Vai trò quan trọng của nhà tạo lập thị trường 

Hệ thống các nhà tạo lập thị trường (market maker) đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối cung cầu, thúc đẩy thanh khoản của các chứng khoán trên thị trường.

Thông qua các nhà tạo lập thị trường, nhà đầu tư có thể dễ dàng bán hoặc mua một loại chứng khoán nào đó, nhất là những chứng khoán không có thanh khoản hoặc thanh khoản thấp.

Khi một nhà đầu tư muốn bán (mua) một chứng khoán nào đó và không có nhà đầu tư nào khác trên thị trường muốn mua (bán) chứng khoán đó thì nhà tạo lập thị trường có trách nhiệm đặt lệnh chào mua hoặc bán để các chứng khoán đó có lệnh chào giao dịch trên thị trường.

Giá chào mua sẽ là mức giá cao nhất mà nhà tạo lập thị trường sẵn sàng trả để mua chứng khoán và giá chào bán là mức giá thấp nhất mà nhà tạo lập thị trường chấp nhận bán chứng khoán.

Ở các sàn giao dịch chứng khoán lớn trên thế giới như sàn giao dịch chứng khoán NASDAQ, Sở Giao dich Chứng khoán New York, Sở Giao dich Chứng khoán Luân Đôn hay Sở Giao dich Chứng khoán  Frankfurt… đều có hệ thống các nhà tạo lập thị trường.

Đặc biệt, tại sàn NASDAQ mỗi cổ phiếu thường có nhiều hơn 1 nhà tạo lập thị trường, và trung bình mỗi cổ phiếu trên sàn này có 14 nhà tạo lập thị trường. Cách đây 7 năm (2010), Sở Giao dich Chứng khoán Hàn Quốc cũng đã có hệ thống tạo lập thị trường.

Trên cơ sở các quy định của Thông tư 203/2015/TT-BTC cho phép các công ty chứng khoán được thực hiện nghiệp vụ tạo lập thị trường, ngày 29/5 vừa qua, Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội đã ban hành Quy chế thành viên tạo lập thị trường tại Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội. Quy chế này nhằm nâng cao tính thanh khoản trên thị trường cổ phiếu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thu hút vốn đầu tư.

Việc tạo lập thị trường trên Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội được thực hiện đối với các cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch và chứng chỉ quỹ ETF niêm yết tại Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội. Việc tạo lập thị trường đối với chứng khoán phái sinh được quy định tại Quy chế thành viên thị trường chứng khoán phái sinh tại Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội.

Ai có thể thực hiện hoạt động tạo lập thị trường?

Các công ty chứng khoán, ngân hàng giám sát, thành viên lập quỹ có thể đăng ký tham gia thực hiện hoạt động tạo lập thị trường. Tổ chức phát hành có thể chỉ định một hoặc một số tổ chức tạo lập thị trường cho cổ phiếu của mình.

Điều kiện làm thành viên tạo lập thị trường

Để làm thành viên tạo lập thị trường của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, các tổ chức này phải đáp ứng các điều kiện hoạt động của một thành viên giao dịch và thành viên lưu ký, đáp ứng các chỉ tiêu an toàn tài chính như giới hạn tỷ lệ lỗ lũy kế không quá 50% vốn điều lệ, tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu không vượt quá 3 lần, vốn chủ sở hữu không thấp hơn mức vốn pháp định, tỷ lệ vốn khả dụng đạt tối thiểu 220% liên tục trong 12 tháng gần nhất...

Ngoài ra, các ngân hàng giám sát, thành viên lập quỹ muốn đăng ký làm thành viên tạo lập thị trường đối với chứng chỉ quỹ ETF phải được công ty quản lý quỹ lựa chọn làm tổ chức tạo lập thị trường cho quỹ ETF. Việc xét duyệt tư cách thành viên tạo lập thị trường được thực hiện trên việc xem xét hồ sơ, không thực hiện kiểm tra cơ sở vật chất.

Quyền và nghĩa vụ của thành viên tạo lập thị trường

Tham gia tạo lập thị trường trên Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội, các thành viên tạo lập thị trường có quyền thực hiện các giao dịch cùng mua, cùng bán loại chứng khoán đã đăng ký tạo lập thị trường; được hưởng ưu đãi giảm 50% giá dịch vụ của Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội.

Ngoài ra, thành viên tạo lập thị trường cho quỹ ETF còn có quyền cung cấp dịch vụ môi giới chứng khoán cho nhà đầu tư trong hoạt động hoán đổi danh mục; thực hiện các giao dịch tự doanh với quỹ ETF; vay chứng khoán cơ cấu để hoán đổi lấy các lô chứng chỉ quỹ ETF hoặc vay các lô chứng chỉ quỹ ETF để hoán đổi lấy danh mục chứng khoán cơ cấu. 

Đồng thời, các thành viên tạo lập thị trường cũng phải duy trì các điều kiện làm thành viên tạo lập thị trường; có tối thiểu 2 nhân viên thực hiện hoạt động tạo lập thị trường đáp ứng các tiêu chuẩn theo quy định và không được đồng thời thực hiện nghiệp vụ môi giới chứng khoán; có quy trình giao dịch, quy trình quản lý rủi ro liên quan đến hoạt động tạo lập thị trường; và có nghĩa vụ tuân thủ quy định về nghĩa vụ yết giá.

Nghĩa vụ yết giá tạo lập thị trường

Việc yết giá các giao dịch tạo lập thị trường được thực hiện trong phiên khớp lệnh liên tục và chỉ sử dụng lệnh giới hạn. Thành viên tạo lập thị trường phải thực hiện nghĩa vụ yết giá hai chiều (cả giá mua và giá bán) trong vòng 10 phút kể từ khi chứng khoán đăng ký tạo lập thị trường không có lệnh mua và lệnh bán, hoặc chỉ có lệnh mua/bán mà không có lệnh bán/mua đối ứng, hoặc tỷ lệ chênh lệch giá của chứng khoán tạo lập thị trường vượt quá giới hạn tỷ lệ chênh lệch giá theo quy định.

Việc yết giá tạo lập thị trường phải đảm bảo tỷ lệ chênh lệch giá chào mua và giá chào bán không vượt quá 5% giá chào mua tốt nhất, đảm bảo các thỏa thuận về thời gian tồn tại lệnh, tổng thời gian yết giá, khối lượng thực hiện… Khối lượng tối thiểu của lệnh tạo lập thị trường là 500 cổ phiếu hoặc chứng chỉ quỹ.

Quy chế này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2017. Sở Giao dich Chứng khoán Hà Nội kỳ vọng rằng, với việc tham gia của các thành viên tạo lập thị trường sẽ mang lại những bước phát triển mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam, thanh khoản trên thị trường cổ phiếu sẽ được cải thiện, thu hút thêm các dòng vốn đa dạng đến với thị trường.