Khung pháp lý có những thay đổi căn bản

Từ ngày 01/01/2021, việc phát hành TPDN riêng lẻ thực hiện theo quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định về chào bán và giao dịch TPDN riêng lẻ tại thị trường trong nước, chào bán TPDN ra thị trường quốc tế và Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán (gồm nội dung quy định về phát hành TPDN ra công chúng). Theo đó, khung pháp lý về phát hành TPDN đã có những thay đổi căn bản.

Trong đó, TPDN phát hành ra công chúng phải được cơ quan quản lý là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp phép chào bán; yêu cầu DN bắt buộc phải có lãi; đối tượng mua là mọi nhà đầu tư. Từ ngày 01/01/2023, khi chào bán trái phiếu phát hành ra công chúng phải bắt buộc xếp hạng tín nhiệm đối với những đợt phát hành có có giá trị lớn; trái phiếu sau khi phát hành được được niêm yết, giao dịch trên thị trường chứng khoán.

Đối với TPDN phát hành riêng lẻ, cơ quan quản lý Nhà nước không cấp phép phát hành trái phiếu như đối với TPDN phát hành ra công chúng, ngoại trừ việc phát hành trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm chứng quyền của công ty đại chúng tại thị trường trong nước. Đồng thời, quy định mới chỉ cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ; các đợt chào bán phải được tư vấn bởi công ty chứng khoán.

Các văn bản pháp luật cũng quy định cơ chế công bố thông tin đầy đủ của DN phát hành, đặc biệt là công bố thông tin về mục đích huy động vốn trái phiếu; tiếp tục nâng cấp chuyên trang thông tin về TPDN.

Tổng khối lượng phát hành đạt 192.203 tỷ đồng

Sau 6 tháng triển khai khung pháp lý nêu trên, thị trường TPDN tiếp tục có sự tăng trưởng, đáp ứng nhu cầu huy động vốn của các DN bên cạnh nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Theo Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính), lũy kế 6 tháng đầu năm 2021, tổng khối lượng phát hành TPDN đạt 192.203 tỷ đồng, trong đó TPDN phát hành riêng lẻ đạt 176.828 tỷ đồng, tăng 8% so với cùng kỳ năm 2020; khối lượng phát hành TPDN ra công chúng là 15.375 tỷ đồng, tăng 53% so với cùng kỳ năm 2020.

Tổ chức tín dụng là nhà đối tượng phát hành lớn nhất, chiếm 42,3% tổng khối lượng phát hành, tiếp theo là DN bất động sản, chiếm 24,8% tổng khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ 6 tháng đầu năm 2021. Lãi suất phát hành bình quân TPDN 6 tháng đầu năm 2021 giảm 1,6%/năm so với mức bình quân cùng kỳ năm 2020.

Trong 6 tháng đầu năm 2021, nhà đầu tư tổ chức là nhà đầu tư chính trên thị trường sơ cấp TPDN riêng lẻ. Công ty chứng khoán hiện là nhà đầu tư lớn nhất trên thị trường sơ cấp, tiếp đến là các ngân hàng thương mại, DN bảo hiểm, các quỹ đầu tư. Nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp mua 5,9% tổng khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ trên thị trường sơ cấp.

Cân nhắc kỹ rủi ro trước khi quyết định đầu tư

Với quy định chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua TPDN phát hành riêng lẻ, tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân mua TPDN riêng lẻ đã giảm mạnh so với năm 2020. Tuy nhiên, Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính cho biết, trên thị trường có hiện nhà đầu tư mua trái phiếu phát hành riêng lẻ thông qua phân phối của công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại mà chưa nắm rõ tình hình tài chính của DN.

Nghị định số 153/2020/NĐ-CP đã quy định nhà đầu tư tự đánh giá rủi ro và tự chịu trách nhiệm về việc mua TPDN riêng lẻ. Vì vậy, Bộ Tài chính khuyến nghị, nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ rủi ro khi quyết định đầu tư TPDN riêng lẻ, tìm hiểu kỹ các điều kiện, điều khoản của trái phiếu và tình hình tài chính của DN phát hành. Đặc biệt, nhà đầu tư cần hết sức thận trọng khi quyết định mua trái phiếu của DN có tình hình tài chính kém, kinh doanh thua lỗ; DN phát hành không có tài sản đảm bảo.

Nhà đầu tư cá nhân cũng cần thận trọng với việc chào mời và cam kết của các tổ chức phân phối trái phiếu trong đó có việc xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, không mua TPDN chỉ vì lãi suất cao. Các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phân phối TPDN không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Các tổ chức này chỉ là DN cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ DN phát hành mà không chịu trách nhiệm về việc DN có hoàn trả gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của DN phát hành.

Đối với các DN, phát hành trái phiếu đang trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng phục vụ sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, để huy động vốn trái phiếu, Bộ Tài chính khuyến nghị, các DN cần tính toán kỹ phương án huy động, có biện pháp đảm bảo an toàn tài chính để thực hiện đầy đủ các cam kết đối với nhà đầu tư, sử dụng vốn đúng mục đích nêu trong phương án phát hành và định kỳ có báo cáo về tình hình tài chính và tình hình sử dụng vốn. Trách nhiệm với nhà đầu tư là trách nhiệm mà DN phát hành có nghĩa vụ phải thực hiện.