiền. Hình thức thông thường để bảo đảm thanh toán được các bên hợp thức bằng hợp đồng mua bán, chuyển nhượng quyền sở hữu nhà ở, sử dụng đất.

Một số trường hợp khác, người vay làm hợp đồng ủy quyền cho bên cho vay tín dụng đen toàn quyền định đoạt tài sản nhà đất, như để họ được giữ sổ đỏ theo hình thức thế chấp tài sản.

Cách làm này, theo các luật sư, gây rủi ro rất lớn cho người đi vay - người có sổ đỏ và thực tế đã có hàng loạt người mất nhà vì cách vay tiền thế chấp này. Theo Công ty Luật Trường Lộc, nhiều người chỉ biết một nguyên tắc cơ bản là mua bán thì phải có giao nhà cho người mua, nhận tiền của họ. Thực tế điều này cũng được quy định trong Bộ luật Dân sự.

"Vì thế họ cứ ký hợp đồng chuyển nhượng nhà đất mà không lường đến hậu quả xảy ra. Nhưng giao dịch thực giữa bên đi vay tín dụng đen và bên cho vay lại không có việc giao nhận tiền, nhà, hay nói cách khác, họ ký hợp đồng nhưng không thực hiện hợp đồng", công ty này cho hay.

Bên cạnh đó, một số người thậm chí còn kém hiểu biết tới mức nghe theo lời các công ty tín dụng đen ký sẵn vào giấy tờ khống (sau này sẽ được phía cho vay hợp thức hóa thành các chứng từ gây bất lợi cho người vay).

Dịch vụ cho vay săn đón khắp nơi

Nếu như trước đây, quảng cáo khoan cắt bê tông luôn kín các bức tường trên phố, trong khu dân cư thì vài năm trở lại đây lại được thay thế bằng dịch vụ cho vay vốn. Không chỉ vậy, các công ty cho vay tài chính có một đội ngũ liên tục gọi điện mời chào khách hàng vay vốn, ngay cả khi họ không có nhu cầu.

Theo các chuyên gia tài chính, đôi khi người vay chưa có nhu cầu chi tiêu nào phát sinh nhưng do những quảng cáo dịch vụ cho vay tín chấp, các dịch vụ vay vốn mời mọc quá nhiều đã khiến họ dao động.