Sửa Luật DTQG để bao quát hết các tình huống phát sinh

Theo Bộ Tài chính, Luật DTQG số 22/2012/QH13 được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 20/11/2012, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2013. Đây là khung pháp lý quan trọng để triển khai thực hiện các hoạt động DTQG, bảo đảm mục tiêu chủ động đáp ứng yêu cầu đột xuất, cấp bách về phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, phục vụ quốc phòng, an ninh.

Sau hơn 10 năm tổ chức thực hiện Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành, Nhà nước đã tạo lập được nguồn lực DTQG đủ mạnh; có cơ chế điều hành, quản lý sử dụng nguồn lực DTQG hợp lý, hiệu quả. Nhà nước đã chủ động ứng phó, xử lý kịp thời, hiệu quả các tình huống đột xuất, cấp bách, bảo đảm an sinh xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội ổn định, bền vững.

Bên cạnh những kết quả quan trọng đạt được, sau hơn 10 năm, thực hiện Luật DTQG đã bộc lộ một số điểm bất cập, cần sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình mới.

Theo đó, Luật DTQG chưa có quy định điều chỉnh xử lý đối với tình huống Đảng và Nhà nước sử dụng nguồn lực DTQG để đối ngoại. Đây là thực tế phát sinh trong những năm gần đây, đòi hỏi phải quy định trong Luật để bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện được chặt chẽ, đúng quy định.

Tại khoản 1, Điều 35 Luật DTQG quy định, Thủ tướng Chính phủ quyết định nhập, xuất hàng DTQG trong 4 tình huống: Bệnh dịch xảy ra tại địa phương (theo công bố của Chủ tịch UBND tỉnh); phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, dịch bệnh cứu đói; khi giá cả thị trường tăng, giảm đột biến; đáp ứng yêu cầu quốc phòng, an ninh.

Thực tế cho thấy, ngoài 4 tình huống trên, những năm gần đây, Đảng, Nhà nước còn sử dụng hàng DTQG để phục vụ công tác đối ngoại. Tuy nhiên, trong Luật DTQG hiện hành chưa có quy định này, vì vậy, cần bổ sung quy định đối với tình huống này để đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện và phù hợp với tình hình thực tế, qua đó, giúp cho việc triển khai thực hiện được chặt chẽ, hiệu quả.

Đánh giá về tác động tới kinh tế - xã hội, Bộ Tài chính cho biết, việc bổ sung quy định xuất hàng DTQG “phục vụ đối ngoại của Đảng và Nhà nước” là để cụ thể hóa biện pháp thực hiện chủ trương thúc đẩy quan hệ đối ngoại của Đảng và Nhà nước; nâng cao vị thế của Đất nước trên trường quốc tế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của Đất nước trong bối cảnh việc hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam ngày càng sâu rộng.

Tại dự thảo Luật sửa đổi 7 luật, trong đó có Luật DTQG Bộ Tài chính đề xuất bổ sung thêm quy định: “đ) Phục vụ đối ngoại của Đảng và Nhà nước” vào khoản 1 Điều 35 Luật DTQG; đồng thời, bổ sung thêm điểm “d) Trường hợp xuất hàng DTQG phục vụ đối ngoại của Đảng và Nhà nước, Bộ Ngoại giao có văn bản đề nghị Bộ Tài chính thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định” vào khoản 2 Điều 35 Luật DTQG.

Đề xuất Thủ tướng quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG

Theo Bộ Tài chính, quy định về quyền hạn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại điểm b khoản 2 Điều 12 “quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG đã xuất cấp” và quy định về nhiệm vụ của Chính phủ tại điểm d khoản 1 Điều 13 “trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG đã xuất cấp” là chưa hợp lý, phát sinh thêm thủ tục hành chính, tốn phí nhiều thời gian.

Việc thực hiện quy định này trong thời gian qua cho thấy, quy trình này đã dẫn đến việc tuân thủ nguyên tắc “hàng DTQG sau khi xuất phải được bù lại đủ, kịp thời” quy định tại khoản 1 Điều 7 Luật DTQG chưa được triệt để, vì cần thêm thời gian để Chính phủ gửi trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định. Trong khi đó, tại điểm c khoản 2 Điều 13 đã quy định rõ thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ là “Quyết định việc nhập, xuất hàng DTQG theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan”. Vì vậy, việc quy định bổ sung thẩm quyền cho Thủ tướng Chính phủ quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG đã xuất là cần thiết, đảm bảo tính khoa học, thống nhất với thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ quy định tại điểm c khoản 2 Điều 13 Luật DTQG.

Đề xuất này có tác dụng giảm đáng kể thời gian so với quy định hiện hành. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ là người quyết định luôn ngân sách trung ương (nguồn tiền) để mua hàng nhập kho DTQG mà Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xuất, cấp. Đây là giải pháp cải cách đáng kể về thủ tục hành chính, giúp cho việc thực hiện nguyên tắc “Hàng DTQG sau xuất cấp phải được bù lại đủ, kịp thời” được triệt để, đúng quy định.

Theo Bộ Tài chính, việc sửa đổi, bổ sung quy định thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG đã xuất cấp là để bảo đảm tính khoa học, thống nhất giữa các điều tại Luật DTQG và đồng bộ với quy định tại Luật Ngân sách nhà nước.

Đề xuất bổ sung thêm quy định này một mặt giúp việc mua hàng DTQG đã xuất được thực hiện kịp thời, theo đúng nguyên tắc quy định tại Luật DTQG, mặt khác, bảo đảm nguồn lực để Nhà nước chủ động ứng phó với tình huống đột xuất, cấp bách. Việc quy định thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ quyết định ngân sách trung ương mua bù hàng DTQG đã xuất cấp là giải pháp cải cách đáng kể về thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian trong quá trình thực hiện