Sau một khoảng thời gian dài chờ đợi, Chính phủ dường như đang có những động thái quyết liệt trong việc bán cổ phần mà Nhà nước đang sở hữu, tiêu biểu là việc thoái vốn tại hai công ty bia nội lớn nhất là Bia Sài Gòn (Sabeco) và Bia Hà Nội (Habeco).

Món ngon thuộc về ai?

Chính phủ dự kiến sẽ bán toàn bộ 89,59% cổ phần tại Sabeco ước tính vào khoảng 1,8 tỉ USD, đồng thời sẽ bán 82% cổ phần tại Habeco với giá trị ước tính khoảng 404 triệu USD. Cổ phần của Sabeco sẽ được bán làm 2 đợt trong cuối năm nay và năm sau, trong khi cổ phần Habeco sẽ được thoái vốn một lần trong năm nay.

Nếu thoái vốn đúng theo kế hoạch như trên, ngân sách nhà nước dự kiến sẽ thu về khoản tiền lên đến 2,2 tỉ USD, giúp có thêm vốn để đầu tư vào các dự án hạ tầng trị giá tỉ đô khác như các tuyết đường sắt đô thị, tuyến đường cao tốc hay sân bay quốc tế Long Thành. 

Tất nhiên, con số thặng dư vốn khi đấu giá lượng cổ phiếu nói trên có thể cao hơn nữa, bởi đang có nhiều tập đoàn nổi tiếng thế giới đã bày tỏ ý định thâu tóm 2 hãng bia này. Heineken, Anheuser-Busch InBev, SABMiller, Asahi Group Holidings, Kirin Holdings đang nhòm ngó Sabeco.

Ông trùm ngành thức uống Thái Lan, Tập đoàn Singha, cũng bày tỏ ý định tham gia vào cuộc đua thâu tóm Sabeco sau khi đã bỏ ra 1,1 tỉ USD mua cổ phần của Masan Brewery và Masan Consumer Holdings, đơn vị đang sở hữu nhãn hàng bia Sư Tử Trắng, vào năm ngoái.

Sự thèm khát của các doanh nghiệp ngoại cũng là điều dễ hiểu. Doanh thu của Sabeco năm 2015 lên đến hơn 27.000 tỉ đồng, lợi nhuận ròng vào khoảng 3.600 tỉ đồng. Trong khi đó, doanh thu và lợi nhuận của Habeco lần lượt  là 9.638 tỉ đồng và 951 tỉ đồng.

Năm 2015 Sabeco dẫn đầu thị trường bia Việt Nam với 41% thị phần, Nhà máy Bia Việt Nam - VBL (nay đã đổi thành Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Nhà máy bia Heineken Việt Nam) chiếm vị trí thứ 2 với 21%, trong khi Habeco đứng thứ 3 với 19,62%. Như vậy, chiếm được Sabeco hoặc Habeco sẽ là con đường tắt để các tập đoàn vươn lên vị trí dẫn đầu một trong những thị trường cạnh tranh sôi động nhất khu vực.

Thực tế, tiềm năng tăng trưởng của thị trường vẫn còn khá lớn, bởi dù là quốc gia tiêu thụ bia rượu lớn nhất khu vực Đông Nam Á nhưng hiện mức tiêu thụ bia bình quân trên đầu người của Việt Nam là khoảng 40 lít mỗi năm, khá thấp so với mức trung bình của châu Âu vào khoảng 70 lít.

Theo ước tính của hãng nghiên cứu Euromonitor International, trong năm nay Việt Nam có thể đạt sản lượng tiêu thụ 4,04 tỉ lít bia, cao hơn đáng kể so với 3,88 tỉ lít của năm ngoái và đây là mức đứng đầu Đông Nam Á.

Ngoài lĩnh vực cốt lõi là kinh doanh bia rượu, Sabeco hay Habeco còn hấp dẫn ở chỗ họ sở hữu khá nhiều bất động sản mà nếu đánh giá lại theo giá thị trường, tổng giá trị tài sản của các doanh nghiệp này có thể sẽ lớn hơn nhiều lần so với giá trị trên sổ sách hiện nay.

Trong cuộc đua sở hữu Sabeo, Habeco, khối ngoại dường như đang có lợi thế. Theo ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm CEO của Công ty Chứng khoán SSI, với quy mô của các tổ chức trong nước hiện nay và với mức lãi suất mà các doanh nghiệp trong nước đang huy động thấp cũng khoảng 10%/năm thì họ cũng khó hấp thụ được. Nếu có, các tổ chức trong nước hoặc phải bắt tay với nhà đầu tư nước ngoài, hoặc cùng đầu tư hoặc đơn thuần chỉ nhận ủy thác đầu tư cho họ.

Nhưng không phải là không có rủi ro cho nhà đầu tư khi tham gia mua tài sản của các doanh nghiệp nói trên, nhất là các khoản đầu tư ngoài ngành. Điển hình như Sabeco đang đầu tư vào một loạt các tổ chức tài chính như Ngân hàng Phương Đông (216 tỉ đồng), Ngân hàng Đông Á (136 tỉ đồng), Bảo hiểm PVI Sài Gòn (51 tỉ đồng), Chứng khoán Đại Việt (7,2 tỉ đồng), Quỹ Đầu tư chứng khoán Sài Gòn, Quỹ Đầu tư Việt Nam... Tổng số vốn đầu tư vào các đơn vị khác của Sabeco có giá trị gốc lên đến 791 tỉ đồng, nhưng chi phí trích lập dự phòng giảm giá các khoản đầu tư này cũng đã là 429 tỉ đồng.

Bán cho người ra giá cao nhất

Tư duy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước từ phía các nhà quản lý dường như đã thay đổi mạnh mẽ. “Sabeco không quan tâm đến việc người mua là nước ngoài hay trong nước. Tất cả những gì chúng tôi quan tâm là ai trả giá cao nhất”, ông Lê Hồng Xanh, Tổng Giám đốc Sabeco, cho biết.

Có lẽ cũng giống như trường hợp của Vinamilk khi mới đây Hội đồng Quản trị công ty này đã thông qua Nghị quyết nới room cho khối ngoại lên 100%. Mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận từ việc bán cổ phần mới là điều mà các tập đoàn đặt lên hàng đầu.

Mong mỏi này cũng là hợp lý. Việc nhận được một nguồn lực đáng kể từ bên ngoài sẽ giúp Sabeco, Habeco cải thiện năng lực kinh doanh, tiếp thu các thông lệ quốc tế tốt nhất, nâng cao năng lực quản trị, mở rộng kênh phân phối. Việc có thêm nguồn lực cũng sẽ giúp họ thực hiện các chiến dịch marketing đầy tốn kém để cạnh tranh với rất nhiều thương hiệu ngoại đang đổ bộ vào Việt Nam. Ngay cả đối với Sabeco, mặc dù đang dẫn đầu thị trường nhưng mức tăng trưởng doanh thu trong 2 năm qua chỉ lần lượt đạt 5% và 8% và đang có dấu hiệu chững lại.

Nhìn chung, việc cổ phần các doanh nghiệp nhà nước có thương hiệu lớn như Sabeco, Habeco là một thông điệp tích cực đối với các cam kết mà Chính phủ gửi tới nhà đầu tư trong và ngoài nước. Đó là những cam kết về một môi trường kinh doanh cởi mở hơn, minh bạch hơn, công bằng hơn, dần tiến đến các tiêu chuẩn quốc tế mà Việt Nam đang theo đuổi. Đây cũng là những cam kết mở cửa thị trường mà Việt Nam đàm phán trong các hiệp định thương mại kinh tế lớn như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), hay Hiệp định thương mại giữa Việt Nam và châu Âu.

Bên cạnh các tài sản có giá trị như Sabeco, Habeco, trong thời gian tới, có thể giới đầu tư trên thị trường chứng khoán còn có cơ hội tiếp cận các tài sản lớn khác như Vinamilk khi Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đang lên kế hoạch thoái toàn bộ 44,7% cổ phần tại đây.

Trước mắt, theo hãng tin Reuters, Chính phủ Việt Nam vừa mời một số ngân hàng đầu tư nước ngoài tham vấn trong việc thoái 10% vốn tại Vinamilk, tương đương 900 triệu USD. Từ đầu năm, giá cổ phiếu của Vinamilk đã tăng 28%, đưa giá trị vốn hóa thị trường của công ty này lên đến 9,4 tỉ USD, một kỷ lục hiếm có trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Sự phấn khích còn đến từ tiến trình cổ phần hóa của  hãng viễn thông Mobifone, hay SCIC thoái vốn hoàn toàn khỏi các tài sản có giá trị khác như FPT, Viễn thông FPT, Nhựa Bình Minh, Bảo hiểm Bảo Minh, Nhựa Tiền Phong, Công ty Tái bảo hiểm Quốc gia Việt Nam. Các tài sản này sẽ giúp nâng tầm vị thế của thị trường chứng khoán Việt Nam và thu hút thêm dòng tiền của nhà đầu tư nước ngoài.

Cho đến lúc này, quá trình tái cấu trúc khối doanh nghiệp nhà nước vẫn đang diễn ra mạnh mẽ. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến ngày 20/7/2016, đã có 43 doanh nghiệp nhà nước được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa, trong đó có 6 tổng công ty thuộc Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

Tổng giá trị thực tế của 43 doanh nghiệp đã được phê duyệt phương án cổ phần hóa là hơn 29.900 tỉ đồng. Chuyến đi săn các tài sản nhà nước xem ra sẽ rất sôi động trong cuối năm nay và các năm tới.