Cải thiện năng lực cạnh tranh và thị phần 

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, trao đổi thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU sau hơn một năm thực thi hiệp định ước đạt 54,87 tỷ USD, tăng 12,1% so giai đoạn cùng kỳ, trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 38,48 tỷ USD, tăng 11,3% và kim ngạch nhập khẩu đạt 16,39 tỷ USD, tăng 14,04%. 

Mặc dù Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề do đợt bùng phát dịch Covid-19 lần thứ tư tại vùng xuất khẩu trọng điểm phía nam, chín tháng năm 2021, thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU vẫn ghi nhận sự tăng trưởng khả quan, kể cả so thời kỳ trước đại dịch, với kim ngạch đạt 41,3 tỷ USD, tăng 13,4% so cùng kỳ năm 2020, trong đó xuất khẩu đạt 28,85 tỷ USD, tăng 11,7% và nhập khẩu đạt 12,4 tỷ USD, tăng 17,6% so cùng kỳ năm 2020.

Đặc biệt, ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam tận dụng được những ưu đãi từ Hiệp định EVFTA qua việc sử dụng chứng nhận xuất xứ (C/O) ưu đãi. Theo thống kê của Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, riêng trong năm đầu tiên thực thi hiệp định, các cơ quan, tổ chức được ủy quyền cấp C/O mẫu EUR.1 đã cấp khoảng 207.682 chứng nhận C/O mẫu EUR.1 với kim ngạch đạt khoảng 7,71 tỷ USD đi 27 nước EU. Các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa sang EU còn thực hiện tự chứng nhận xuất xứ cho 6.115 lô hàng được hưởng ưu đãi thuế quan từ EVFTA.

Theo đánh giá của Phó Vụ trưởng Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương) Ngô Chung Khanh, trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp hay ở trạng thái bình thường mới, các hiệp định thương mại tự do (FTA) luôn là động lực quan trọng của nền kinh tế. Năm 2021 là năm khó khăn đối với nền kinh tế nói chung và các doanh nghiệp nói riêng, tuy nhiên, trong bức tranh đó vẫn có những điểm sáng tương đối rực rỡ.

Kim ngạch xuất nhập khẩu, đặc biệt là kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng rất mạnh. Tám tháng năm 2021, tốc độ tăng trưởng hơn 20%, thậm chí còn cao hơn những năm không có dịch Covid-19. Tăng trưởng ghi nhận không chỉ từ các thị trường truyền thống như: Trung Quốc, ASEAN mà cả thị trường Mỹ và những thị trường Việt Nam đã ký FTA, đặc biệt là thị trường EU. Cụ thể, sau tám tháng năm 2021, tăng trưởng xuất khẩu khoảng gần 12%. 

Không chỉ vậy, ông Ngô Chung Khanh cho biết, đáng chú ý là kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu vải của Việt Nam từ EU tăng đáng kể từ khi EVFTA có hiệu lực, các doanh nghiệp Việt Nam đang tận dụng thuế suất ưu đãi từ EVFTA, nhập khẩu nguyên liệu vải - đáp ứng quy tắc xuất xứ của EVFTA và xuất khẩu trở lại thị trường EU. Ngoài ra, việc nhập khẩu các mặt hàng khác như nông sản, thực phẩm vào Việt Nam cũng sẽ hỗ trợ nhiều cho việc đa dạng hóa thị trường.

Năng lực cạnh tranh và thị phần của hàng hóa Việt Nam cũng ngày càng được cải thiện rõ rệt tại thị trường EU. Việt Nam hiện đã vươn lên trở thành đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất của EU trong khu vực ASEAN, với kim ngạch thương mại hai chiều năm 2020 đạt 43,2 tỷ EUR (theo thống kê của Eurostat), và xếp trong tốp 10 các nước cung ứng hàng hóa lớn nhất vào thị trường EU.

Về đầu tư, với cam kết mạnh mẽ bảo đảm tính minh bạch, thông thoáng, thuận lợi trong môi trường kinh doanh - đầu tư, Việt Nam đã tiếp nhận được nguồn đầu tư chất lượng cao từ EU với những dự án có công nghệ tiên tiến, tạo ra những giá trị và lợi ích chung cho cộng đồng doanh nghiệp hai bên.

EVFTA là một trong những FTA của Việt Nam có tỷ lệ tận dụng tốt nhất trong năm đầu tiên thực thi. Đánh giá của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy, so các FTA đã có hiệu lực, mức độ hiểu biết và kỳ vọng của doanh nghiệp đối với EVFTA tương đối cao. 

Tạo sức bật mạnh mẽ trong phát triển hợp tác thương mại

Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch, thương mại điện tử đã trở thành điểm sáng khi các phương thức thương mại truyền thống bị hạn chế bởi đại dịch, các nước EU và Việt Nam nói riêng đã có những giải pháp thúc đẩy kinh tế số, nhất là thương mại điện tử, trở thành một trong các lĩnh vực ưu tiên trong chiến lược khôi phục kinh tế sau đại dịch, mở ra triển vọng một kênh giao thương xuyên biên giới tiềm năng trong thời gian tới. Đơn cử, trong vụ vải thiều năm 2021, vải thiều Bắc Giang đã được xuất khẩu qua các quốc gia EU thông qua nền tảng thương mại điện tử Vỏ Sò của Viettel Post.

Giám đốc chiến lược Tổng công ty CP Viettel Post Cao Cẩm Linh cho biết, mặc dù mới chỉ bán 1.200 đơn hàng tại thị trường Đức, nhưng đây cũng là con số lớn, mở ra con đường đi mới. Việc này đánh dấu mốc quan trọng khi lần đầu tiên nông sản Việt được xuất khẩu xuyên biên giới thông qua hình thức thương mại điện tử.

Tại diễn đàn Thương mại Việt Nam - EU “EVFTA - Sức bật cho hợp tác thương mại đầu tư trong bối cảnh bình thường mới” do Bộ Công thương phối hợp Hiệp hội Doanh nghiệp EU tại Việt Nam (EuroCham) tổ chức, nêu những thành tựu quan trọng khi nhìn lại năm đầu tiên thực thi hiệp định, Thứ trưởng Công thương Đặng Hoàng An cho rằng, Hiệp định EVFTA không chỉ là đòn bẩy thúc đẩy thương mại hai chiều mà còn là lợi thế ưu việt cho cộng đồng doanh nghiệp hai bên trong bối cảnh kinh tế, giao thương toàn cầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng do đại dịch gây ra.

Những con số ấn tượng về trao đổi thương mại, ngay cả trong thời kỳ dịch bệnh bùng phát tại các nước EU sau đó đến Việt Nam đã chứng minh điều này. Đây là những kết quả đặc biệt đáng ghi nhận sau một năm thực thi hiệp định. Đồng thời, là cơ sở để chúng ta có thể lạc quan, tin tưởng vào một sức bật mạnh mẽ trong phát triển hợp tác thương mại đầu tư Việt Nam - EU trước bối cảnh bình thường mới.

Bên cạnh việc bày tỏ sự lạc quan về triển vọng phục hồi kinh tế và phát triển quan hệ thương mại và đầu tư Việt Nam - EU, nhiều chuyên gia đã chỉ ra không ít những thách thức đang hiện hữu, đặc biệt là diễn biến phức tạp và khó lường của đại dịch Covid-19.  Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, Việt Nam cần xây dựng các kịch bản phù hợp để thích ứng linh hoạt và hiệu quả với tình hình mới; khơi thông mọi nguồn lực cho phục hồi và tăng trưởng kinh tế, bảo đảm chuỗi cung ứng; đồng thời tích cực hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, không để nền kinh tế bị lỡ nhịp trong xu hướng phục hồi kinh tế thế giới…

Cụ thể, theo Đại sứ Giorgio Aliberti, Trưởng Phái đoàn EU tại Việt Nam, EVFTA có thể thúc đẩy xuất khẩu một số mặt hàng trái cây và nông sản của Việt Nam, đặc biệt ở khu vực Mê Công. Tuy nhiên, các doanh nghiệp vẫn còn gặp khó khi gia nhập thị trường, bởi các thủ tục giấy tờ còn phức tạp và trong dài hạn có thể tăng các nguy cơ. Vì vậy, cần cải thiện quy trình, thủ tục là điều rất quan trọng.

Trong khi đó, Chủ tịch EuroCham Alain Cany cho rằng, hai bên cần hợp tác chặt chẽ trong việc giải quyết các vấn đề tồn tại vì lợi ích chung của cộng đồng doanh nghiệp. Với việc dịch bệnh được kiểm soát trở lại, cùng lợi thế lớn từ EVFTA và tới đây là Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam - EU (EVIPA), Việt Nam sẽ có cơ hội thu hút làn sóng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài mới từ các nhà đầu tư đến từ EU đang tìm kiếm một điểm đến ổn định, an toàn.

Trước bối cảnh kinh tế phục hồi, cùng sự nổi lên của những xu hướng thương mại, đầu tư mới, để tận dụng hiệu quả EVFTA, đón đầu những cơ hội mới mở ra hậu đại dịch đòi hỏi nỗ lực rất lớn từ cả phía Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp. Thứ trưởng Đặng Hoàng An cho biết, Bộ Công thương cùng hệ thống các Thương vụ Việt Nam tại EU sẽ nỗ lực đồng hành cùng doanh nghiệp hai bên khai thác tối đa ưu thế từ Hiệp định EVFTA, tạo mọi điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh giao thương, kết nối đầu tư, hỗ trợ giải quyết các khó khăn, vướng mắc phát sinh. Về phía mình, các doanh nghiệp cũng cần chủ động đổi mới, nâng cao năng lực nội tại, điều chỉnh chiến lược sản xuất, kinh doanh phù hợp để nhanh chóng thích nghi điều kiện mới, tham gia sâu vào tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giá trị toàn cầu.