Theo Báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN về tình hình thực hiện sắp xếp, CPH, thoái vốn, tái cơ cấu DNNN, năm 2017, cả nước đã phê duyệt phương án CPH 57 doanh nghiệp (DN), với số vốn điều lệ là 155.762,77 tỷ đồng; trong đó, Nhà nước nắm giữ 53,29%, người lao động và tổ chức công đoàn nắm giữ 1,15%, bán đấu giá công khai và bán cổ phần cho cổ đông chiến lược 45,56%. Trong số 57 DNNN được phê duyệt phương án CPH thì đã IPO được 21 DN; trong đó, số vốn điều lệ là 54.158,03 tỷ đồng; Tổng số thu về từ thực hiện CPH là 5.192,44 tỷ đồng. Ngoài ra, đã thực hiện sắp xếp theo các hình thức khác đối với 03 DN (giải thể 02 DN, bán 01 DN).

Năm 2017, cả nước đã thực hiện thoái vốn tại 137 đơn vị, đạt 8.749,95 tỷ đồng theo giá trị sổ sách, thu về 135.223,91 tỷ đồng (gấp 15,45 lần). Riêng Tổng công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn - Sabeco (thoái 53,59% vốn, thu về 110.000 tỷ đồng), Công ty cổ phần Sữa Vinamilk (thoái 3,33%, thu về 8.990 tỷ đồng)”.

Đối với thoái vốn đầu tư vào các ngành không thuộc ngành sản xuất kinh doanh chính của các tập đoàn, tổng công ty, DNNN, năm 2017 các đơn vị đã thoái được 182 tỷ đồng, thu về 292 tỷ đồng tại 5 lĩnh vực gồm: Chứng khoán, bảo hiểm, ngân hàng - tài chính, bất động sản và quỹ đầu tư; đồng thời thoái được 1.803 tỷ đồng, thu về 2.953 tỷ đồng tại các lĩnh vực khác ngoài 5 lĩnh vực trên. Tại các DN thuộc Tổng Công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) quản lý, năm 2017 SCIC đã bán vốn tại 40 DN với giá trị là 1.903 tỷ đồng, thu về 21.639 tỷ đồng (trong đó bao gồm cả số thoái của Vinamilk trong năm 2016 với giá trị sổ sách 783,7 tỷ đồng, thu về 11.286,4 tỷ đồng và thoái trong năm 2017 với giá trị sổ sách là 247 tỷ đồng, thu về 8.990 tỷ đồng).

Mặc dù, số lượng DN thực hiện sắp xếp, cơ cấu lại không nhiều nhưng DN CPH đều có quy mô vốn lớn (lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng). CPH và thoái vốn nhà nước tại DN năm 2017 đã đưa vào cân đối vốn đầu tư trung hạn nguồn NSNN năm 2017 là 60.000 tỷ đồng.

Quan điểm của Nhà nước hết sức minh bạch rằng, bất kỳ nhà đầu tư hợp pháp nào có đủ điều kiện mua theo các nguyên tắc đã được đề cập trong quy chế đấu giá đều được Nhà nước tạo điều kiện tham gia mua phần vốn nhà nước theo quy định của pháp luật. Điều này cho thấy, một khi cuộc chơi tuân theo sự thượng tôn luật pháp sẽ tạo niềm tin cho các nhà đầu tư nước ngoài sẵn sàng bỏ tài sản để đầu tư, góp vốn và tăng giá trị cho công ty nắm quyền sở hữu.

Tiến độ chưa như kỳ vọng

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN còn chậm, chưa đạt tiến độ, kế hoạch đề ra. Cụ thể, Nghị định về Điều lệ tổ chức và hoạt động của một số tập đoàn, tổng công ty lớn vẫn chưa ban hành. Việc chậm phê duyệt phương án cơ cấu lại DNNN sẽ ảnh hưởng đến việc tổ chức triển khai cơ cấu lại DNNN nói chung và thực hiện CPH, thoái vốn nói riêng. Bên cạnh các bộ, ngành, địa phương đã tích cực triển khai các quyết nghị, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, vẫn còn một số bộ, ngành, địa phương, đơn vị còn bị động, chưa quyết liệt, gây ảnh hưởng đến việc hoàn thành kế hoạch sắp xếp, CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN năm 2017 của cả nước.

Bên cạnh đó, do đối tượng CPH, thoái vốn trong giai đoạn này chủ yếu là các DN có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng, kinh doanh đa ngành nghề, tài chính phức tạp, cần sự tham gia của nhiều nhà đầu tư lớn, có tiềm lực tài chính và năng lực quản trị, đầu tư nên cần có nhiều thời gian chuẩn bị, xử lý, kiểm toán nhà nước trước khi công bố giá trị DN. Đồng thời, lãnh đạo một số bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty vẫn còn tư tưởng e ngại, chưa quyết liệt trong triển khai công tác CPH.

Trên thực tế, việc chuyển giao các DN sau CPH về SCIC còn chậm; đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán chưa thực hiện nghiêm túc khi có tới 747 DN chưa đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán (TTCK). Mặc dù Văn phòng Chính phủ đã có công văn gửi các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh thành phố thuộc Trung ương, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, đồng thời yêu cầu Bộ Tài chính công khai danh sách DN CPH nhưng chưa đăng ký giao dịch, niêm yết trên TTCK; Bộ Tài chính đã công khai danh sách 747 DN này trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài chính, tuy nhiên, đến nay các DN này vẫn chậm thực hiện đăng ký giao dịch và niêm yết trên TTCK.

Kỳ vọng bước đột phá trong năm 2018?

Năm 2018, số lượng doanh nghiệp CPH và thoái vốn chiếm tương ứng hơn 50% và 44,6% của cả giai đoạn 2017-2020. Vì thế, có thể coi năm 2018 là năm bản lề trong quá trình “tái thiết” DNNN. Những đơn vị nằm trong danh sách CPH, thoái vốn đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2017 bắt buộc phải thực hiện trong năm 2018, nên áp lực CPH, thoái vốn năm 2018 là rất lớn. Tuy nhiên, kế hoạch CPH, thoái vốn từng năm không phải là bất biến, mà có thể thay đổi, miễn sao cả giai đoạn 2017-2020 phải CPH được 127 DN và thoái vốn tại 406 DN đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Khác với kế hoạch CPH, thoái vốn giai đoạn 2011 - 2016 là dồn vào những năm cuối giai đoạn, kế hoạch lần này đẩy mạnh vào năm 2017 và 2018.

Với 45 DN đã được phê duyệt phương án CPH mà chưa IPO bắt buộc phải IPO ngay trong quý I/2018. Yếu tố góp phần quan trọng, nếu không muốn nói là quyết định đến tiến trình CPH, thoái vốn là TTCK hiện rất thuận lợi. Cụ thể, năm 2017, chỉ số VN-Index vượt mức 970 điểm và là mức cao nhất trong vòng 10 năm qua. Sự bứt phá của TTCK đã đưa VN-Index trở thành một trong 3 chỉ số chứng khoán có mức tăng mạnh nhất thế giới. Vốn hóa thị trường hiện đã lên đến 3,36 triệu tỷ đồng, tăng 73% so với cuối năm 2016; thanh khoản bình quân trên thị trường tăng tới 63%; giá trị giao dịch cổ phiếu và chứng chỉ quỹ bình quân trên thị trường đạt 5.000 tỷ đồng/phiên, có phiên đạt 21.000 tỷ đồng. Nhà đầu tư nước ngoài tham gia rất tích cực trên TTCK Việt Nam, với giá trị mua ròng 41.000 tỷ đồng, gấp 6 lần năm 2016.

Trên cơ sở đó, dự báo năm 2018, TTCK sẽ tiếp nối đà bứt phá của năm 2017, cộng với cơ chế, chính sách đã được hoàn thiện, năm 2018, số DN CPH, thoái vốn nằm trong danh sách phải thực hiện năm 2018 và DN chưa hoàn thành năm 2017 chuyển sang sẽ được giải quyết.

Tuy nhiên, để đẩy mạnh công tác CPH, thoái vốn, tái cơ cấu DNNN, ngoài việc triển khai các giải pháp đồng bộ, hoàn thiện cơ chế chính sách rất cần sự quyết tâm vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Bên cạnh đó, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách theo hướng rà soát các luật có liên quan như: Luật DN; Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN; Luật Cán bộ, công chức; Luật Phá sản; Bộ luật Lao động và các quy định có liên quan để trình cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với quá trình cơ cấu lại và vai trò, vị trí của DNNN thời gian tới.

Trong công tác tổ chức thực hiện, các bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước cần nghiêm túc triển khai thực hiện các nội dung: Khẩn trương xây dựng để phê duyệt hoặc trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cơ cấu lại các DN thuộc lĩnh vực quản lý theo đúng nội dung quy định tại Quyết định số 707/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; Đôn đốc, triển khai thực hiện đúng tiêu chí phân loại DNNN, DN có vốn nhà nước và Danh mục DNNN thực hiện sắp xếp giai đoạn 2016-2020 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 58/2016/QĐ-TTg. Trong đó, hoàn thành CPH các DN theo đúng tiến độ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; Chủ động thực hiện thoái vốn nhà nước và đảm bảo tiến độ; đẩy nhanh việc thực hiện các nội dung mới về CPH DN được Chính phủ ban hành tại Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017 về chuyển DNNN và Công ty TNHH MTV do DNNN đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần.

Đối với các DN CPH năm 2018 và những năm tiếp theo, cần khẩn trương rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý, sử dụng để lập phương án sử dụng đất đai theo quy định của pháp luật đất đai trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt trước khi tổ chức xác định giá trị DN CPH theo đúng quy định tại Nghị định số 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 sửa đổi, bổ sung một số nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai; Đồng thời, thành lập Ban Chỉ đạo CPH, chủ động xử lý các vấn đề về tài chính, lao động trước khi CPH theo quy định, xác định thời điểm xác định giá trị DN, công bố giá trị DN, phê duyệt phương án CPH và bán cổ phần lần đầu ra công chúng; Nghiêm túc triển khai việc bàn giao các DN thuộc diện phải bàn giao về SCIC theo đúng quy định hiện hành; Tăng cường vai trò giám sát đối với DN; cơ quan giám sát, DN cùng có trách nhiệm thực hiện công khai hóa các thông tin về hoạt động của DN để các nhà đầu tư nắm bắt cơ hội, điều kiện thuận lợi tham gia đầu tư cùng DN. Bên cạnh đó, cần tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm toán, không để xảy ra thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình sắp xếp, CPH, thoái vốn; Kiên quyết xử lý các DN thua lỗ, các dự án đầu tư không hiệu quả, hiệu quả thấp theo cơ chế thị trường; có cơ chế kiểm soát phù hợp nguồn vốn mua, bán, sáp nhập DN; Thực hiện công khai, minh bạch, đúng pháp luật trong đầu tư, quản lý tài chính, mua sắm, phân phối thu nhập, công tác cán bộ, CPH, thoái vốn; chỉ đạo thực hiện tốt chính sách đối với người lao động và lao động dôi dư trong DNNN thực hiện sắp xếp, đổi mới, trong đó có người quản lý, điều hành DN; Áp dụng các nguyên tắc quản trị DN theo thông lệ quốc tế; hoàn thiện cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội bộ, thực hiện nghiêm túc chế độ giám sát tài chính, đánh giá hiệu quả hoạt động và công khai thông tin tài chính; có cơ chế gắn việc tuyển dụng, bổ nhiệm, bãi miễn, đãi ngộ lãnh đạo DN và người lao động với kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh.     

1. Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, Báo cáo tình hình thực hiện sắp xếp, CPH, thoái vốn, tái cơ cấu DNNN, năm 2017;

2. Chính phủ, Nghị định số 126/NĐ-CP ngày 16/11/2017 về CPH DNNN;

3. Thủ tường Chính phủ, Quyết định số 58/2016/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Về tiêu chí phân loại DNNN, DN có vốn nhà nước và Danh mục DNNN thực hiện sắp xếp giai đoạn 2016 – 2020;

4. Đặng Quyết Tiến, Giải pháp thúc đẩy CPH, thoái vốn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và tài sản nhà nước tại DN;

5. Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, Báo cáo tình hình thực hiện tái cơ cấu DNNN và thực hiện Nghị quyết số 35/NQ-CP của Chính phủ về hỗ trợ và phát triển DN 9 tháng đầu năm 2017.