“Lọt sổ” nhiều hoạt động kinh tế

Mặc dù tổng sản phẩm trong nước (GDP) là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp quan trọng, phản ánh quy mô và tiềm lực kinh tế của một quốc gia, nhưng cho tới nay, chưa có nền kinh tế nào đo lường được đầy đủ kết quả của tất cả các hoạt động sản xuất kinh doanh.

Trong nền kinh tế, theo nghiên cứu của các cơ quan quốc tế, luôn tồn tại 2 khu vực, đó là khu vực kinh tế đã được quan sát và khu vực kinh tế chưa được quan sát. Theo đó, khu vực kinh tế chưa được quan sát bao gồm 5 thành tố: Hoạt động kinh tế ngầm; hoạt động kinh tế bất hợp pháp; hoạt động kinh tế phi chính thức chưa được quan sát; hoạt động kinh tế tự sản, tự tiêu của hộ gia đình; hoạt động kinh tế bị bỏ sót trong các chương trình thu thập dữ liệu thống kê.

Ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho hay, thu thập thông tin về các hoạt động kinh tế phi chính thức và hoạt động kinh tế tự sản, tự tiêu của hộ gia đình đã được nghiên cứu, bổ sung và hoàn thiện nên về cơ bản các hoạt động này đã được quan sát. Tuy nhiên, vẫn còn không ít hoạt động kinh tế chưa cập nhật được đầy đủ kết quả sản xuất kinh doanh do còn bị bỏ sót trong các chương trình thu thập dữ liệu thống kê; các hoạt động kinh tế ngầm và hoạt động kinh tế bất hợp pháp cũng chưa nhận diện được một cách đầy đủ. Do đó, tính kịp thời, đầy đủ, chính xác của các chỉ tiêu tài khoản quốc gia và những chỉ tiêu kinh tế - xã hội liên quan của cả nước cũng như của các bộ, ngành, địa phương còn hạn chế.

Do đó, với việc triển khai, thực hiện Đề án từ năm 2019, Tổng cục Thống kê sẽ hoàn thành nghiên cứu lý luận và kinh nghiệm quốc tế; xác định phạm vi, quy mô khu vực kinh tế chưa được quan sát trong nền kinh tế nước ta; lựa chọn phương pháp đo lường và tiến hành đo lường thử nghiệm; đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm. Năm 2020 bắt đầu đo lường chính thức; hàng năm sẽ cập nhật kết quả biên soạn tổng sản phẩm trong nước, tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các chỉ tiêu kinh tế - xã hội liên quan. 

Cần chế tài đủ mạnh và sự phối hợp chia sẻ thông tin

Trong 5 thành tố của khu vực kinh tế chưa được quan sát, có 3 thành tố (hoạt động kinh tế phi chính thức; kinh tế tự sản, tự tiêu của hộ gia đình; kinh tế bị bỏ sót trong các chương trình thu thập dữ liệu thống kê) đã được ngành thống kê thu thập, nghiên cứu, bổ sung và hoàn thiện trong thời gian qua. “Thời gian tới, Tổng cục Thống kê sẽ tiếp tục đổi mới phương pháp thu thập thông tin, đề xuất phối hợp với các bộ, ngành và sử dụng các nguồn thông tin khác nhau. Chúng tôi hy vọng sẽ giảm xuống mức thấp nhất những thiếu hụt trong thu thập thông tin của 3 thành tố này” - ông Nguyễn Bích Lâm chia sẻ.

Tuy nhiên, ông Lâm cũng cho biết, thách thức và khó khăn lớn nhất trong thực hiện Đề án là việc thu thập thông tin từ 2 hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp, bởi không dễ gì nhận được sự cung cấp thông tin từ đối tượng thu thập thông tin thống kê. Do đó, ông Lâm nhấn mạnh, trước mắt, ngành thống kê sẽ phối hợp với các bộ, ngành để xác định nội hàm của 2 thành tố này gồm những hoạt động gì. Từ đó xác định những hoạt động nào liên quan đến ngành, lĩnh vực nào để phối hợp với các cơ quan liên quan đưa ra các giải pháp, cách thức thu thập thông tin để đánh giá sát thực tiễn nhất.

Để làm được điều đó, công tác thống kê cần môi trường pháp lý và chế tài thật tốt để các tổ chức sản xuất kinh doanh, hộ cá thể cung cấp thông tin xác thực trong thống kê. Ngoài ra, để hoàn thành tốt Đề án, cơ quan thống kê cũng cần sự phối hợp chia sẻ thông tin của các bộ, ngành.

Nhấn mạnh tại buổi họp báo công bố Đề án, ông Nguyễn Bích Lâm khẳng định, trách nhiệm của ngành thống kê là phản ánh trung thực bức tranh kinh tế - xã hội, không bị bất cứ áp lực nào để “làm đẹp số liệu” khi thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát.

Ngay cả việc thu thập các dữ liệu từ khu vực kinh tế đã được quan sát để tính toán GDP cũng ra kết quả thấp hơn thực tế, vì qua điều tra, hàng năm ngành thuế còn bỏ sót nhiều nguồn thu. Việc thực hiện Đề án được dự báo sẽ làm tăng quy mô GDP do phản ánh đúng thực tế quy mô của nền kinh tế. Kết quả của Đề án sẽ là căn cứ để xây dựng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025 và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030.