Số người hưởng gia tăng

Trong bối cảnh dịch Covid-19, nhiều lao động bị mất việc do doanh nghiệp cắt giảm nhân sự, số người lao động đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng cao thì BHTN là “phao cứu sinh” giúp bảo đảm phần nào đời sống của một bộ phận người lao động và gia đình họ.

Theo thống kê tại Hà Nội, năm 2020 có 81.304 hồ sơ được duyệt hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 18,36% so cùng kỳ năm 2019. Đến hết tháng 5.2021, đã có 26.122 người nộp hồ sơ hưởng BHTN với 25.732 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Tương tự với TP. Hồ Chí Minh, năm 2020 có 197.093 lượt người hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 7,19% so năm 2018 và tăng 3,9% so năm 2019. Tổng số tiền do quỹ BHTN chi trả trong năm 2020 là hơn 3.968 tỷ đồng, tăng 54,9% so năm 2018 và tăng 27,22% so năm 2019. Tại Long An, chỉ riêng quý I.2021, toàn tỉnh có tới 3.824 lượt người hưởng trợ cấp thất nghiệp với số tiền 160,5 tỷ đồng, chi hỗ trợ học nghề năm 2020 cho 773 lượt người và quý I.2021 cho 132 lượt người.

Số người lao động đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng cao và chi trả BHTN tăng đột biến cũng kéo theo cả sự gia tăng tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHTN xảy ra ở nhiều địa phương, đơn vị như giả mạo chứng từ, mua bán, cấp khống giấy tờ, khai khống hồ sơ hưởng chế độ… Việc sử dụng hợp lý quỹ BHTN, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho người lao động trở thành một bài toán khó cần sớm giải quyết.

Xử nghiêm trường hợp vi phạm

Theo BHXH Việt Nam, số tiền chi trả trợ cấp thất nghiệp năm 2020 đã lên tới 16.000 tỷ đồng, tăng so cùng kỳ năm 2019 khoảng 33%. Đáng chú ý, trong 5 tháng đầu năm 2021, BHXH Việt Nam chi trả trợ cấp thất nghiệp cho gần 300.000 lượt người với số tiền là 6.442 tỷ đồng, tăng 12,36% về lượt người và 28,62% về kinh phí so cùng kỳ năm 2020.

Theo đại diện Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội, việc trục lợi BHTN có nguyên nhân từ phía người lao động cũng như chủ sử dụng lao động, trong đó, người lao động vi phạm phần lớn là công nhân tại các khu công nghiệp. Trong khi, đội ngũ nhân sự tại các doanh nghiệp cũng chưa nắm chắc quy định pháp luật để tư vấn cho người lao động.

Một trong những biện pháp được các cơ quan chức năng thực hiện nhằm phòng, chống lạm dụng, trục lợi BHTN là tăng cường công tác thanh, kiểm tra để phát hiện và xử lý các vi phạm. Trong năm 2020 và 3 tháng đầu năm 2021, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội đã kiểm tra, lập biên bản xử phạt đối với 609 cá nhân với số tiền trên 899 triệu đồng.

Từ thực tế nhiều địa phương cũng cho thấy, một trong những nguyên nhân khiến trục lợi BHTN gia tăng chính là việc đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp quá dễ dàng. Đối với người lao động nếu có đủ giấy tờ là đủ điều kiện nộp hồ sơ. Bên cạnh đó, quy định về BHTN chưa đầy đủ, nên việc quản lý, giám sát gặp nhiều khó khăn, nhất là chưa có phần mềm liên thông dữ liệu giữa cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) với các Trung tâm Dịch vụ việc làm.

Cùng với đó, việc đấu tranh với các hành vi trục lợi vẫn còn gặp nhiều khó khăn, do chưa có chế tài xử lý đối với trường hợp người lao động không trung thực trong khai báo việc làm. Vì vậy, đòi hỏi cần sửa đổi quy định pháp luật theo hướng xử lý nghiêm các hành vi trục lợi chính sách.  

Theo Phó Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Long An Nguyễn Đại Tánh, để hạn chế hưởng trợ cấp thất nghiệp sai quy định, BHXH Việt Nam và Cục Việc làm cần phối hợp xây dựng phần mềm kết nối dữ liệu liên thông về BHTN, hướng tới việc quản lý và giải quyết chế độ cho người lao động trên toàn quốc được chính xác, nhanh chóng; kịp thời phát hiện sớm người lao động có việc làm, hạn chế tình trạng trục lợi và giải quyết chưa đúng đối tượng hưởng chính sách BHTN trong thời gian tới.

Giám đốc BHXH Đồng Nai Phạm Minh Thành cho rằng, cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung chính sách BHTN trong Luật Việc làm theo hướng hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp và người lao động gắn kết lâu dài và duy trì việc làm; hạn chế dịch chuyển lao động, nhanh chóng đưa người lao động thất nghiệp trở lại thị trường lao động.

Đồng thời, khắc phục tình trạng gian lận, trục lợi, phát huy đầy đủ các chức năng của BHTN, bảo đảm BHTN thật sự là công cụ quản trị thị trường lao động.