Đặt vấn đề

Trong sự phát triển của một quốc gia nói chung và từng địa phương nói riêng thì tiềm lực tài chính đóng vai trò rất quan trọng để nhà nước có cơ sở xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an sinh xã hội và thực hiện các chức năng quản lý khác. Ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, thuế là một trong những nguồn thu quan trọng trong tổng thu ngân sách nhà nước bởi thuế có phạm vi rộng, điều tiết lên hầu hết các chủ thể và các giao dịch trong nền kinh tế.

Quảng Ninh là một địa phương đặc biệt ở khu vực phía Bắc Việt Nam - nơi hội tụ rất nhiều điều kiện lý tưởng về tự nhiên, xã hội và con người, đã tạo nên những nét rất đặc trưng riêng biệt trong hoạt động quản lý thu thuế trên địa bàn. Nhận thức được vai trò quan trọng của thuế trong tổng thu ngân sách nhà nước, thời gian qua, ngành Thuế Quảng Ninh đã triển khai nhiều giải pháp để hoàn thành xuất sắc, vượt dự toán thu ngân sách được giao. Trong giai đoạn 2020-2023, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn Tỉnh đạt 155.939 tỷ đồng, trong đó thu từ thuế, phí đạt 131.973 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 84,63%. Kết quả này thể hiện rõ thuế là nguồn thu lớn và chủ yếu trong tổng thu ngân sách nhà nước tại tỉnh Quảng Ninh

Từ năm 2019, Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh đã triển khai dịch vụ thuế điện tử nhằm tạo thuận lợi cho người nộp thuế trong thực hiện nghĩa vụ thuế. Với sự nỗ lực của toàn ngành Thuế Quảng Ninh, đến nay gần 100% tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn đã triển khai thực hiện dịch vụ thuế điện tử và các kênh tương tác với đối tượng người nộp thuế (như Fanpage DCCI của cục Thuế) qua đó hỗ trợ đắc lực cho công tác quản lý của ngành Thuế, góp phần thực hiện chống thất thu thuế cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh triển khai thuế điện tử đặt trong xu thế chuyển đổi số, công tác quản lý tại Cục Thuế Quảng Ninh vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhất định xuất phát từ tác động của các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hoạt động quản lý thuế. Do đó, đòi hỏi cần có những giải pháp và hướng hoàn thiện phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế tại Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh thời gian tới.

Kết quả quản lý thuế trong bối cảnh triển khai thuế điện tử tại Quảng Ninh

Hoạt động quản lý thu thuế thời gian qua của ngành Thuế Việt Nam nói chung và Thuế Quảng Ninh nói riêng được thực hiện trong bối cảnh triển khai thuế điện tử với nhiều nội dung như đăng ký thuế điện tử, kê khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử, quản lý hồ sơ thuế điện tử trong một hệ thống quản lý thuế tập trung (TMS) của ngành Thuế đã giúp giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả cơ quan thuế và người nộp thuế. Đồng thời, việc phân tích dữ liệu thuế bằng các công cụ công nghệ thông tin giúp cơ quan thuế xác định rủi ro thuế, kiểm tra thuế hiệu quả hơn, nâng cao hiệu quả thu thuế trong thực tiễn.

Nhờ công nghệ thông tin, cơ quan thuế có thể thu thập dữ liệu về hoạt động kinh doanh, tài chính của người nộp thuế một cách nhanh chóng, chính xác, đầy đủ hơn, từ đó mở rộng phạm vi thu thuế đến các đối tượng chưa tham gia nộp thuế hoặc nộp thuế chưa đầy đủ; nâng cao hiệu quả truy thu thuế đối với các hành vi trốn thuế, gian lận thuế. Đặc biệt, trong xu thế phát triển mạnh mẽ thương mại điện tử thời gian qua, việc áp dụng công nghệ thông tin giúp cơ quan thuế dễ dàng hơn trong việc thu thập được các dữ liệu gắn với hoạt động kinh doanh thương mại điên tử để có thể ra được các quyết định quản lý đúng đắn, giảm thiểu được vấn đề thất thu thuế từ thương mại điện tử.

Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh đã chủ động thay đổi, hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động quản lý thuế. Đối với hoạt động quản lý thông tin người nộp thuế, Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh thường xuyên chỉ đạo các đơn vị nắm bắt tình hình của người nộp thuế trên địa bàn thông qua việc đẩy mạnh công tác rà soát mã số thuế, kiểm soát chặt chẽ nhằm tránh bỏ sót người nộp thuế mới thành lập. Hệ thống quản lý thông tin người nộp thuế được xây dựng và hoàn thiện với các dữ liệu người nộp thuế được cập nhật, bổ sung thường xuyên lên hệ thống quản lý để phục vụ hoạt động quản lý ở tất cả các chức năng của cơ quan thuế. Song song với việc đề cao hoạt động quản lý người nộp thuế, việc thực hiện các chức năng quản lý thuế cũng đã đạt nhiều kết quả tích cực.

Hoạt động tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế

Trong giai đoạn 2020 - 2023, ngành Thuế Quảng Ninh đã chú trọng đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ. Theo đó, đã có nhiều giải pháp mang tính đột phá và đổi mới cách thức tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế được triển khai thực hiện trong thực tiễn. Một trong những mục tiêu của ngành Thuế là đẩy mạnh công tác tuyên truyền thuế trên giao diện điện tử, do vậy, trong giai đoạn 2020 -2023 trên trang thông tin điện tử Cục Thuế Quảng Ninh đã đăng tải hàng nghìn tin/bài, văn bản và tình huống hỏi – đáp về thuế phản ánh các hoạt động nổi bật của ngành. Đặc biệt, nhận thấy mạng xã hội là một phương thức tuyên truyền hiệu quả bởi tính kịp thời và thuận tiện, Cục Thuế Quảng Ninh đã mở các trang fanpage, kênh youtube, kênh Zalo riêng để hỗ trợ người nộp thuế. Qua đó, giúp người nộp thuế không mất nhiều thời gian tra cứu, tìm hiểu các quy định mà được tiếp nhận các thông tin một cách chính thống và chính xác từ cơ quan thuế. Đối với hoạt động hỗ trợ người nộp thuế, cơ quan thuế đã triển khai nhiều hình thức hỗ trợ trên nhiều các kênh khác nhau như qua website, qua cơ chế một cửa liên thông, hoặc qua điện thoại. Nhìn chung, trong giai đoạn 2020 - 2023 hoạt động hỗ trợ người nộp thuế được thực hiện khá đa dạng với số lượt hỗ trợ có sự gia tăng qua các năm với mức tăng bình quân 130% - 150%/năm, tăng mạnh về các phương thức hỗ trợ điện tử hóa thay thế dần các phương thức hướng dẫn truyền thống bằng văn bản (năm 2023 tăng hơn 5 lần so với năm 2020).

Hoạt động quản lý kê khai thuế

Ngành Thuế Quảng Ninh đã triển khai áp dụng rộng rãi kê khai thuế điện tử đến người nộp thuế trên địa bàn. Thống kê tỷ lệ doanh nghiệp tham gia dịch vụ thuế điện tử gia tăng qua các năm, cụ thể, năm 2020 chỉ có 80% doanh nghiệp kê khai và nộp thuế điện tử, thì đến năm 2023 thống kê đã đạt 95% doanh nghiệp kê khai và nộp thuế điện tử. Bên cạnh đó, hoạt động kiểm tra, rà soát hồ sơ kê khai thuế điện tử luôn được tăng cường, từ đó phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm hành chính về kê khai thuế, nhờ đó, tỷ lệ các doanh nghiệp và cá nhân kê khai thuế đúng hạn, đầy đủ, chính xác tăng cao trong giai đoạn 2020 - 2023.

Hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế

Công tác thanh tra, kiểm tra trong giai đoạn 2020 - 2023 của Cục Thuế Quảng Ninh được chuyển hướng sang tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong các khâu từ phân tích đến lựa chọn trường hợp thanh tra, kiểm tra nhằm đảm bảo tính khách quan, minh bạch và công bằng trong quá trình thanh tra kiểm tra, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế. Trên cơ sở đó, Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh chủ động hơn trong phân bổ nguồn lực vào thực hiện thanh, kiểm tra các doanh nghiệp có độ rủi ro cao về thuế, theo đó, tỷ lệ các doanh nghiệp khi được Cục Thuế Quảng Ninh lựa chọn thanh tra, kiểm tra có sai phạm trong giai đoạn 2020 - 2023 cao hơn so mới mức trung bình chung của toàn Ngành. Năm 2023, Cục đã thực hiện kiểm tra 891 cuộc (tăng 804 cuộc so với năm 2020) với số tiền thuế truy thu và phạt sau thanh, kiểm tra là 386 tỷ đồng (tăng 62 tỷ so với năm 2020).

Hoạt động quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế

Xác định đây là một trong những nhiệm vụ trong tâm trong công tác quản lý thuế, Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh đã đẩy mạnh xử lý thu hồi nợ thuế, áp dụng nhiều biện pháp đôn đốc, cưỡng chế thu hồi nợ thuế như: Gửi thông báo, đôn đốc bằng văn bản; Gặp gỡ, làm việc trực tiếp với người nộp thuế; Áp dụng biện pháp cưỡng chế thuế theo quy định. Trong giai đoạn 2020 - 2023, ngoài việc triển khai hiệu quả các biện pháp thu nợ thuế bám sát chỉ đạo của Tổng Cục Thuế và tình hình phát sinh thực tế trên địa bàn, Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh còn làm tốt công tác tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ban ngành, UBND cấp huyện trong công tác phối hợp thu hồi nợ thuế.

Vấn đề đặt ra đối với quản lý thuế trong bối cảnh triển khai thuế điện tử tại Quảng Ninh

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động quản lý thuế trong bối cảnh triển khai thuế điện tử tại Quảng Ninh còn một số tồn tại nhất định, cụ thể:

Thứ nhất, vẫn còn một số doanh nghiệp và hộ kinh doanh chưa chấp hành đầy đủ nghĩa vụ thuế. Một số doanh nghiệp và hộ kinh doanh khai báo thiếu số liệu, trốn thuế, gian lận thuế. Một số doanh nghiệp và hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn khống để kê khai khấu đầu vào, giảm bớt số thuế phải nộp. Vẫn còn tồn tại một số lượng nhất định doanh nghiệp chưa quen với việc sử dụng hóa đơn điện tử dẫn đến khó khăn trong việc kê khai, nộp thuế.

Thứ hai, với số lượng doanh nghiệp, hộ kinh doanh trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh khá nhiều nhưng đội ngũ cán bộ thuế còn hạn chế về số lượng, ngoài ra, nhiều hộ kinh doanh hoạt động nhỏ lẻ, khó quản lý, kiến thức về thuế còn hạn chế, khả năng sử dụng các ứng dụng công nghệ thông tin thấp, tâm lý tìm cách trốn thuế và làm giảm thuế đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả thu thuế trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

Thứ ba, với việc ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật mới, sửa đổi, bổ sung nhiều quy định pháp luật thuế hiện hành nhằm cập nhật theo xu hướng quốc tế, phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam nhưng khi được sửa đổi, bổ sung nhiều lần lại gây khó khăn cho người nộp thuế khi nghiên cứu văn bản để áp dụng.

Thứ tư, công nghệ phát triển đã tạo điều kiện cho sự ra đời và phát triển của các hình thức kinh doanh trên nền tảng số và xuyên biên giới đã gây khó khăn cho hoạt động quản lý thu thuế do thiếu công cụ quản lý và cơ chế quản lý thuế. Mặt khác, việc quản lý thuế đối với các hoạt động kinh doanh online, kinh doanh mạng xã hội... còn gặp nhiều khó khăn do tính chất phi tập trung, ít có dấu vết về sự hiện diện vật lý của các hoạt động này.

Thứ năm, trong xu hướng phát triển mạnh mẽ công nghệ thông tin, các xu hướng lừa đảo ngày càng được gia tăng dưới nhiều hành vi và hình thức khác nhau. Nhiều trường hợp đã mạo danh công chức thuế tiến hành các hành vi lừa đảo người nộp thuế nhằm chiếm đoạt số tiền thuế lớn của nhà nước. Trong một số trường hợp, kẻ gian lận thuế có thể sử dụng công nghệ thông tin để che giấu thu nhập, tài sản, hoặc thực hiện các hành vi trốn thuế, gian lận thuế tinh vi hơn. Tất cả các hành vi này gây ảnh hưởng đến số thu thuế của nhà nước, gây thất thu thuế cho ngân sách nhà nước. Ngoài ra, hệ thống thông tin thuế có thể bị tấn công mạng, dẫn đến việc đánh cắp dữ liệu thuế hoặc làm gián đoạn hoạt động thu thuế.

Thứ sáu, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong bộ máy quản lý nhà nước về việc quản lý thu thuế ở Quảng Ninh đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế, thu đúng, thu đủ, kịp thời theo quy định của pháp luật; hạn chế tình trạng trốn thuế, gian lận thuế; tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, cạnh tranh; góp phần bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội. Tuy nhiên, trong công tác phối hợp vẫn chưa chặt chẽ, hiệu quả chưa cao. Một số cơ quan chưa chủ động trong việc trao đổi thông tin, cung cấp thông tin do tính bảo mật của thông tin và việc phối hợp xử lý vi phạm pháp luật thuế còn gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, quá trình kiểm tra, thanh tra của Cục Thuế Quảng Ninh đối với các doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh phức tạp còn gặp nhiều khó khăn, việc xử lý vi phạm pháp luật thuế còn chưa đồng bộ. Hoạt động tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế chưa thực sự hiệu quả đến một số đối tượng. Bên cạnh đó, một số cán bộ, công chức thực hiện công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế còn thiếu kinh nghiệm, phương pháp thực hiện nên hiệu quả tuyên truyền hỗ trợ chưa đạt như mong đợi. Điều này đã phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý thu thuế trên địa bàn.

Một số kiến nghị và đề xuất

Để nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế trong bối cảnh thực hiện thuế điện tử tại tỉnh Quảng Ninh, tác giả đề xuất một số giải pháp sau:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế trên địa bàn theo hướng đa dạng hóa hình thức thực hiện. Trong công tác tuyên truyền cần tập trung chú trọng vào ứng dụng các nền tảng công nghệ thông tin nhưng vẫn kết hợp duy trì thực hiện các hình thức tuyên truyền truyền thống để dễ dàng tiếp cận đến được nhiều đối tượng người nộp thuế ở các địa bàn khác nhau. Hoạt động tuyên truyền cần tập trung tuyên truyền, hướng dẫn người nộp thuế về các quy định mới về thuế, quy định về việc lập và sử dụng hóa đơn điện tử theo đúng quy định pháp luật. Trong công tác hỗ trợ người nộp thuế, cơ quan thuế luôn đảm bảo tính nhanh chóng và kịp thời trong giải đáp các thắc mắc của người nộp thuế trong thực hiện nghĩa vụ thuế. Đặc biệt, Cục Thuế Tỉnh Quảng Ninh có thể xem xét thành lập bộ phận chuyên hỗ trợ đối tượng doanh nghiệp về thuế điện tử tại cơ quan thuế, bởi đây là nhóm đối tượng đóng góp tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách nhà nước từ thuế trên địa bàn.

Hai là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trên toàn ngành Thuế tỉnh Quảng Ninh nhằm đảm bảo quản lý được bao quát tình hình thực hiện nghĩa vụ thuế của người nộp thuế trên địa bàn trên cơ sở thực hiện nghiêm túc các chuyên đề thanh tra, kiểm tra các đối tượng có rủi ro cao về thuế, các đối tượng có tích chất hoạt động phức tạp như hoạt động thương mại điện tử, hoạt động kinh doanh trên nền tảng số, hoạt động trong nền kinh tế chia sẻ. Bởi địa bàn tỉnh Quảng Ninh có nhiều điều kiện tự nhiên và xã hội thuận tiện, thúc đẩy sự phát triển hoạt động kinh tế với đa ngành nghề, lĩnh vực - đây là điều kiện thuận lợi để hình thành, tồn tại và phát triển nhiều ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh mới dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học công nghệ 4.0.

Ba là, chú trọng việc bảo mật dữ liệu quản lý thuế theo hướng thường xuyên đầu tư, nâng cấp hệ thống máy chủ để đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin dữ liệu về người nộp thuế và cơ quan thuế chỉ sử dụng thông tin lưu trữ trên hệ thống nhằm phục vụ cho hoạt động. Theo đó, cần có sự toán phân bổ nguồn chi phù hợp cho việc đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin của toàn ngành Thuế Quảng Ninh, hướng tới nâng cao hiệu quả quản lý thuế, từng bước hoàn thiện chuyển đổi số theo định hướng chung của toàn ngành Thuế.

Bốn là, nâng cao chất lượng công chức thuế làm công tác quản lý thuế trong Cục Thuế và các đơn vị trực thuộc Cục Thuế Quảng Ninh. Theo đó, cần tăng cường các khóa đào tạo và bồi dưỡng về quản lý thuế theo hướng đào tạo sâu nghiệp vụ quản lý thuế, cập nhật thường xuyên các xu hướng quản lý thuế hiện đại ở các nước tiên tiến trên thế giới. Bên cạnh đó, Cục Thuế Quảng Ninh cần xem xét, cân đối nguồn nhân lực hiện có để đề xuất Tổng cục Thuế tăng chỉ tiêu tuyển dụng nhân lực cho cơ quan thuế Quảng Ninh nhằm đảm bảo tỉ lệ quản lý phù hợp giữa công chức thuế và đối tượng người nộp thuế quản lý.

Năm là, triển khai thuế điện tử là một bước tiến quan trọng trong công tác quản lý thuế. Để hoàn thiện công tác quản lý thuế trong bối cảnh triển khai thuế điện tử tại tỉnh Quảng Ninh, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người dân. Theo đó, cần chú trọng tăng cường sự hợp tác, phối hợp với các cơ quan chức năng khác trong toàn Tỉnh Quảng Ninh trên cơ sở chia sẻ dữ liệu thuế điện tử với các cơ quan chức năng khác, đồng thời, tổ chức các hoạt động thanh tra, kiểm tra liên ngành về tình hình thực hiện nghĩa vụ thuế của người nộp thuế trên địa bàn.

Tài liệu tham khảo:

1. Cục Thuế Tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo Tổng kết tình hình thực hiện nhiệm vụ công tác thuế năm 2020, nhiệm vụ và giải pháp công tác thuế năm 2021;
2. Cục Thuế Tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo Tổng kết tình hình thực hiện nhiệm vụ công tác thuế năm 2021, nhiệm vụ và giải pháp công tác thuế năm 2022;
3. Cục Thuế Tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo Tổng kết tình hình thực hiện nhiệm vụ công tác thuế năm 2022, nhiệm vụ và giải pháp công tác thuế năm 2023;
4. Cục Thuế Tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo Tổng kết tình hình thực hiện nhiệm vụ công tác thuế năm 2023, nhiệm vụ và giải pháp công tác thuế năm 2024;
5. Cục Thuế Tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo Công tác Chuyển đổi số năm 2023, nhiệm vụ giải pháp năm 2024.