Dự thảo Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi) đang mở ra những thay đổi lớn về điều kiện kinh doanh, quản trị rủi ro và khung pháp lý. Tạp chí Kinh tế - Tài chính đã có cuộc trao đổi với ông Phan Quốc Tuấn – CEO Viện Phát triển Nguồn nhân lực Bảo hiểm về những tác động nổi bật của dự thảo luật lần này đối với thị trường.

Phóng viên: Dự thảo Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến với nhiều điều chỉnh liên quan điều kiện kinh doanh, tiêu chuẩn vốn, cơ chế quản lý… Theo ông, những nhóm đối tượng nào sẽ được hưởng lợi đáng kể từ các thay đổi này, và vì sao?

Ông Phan Quốc Tuấn: Tôi đã đọc qua nội dung dự thảo Luật Kinh doanh bảo hiểm sửa đổi lần này. Tôi thấy, gần như tất cả các chủ thể tham gia thị trường: Doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp nhỏ, hay nhà đầu tư, khách hàng… đều được hưởng lợi. 

Vì Luật sửa đổi lần này dự kiến sẽ cắt, giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh tại 08 điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm hiện hành liên quan đến cấp phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm; điều kiện trước khi chính thức hoạt động; điều kiện, tiêu chuẩn đối với người quản lý, người kiểm soát; đầu tư ra nước ngoài; điều kiện hoạt động đại lý bảo hiểm; cấp phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp môi giới bảo hiểm và điều kiện cung cấp dịch vụ phụ trợ bảo hiểm. Trong đó, doanh nghiệp bảo hiểm nhỏ là có lợi nhiều nhất, họ được hưởng lợi trực tiếp từ ba nội dung.

Thứ nhất, việc gia hạn thời gian đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn, tiêu chuẩn về vốn… được kéo dài đến năm 2033 mới phải hoàn thiện đã giúp cho họ có nhiều thời gian chuẩn bị, theo quy định cũ đến năm 2028 phải hoàn thiện thì đối với các doanh nghiệp nhỏ rất khó khăn.

Thứ hai, việc không phải đăng ký với Bộ Tài chính phương pháp tính phí bảo hiểm xe cơ giới, chỉ phải thông báo khi áp dụng, đã mở cho các doanh nghiệp bảo hiểm nhỏ có cơ hội tăng doanh thu vì được tự do tính phí loại hình này, loại hình chiếm tỷ trọng lớn trong tổng doanh thu của các doanh nghiệp bảo hiểm nhỏ.

Thứ ba, việc cho phép chuyên gia tính toán được kiêm trưởng bộ phận định phí, kế toán trưởng được kiêm trưởng bộ phận tài chính, hay quy định nhân sự cấp quản lý chỉ cần tốt nghiệp đại học mà chương trình có đào tạo môn bảo hiểm… đã giúp cho những doanh nghiệp nhỏ tận dụng được nguồn nhân sự chất lượng cao, tăng năng suất lao động, vì những khoản lương, thưởng của những nhân sự này rất cao.

Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về sự thống nhất, đồng bộ của Dự thảo Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi) với các luật liên quan?

Ông Phan Quốc Tuấn: Dự thảo sửa đổi này ngoài việc liên thông thống nhất với Luật Thanh tra, Luật Xử phạt hành chính về việc thanh tra, xử phạt mà còn thống nhất với Bộ luật Dân sự, Luật Doanh nghiệp trong những nội dung nền tảng liên quan đến năng lực của các chủ thể tham gia thị trường.

Tôi thấy điều này rất hợp lý, pháp luật về chuyên ngành chỉ nên quy định chi tiết những nội dung cần thiết để quản lý ngành nghề đó, còn tất cả những nội dung khác thì để luật chung chi phối, như vậy sẽ tránh được những quy định chồng chéo gây khó khăn cho cơ quan, doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật.

Trong trường hợp này, Luật Kinh doanh bảo hiểm sẽ bỏ nội dung “thanh tra” vì cơ quan chuyên ngành không còn chức năng thanh tra nữa là hoàn toàn phù hợp với xu thế làm Luật hiện đại.

Phóng viên: Về đề xuất cho phép chuyên gia tính toán kiêm trưởng bộ phận định phí và kế toán trưởng kiêm trưởng bộ phận tài chính, theo ông, điều này sẽ tác động thế nào đến quản trị rủi ro và hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm?

Ông Phan Quốc Tuấn: Chuyên gia tính toán chủ yếu thực hiện các nghiệp vụ kỹ thuật như định phí bảo hiểm, tính toán dự phòng, đánh giá khả năng sinh lời, biên khả năng thanh toán và thẩm định sản phẩm.

Trong khi đó, trưởng bộ phận định phí quyết định mức phí thị trường của sản phẩm, yếu tố mang tính thương mại, ảnh hưởng trực tiếp tới doanh thu. Việc một người đảm nhiệm cả hai vị trí thoạt nhìn có thể đi ngược xu hướng quản trị rủi ro.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng vậy. Trong thực tế, ở một số giai đoạn phát triển, điều này lại có ưu điểm: Bảo đảm tính nhất quán giữa định phí kỹ thuật và thương mại, tránh xung đột nội bộ, rút ngắn thời gian ra mắt sản phẩm hoặc chương trình khuyến mại, đồng thời tối ưu nguồn nhân sự cấp cao.

Rủi ro lớn nhất là “rủi ro đạo đức” nếu chuyên gia cố tình điều chỉnh giả định kỹ thuật để phù hợp với mức phí thương mại, dẫn đến nguy cơ thua lỗ, mất khả năng thanh toán. Tuy nhiên, rủi ro này có thể được kiểm soát bằng các biện pháp quản trị phù hợp.

Trường hợp kế toán trưởng kiêm trưởng bộ phận tài chính cũng tương tự. Kế toán trưởng chịu trách nhiệm ghi nhận và kiểm soát số liệu theo chuẩn mực kế toán, còn trưởng bộ phận tài chính tập trung tối ưu dòng tiền. Nếu tối ưu hóa trong khuôn khổ an toàn tài chính, việc kiêm nhiệm vẫn có lợi, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ.

Tóm lại, trong bối cảnh đa số doanh nghiệp bảo hiểm tại Việt Nam có quy mô tài chính nhỏ so với thế giới, việc kiêm nhiệm là phù hợp. Khi thị trường phát triển và doanh nghiệp lớn mạnh hơn, việc tách bạch các vị trí này sẽ cần được xem xét.

Phóng viên: Ông có kỳ vọng gì về thị trường bảo hiểm nếu như Luật Kinh doanh bảo hiểm sửa đổi được thông qua?

Ông Phan Quốc Tuấn: Nhìn chung lần sửa đổi này là nhằm hiện thực hóa các nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ về phát triển kinh tế tư nhân và đồng bộ hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Do đó, lần sửa đổi này tập trung đã cắt bỏ những điều kiện kinh doanh không cần thiết, nới lỏng các quy định về quản lý chuyên môn và đặc biệt là bỏ hẳn quy định Cơ quan quản lý ngành thực hiện việc thanh tra các doanh nghiệp trong ngành, tạo cơ hội tham gia thị trường của các nhà đầu tư lớn hơn, tăng tính tự chủ của các doanh nghiệp.

Tôi hi vọng, với quan điểm làm Luật như vậy thì thị trường sẽ có thêm các doanh nghiệp mới, đặc biệt là các doanh nghiệp môi giới bảo hiểm có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập và sử dụng mô hình kinh doanh, công nghệ sẵn có để môi giới mảng bảo hiểm nhân thọ - một mảng mà thị trường môi giới bảo hiểm Việt Nam đang bỏ ngỏ.

Mặt khác, có thể sẽ có sự gia nhập thị trường bảo hiểm của các tập đoàn đa ngành nghề khác, những tập đoàn này có sẵn nền tảng công nghệ dữ liệu khách hàng từ ngành nghề chính sẽ tham gia làm đại lý phân phối bảo hiểm.

Tất cả những điều trên sẽ giúp cho thị trường phát triển nhanh hơn tốc độ những năm qua và có khả năng ngành Bảo hiểm sẽ thực hiện được mục tiêu có 18% dân số có bảo hiểm nhân thọ vào năm 2030 theo Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ đã đề ra.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!