Huy động vốn qua trái phiếu doanh nghiệp sẽ có sự thay đổi mạnh mẽ về chất

Theo FiinRatings, việc các cơ quan quản lý quyết định xử lý các trường hợp vi phạm trên thị trường TPDN cùng với các thay đổi chính sách đang diễn ra thời gian qua bao gồm việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành Thông tư số 16/2021/TT-NHNN về quy định mua bán trái phiếu của các tổ chức tín dụng và những thay đổi, bổ sung dự kiến được đưa vào trong Nghị định sửa đổi Nghị định số 153/2020/NĐ-CP (Bộ Tài chính đang dự thảo) về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ có thể sẽ làm cho thị trường TPDN giảm về quy mô phát hành vào năm 2022.

Tuy nhiên, hoạt động huy động vốn qua TPDN sẽ có sự thay đổi mạnh mẽ về chất. Sự suy giảm có khả năng sẽ diễn ra đối với hoạt động phát hành riêng lẻ và bởi các công ty chưa đại chúng hoặc các công ty dự án được lập ra để huy động vốn triển khai dự án đó với mức độ công bố và chất lượng thông tin của các tổ chức phát hành này còn nhiều hạn chế.

FiinRatings cho rằng, nhìn lại năm 2021, quy mô huy động qua kênh TPDN trong nước đã đạt 682 nghìn tỷ. Đây là kênh huy động vốn rất lớn bởi con số này chiếm 5% của thay đổi số dư tăng trưởng tín dụng với toàn hệ thống trong năm 2021 và lúc này đã vượt qua mức thay đối số dư tăng trưởng tín dụng với trung và dài hạn của hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam.

Như vậy, thị trường TPDN đã chứng minh vai trò quan trọng, là một kênh dẫn vốn trung và dài hạn cho sự phát triển của doanh nghiệp ở nhiều ngành khác nhau, nhất là trong bối cảnh COVID-19.

Trước bối cảnh hiện nay, FiinRatings nhận định triển vọng kênh TPDN có khả năng sẽ diễn ra trong nửa cuối 2022 và năm 2023 như sau:

Một là, các doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt, không phải là các công ty được lập ra để huy động vốn, nhất là các công ty niêm yết vốn có sự minh bạch tốt hơn, vẫn sẽ đẩy mạnh các hoạt động phát hành trái phiếu.

Kênh trái phiếu vẫn là kênh huy động vốn hiệu quả trong bối cảnh lãi suất mặc dù có dấu hiệu tạo đáy nhưng vẫn ở mức rất thấp trong nhiều năm qua. Bên cạnh đó, kênh tín dụng bất động sản từ ngân hàng đã bị hạn chế tăng trưởng, kể cả trước khi Thông tư số 16/2021/TT-NHNN của NHNN đi vào hiệu lực nhằm hạn chế tín dụng bất động sản thông qua hình thức mua trái phiếu của các ngân hàng thương mại.

Hai là, huy động vốn qua thị trường cổ phiếu thông qua việc phát hành thu hút vốn cổ phần mới có khả năng sôi động hơn mặc dù thị trường chứng khoán hiện vẫn trong giai đoạn chưa rõ xu hướng và có phần kém sôi động. Tuy nhiên, hoạt động này phù hợp hơn với các tổ chức phát hành là công ty đại chúng có sự minh bạch về thông tin theo các quy định hiện hành áp dụng cho công ty đại chúng.

Ba là, sự thay đổi về chất của thị trường TPDN có thể sẽ được thể hiện ở việc: (i) Phát hành đại chúng sẽ tăng trưởng mạnh về quy mô, nhất là từ các doanh nghiệp có hồ sơ kinh doanh tốt và chủ động minh bạch hồ sơ tín dụng của họ trên thị trường; (ii) Phát hành riêng lẻ vẫn sẽ được thực hiện mặc dù có thể kém sôi động hơn các năm qua và hướng đến cơ sở nhà đầu tư rộng rãi hơn bao gồm nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, các định chế tài ngân hàng thương mại và công ty chứng khoán như thời gian vừa qua.

Chất lượng trái phiếu doanh nghiệp tác động đến chất lượng tín dụng ngành Ngân hàng

Theo FiinRatings, cùng với các công ty chứng khoán, các ngân hàng thương mại đã tham gia mua TPDN qua kênh phát hành sơ cấp ở mức khá lớn, chiếm 36% năm 2021 trong tổng giá trị phát hành từ các doanh nghiệp bất động sản.

Việc áp dụng Thông tư số 16/2021/TT-NHNN của NHNN là cần thiết nhằm không chỉ kiểm soát chất lượng nợ xấu nhất là với các ngân hàng có chất lượng tài sản yếu, kiểm soát quy mô tín dụng bất động sản mà quan trọng hơn là kiểm soát các hoạt động luân chuyển tín dụng giữa 2 kênh trái phiếu và tín dụng cho vay của ngân hàng thông qua các nghiệp vụ tái tài trợ, tái cấu trúc vốn hoặc hay có thể là “đảo nợ" giữa 2 kênh này.

Số liệu của FiinRatings chỉ ra rằng, quy mô tín dụng trái phiếu hiện ở mức 273,9 nghìn tỷ đồng vào cuối 2021, tức chỉ chiếm 2,16% tổng tài sản sinh lời và 2,63% tổng dư nợ tín dụng của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Do đó, theo FiinRatings, các sự kiện hiện nay có khả năng sẽ không có tác động quá lớn đến vấn đề chất lượng tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại.

Tuy nhiên, yếu tố này sẽ là một rủi ro thấp nếu như những vấn đề liên quan đến các tổ chức phát hành hiện đang được xử lý hiện nay được khu trú và tổ chức phát hành cũng như các bên liên quan như đơn vị bảo lãnh nghĩa vụ trả nợ nỗ lực thực hiện các cam kết về nghĩa vụ trả nợ với một lộ trình rõ ràng nhằm đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư.

Điều này trở nên quan trọng bởi tính đại chúng của kênh đầu tư TPDN đã không chỉ lớn về quy mô mà còn có sự tham gia mạnh mẽ của nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và cá nhân nhỏ lẻ thông qua hoạt động phân phối lại trái phiếu được phát hành dưới hình thức phát hành riêng lẻ từ các tổ chức liên quan như tư vấn và phân phối trên thị trường trong thời gian qua.

Do đó, ở góc độ chất lượng tín dụng ngân hàng, FiinRatings cũng kỳ vọng quy mô này có thể được duy trì hoặc tiếp tục tăng nhưng có sự chọn lọc ở những ngân hàng có hạn mức tăng trưởng tín dụng cao, được hỗ trợ bởi chất lượng tài sản tốt hơn (nợ xấu dưới 3% theo đánh giá của NHNN) và có mức độ tín dụng phân bổ cho ngành BĐS vẫn ở mức thấp theo các quy định của NHNN nói chung và những yêu cầu cụ thể của Thông tư số 16/2021/TT-NHNN đã đi vào hiệu lực gần đây từ 15/1/2022.