Bà Đàm Thị Hòa, Phó Giám đốc BHXH TP. Hà Nội cho biết: Từ đầu năm đến nay, các ngành đã thực hiện hơn 2.119 cuộc thanh tra, kiểm tra đơn vị, với tổng số tiền nợ hơn 397,1 tỷ đồng, thu hồi được 218,4,5 tỷ đồng (đạt 49,5%).

Nhiều doanh nghiệp trốn đóng BHXH

Tình trạng nợ đọng BHXH của các doanh nghiệp đang diễn biễn phức tạp. Tính đến tháng 8/2019 có trên 32.642 đơn vị nợ tiền BHXH, BHYT, BHTN với 454.029 lao động; số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN phải tính lãi là 1.811,4 tỷ đồng, chiếm 4,17% Kế hoạch thu.

Từ năm 2016 đến nay, cơ quan BHXH đã hoàn thiện hồ sơ đề nghị tổ chức công đoàn khởi kiện đối với 592 đơn vị, với số tiền nợ đóng BHXH 475,6 tỷ đồng. Tổ chức Công đoàn đã gửi thông báo khởi kiện và nhắc nhở các đơn vị thực hiện nghĩa vụ đóng số tiền BHXH đang nợ. Qua đó, đã có một số đơn vị khắc phục trả toàn bộ hoặc trả một phần số tiền nợ, số tiền nợ thu hồi là 100,1 tỷ đồng.

Bà Đàm Thị Hòa nhấn mạnh thực tế cho thấy công tác đôn đốc thu BHXH, BHTN, giảm tỷ lệ nợ đóng BHXH, BHTN ngày càng khó khăn. Hiện nay, TP Hà Nội còn khoảng 70.000 doanh nghiệp với hơn 410.000 lao động có kê khai thuế nhưng chưa tham gia BHXH. Tính đến tháng 8/2019, đã có 10.534 doanh nghiệp ngừng hoạt động, giải thể, phá sản, hết lao động thuộc đối tượng tham gia với số tiền nợ là 1.160,9 tỷ đồng.

Một số doanh nghiệp không chấp hành quyết định thanh tra, kiểm tra; không phối hợp cung cấp hồ sơ, tài liệu và làm việc với đoàn thanh tra, kiểm tra. Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, BHTN chưa đạt 100% đối tượng lao động phải tham gia theo quy định của pháp luật. Nhiều đơn vị sử dụng lao động trốn đóng, không tham gia BHXH, BHTN cho người lao động, nợ đóng, trốn đóng BHXH, BHTN. Nhiều doanh nghiệp chây ì không chấp hành nộp tiền phạt theo các Quyết định hành chính đã ban hành, mặc dù đã được đôn đốc nhiều lần.

Xử lý doanh nghiệp nợ đọng BHXH như thế nào?

Thượng tá Cao Văn Lộc, Phó trưởng phòng Cảnh sát Kinh tế - CATP Hà Nội cho biết, việc xử lý hình sự với các doanh nghiệp cố tình trốn đóng, nợ đọng BHXH kéo dài được coi là biện pháp mạnh cuối cùng. Từ năm 2017 đến nay, CATP Hà Nội tiếp nhận 10 vụ việc cơ quan BHXH chuyển hồ sơ sang đề nghị xử lý hình sự doanh nghiệp vi phạm về BHXH.

Với các vụ việc này, mặc dù số tiền doanh nghiệp nợ lớn, song số tiền nợ tập trung chủ yếu vào thời điểm trước 01/01/2018 (thời điểm Bộ luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực) nên chỉ bị xử lý hành chính. Có vụ việc, khi cơ quan Công an thực hiện xác minh và đôn đốc thì doanh nghiệp đã thực hiện nộp đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Đại diện Viện Kiểm sát nhân dân TP Hà Nội cho biết: Từ 2015 đến nay, Viện Kiểm sát nhân dân thành phố chưa truy tố, xét xử vụ án nào liên quan đến các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch LĐLĐ thành phố Lê Đình Hùng nhấn mạnh: Tỷ lệ nợ BHXH vẫn cao, trong đó có nguyên nhân tổ chức Công đoàn khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH chưa hiệu quả. Nhưng thực sự công tác này đang rất vướng. Theo “Điều 14 Luật BHXH quy định “Tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động”.

Thế nhưng, theo Luật Tố tụng dân sự, khi tổ chức công đoàn khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH thì phải có sự ủy quyền của người lao động cho Công đoàn và thực hiện theo thủ tục tố tụng tranh chấp lao động của từng cá nhân. Ví dụ, doanh nghiệp có 1.000 lao động thì phải có 1.000 chữ ký của người lao động ủy quyền cho Công đoàn khởi kiện. Quy định này khó khả thi, khó thực hiện.

Về vấn đề này, Giám đốc BHXH TP. Hà Nội Nguyễn Đức Hòa kiến nghị Công an, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân thành phố hướng dẫn trình tự thủ tục để thiết lập, củng cố hồ sơ, chứng cứ, tài liệu chuyển cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để xem xét, khởi tố các doanh nghiệp vi phạm theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự, xử lý theo  quy định của Luật Hình  sự 2015 và Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP của Tòa án Nhân dân tối cao.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Quang Huy, Trưởng Ban Nội chính Thành ủy kiến nghị Viện kiểm sát nhân dân tiến hành khởi tố một số vụ việc điển hình để đưa ra xét xử, tăng tính răn đe với các doanh nghiệp vi phạm.