Nguồn: Tác giả tổng hợp

Yếu tố giá trị cốt lõi

Giá trị cốt lõi và niềm tin là khởi đầu của tầm nhìn. Giá trị cốt lõi và niềm tin có tác dụng lan tỏa – bao trùm lấy các quyết định, chính sách, và hoạt động – trong mọi giai đoạn phát triển của doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp gọi đây là triết lý định hướng phát triển.

Giá trị cốt lõi và niềm tin hình thành một hệ thống các nguyên tắc, cách tiến hành các hoạt động kinh doanh, quan điểm về nhân loại, vai trò trong xã hội, cách thế giới vận hành, điều gì cần được giữ không thể xâm phạm. Giá trị cốt lõi và niềm tin lúc nào cũng có vai trò như một thế lực định hình cho định hướng phát triển của doanh nghiệp.

Yếu tố mục đích

Mục đích, thành phần cơ bản thứ hai của tầm nhìn là sự phát triển từ giá trị cốt lõi và niềm tin của tổ chức. Mục đích là nguyên nhân căn bản lý giải sự tồn tại của tổ chức. Mục đích của tổ chức phải khớp với mục đích cá nhân mà lãnh đạo và các thành viên khác trong tổ chức đang cảm nhận tận trong sâu thẳm, và do đó mang lại ý nghĩa cho công việc.

Một khía cạnh quan trọng của mục đích là sự dốc sức vận động tiến tới, nhưng không bao giờ hoàn toàn đạt đến, cũng giống như khi con người theo đuổi đường chân trời hay dõi theo ngôi sao dẫn đường.

Mục đích đối với một tổ chức cũng có vai trò tạo động lực tương tự. Mục đích của tổ chức cần được diễn đạt một cách gãy gọn, chỉ trong vòng một đến hai câu. Đó gọi là “Tuyên ngôn về mục đích”. Tuyên ngôn về mục đích cần truyền tải nhanh gọn và rõ ràng lý do tồn tại của tổ chức và cách thức đáp ứng nhu cầu căn bản của các thành viên. Một tuyên ngôn về mục đích hay thường khoáng đạt, cơ bản, truyền cảm hứng, và mang giá trị bền vững; đồng thời có khả năng định hướng cho tổ chức trong khoảng vài chục năm.

Khi diễn đạt về mục đích, không nên phạm sai lầm là chỉ đơn giản viết ra một lời miêu tả cụ thể về dòng sản phẩm hay phân khúc khách hàng hiện tại. Chẳng hạn, “Chúng tôi có mặt để làm ra máy tính cho nhân viên văn phòng” không phải là một câu tuyên ngôn mục đích hay. Nó không đủ sức thuyết phục, cũng không đủ linh hoạt để duy trì suốt một thời gian dài. Nó chỉ đơn giản là lời miêu tả hoạt động cụ thể của doanh nghiệp trong hiện tại.

Quá trình đặt ra nhiều lớp câu hỏi “tại sao” rất hữu ích để đi đến mục đích. Một câu hỏi “tại sao” có ý nghĩa to lớn là: “Tại sao chúng ta tiếp tục tồn tại?” Một cách tiếp cận mạnh mẽ khác là bắt đầu bằng tuyên bố. “Chúng tôi làm ra sản phẩm X” và sau đó đặt câu hỏi “tại sao” 5 lần. Sau khi trả lời được 5 lý do tại sao, lãnh đạo doanh nghiệp sẽ thấy thấu hiểu được mục đích căn cơ của doanh nghiệp. Và khi đã được làm rõ mục đích, nó trở thành câu hỏi cho mọi quyết định: đây có phải là hành động nhất quán với mục đích của doanh nghiệp?

Mục đích là yếu tố tạo động lực, không phải là yếu tố tạo khác biệt. Hai tổ chức hoàn toàn có khả năng có cùng mục đích. Mục đích không cần phải độc nhất. Ngược lại, sứ mạng của doanh nghiệp chắc chắn sẽ tạo cho doanh nghiệp sự khác biệt.

Yếu tố sứ mạng

Sứ mạng, phần chủ đạo thứ ba trong một tầm nhìn doanh nghiệp hiệu quả, là mục tiêu chung rõ ràng và thuyết phục làm trọng tâm cho mọi nỗ lực. Khác với mục đích là không bao giờ chạm tới được, sứ mạng phải nắm trong tầm tay. Nó diễn giải các giá trị và mục đích thành các mục tiêu tập trung. Khi sứ mạng đã hoàn thành, tổ chức cần quay lại mục đích để đặt ra một sứ mạng mới.

Mục đích là ngôi sao dẫn đường, có thể không bao giờ đạt đến nhưng lúc nào cũng kéo tổ chức hướng về phía trước. Sứ mạng là ngọn núi cụ thể mà tổ chức đang đứng trên đó tại một thời điểm. Một sứ mạng hợp lý phải có điểm kết thúc và phải thỏa mãn được một tiêu chí bao trùm – đó là phải thuyết phục. Một sứ mạng tốt nên khó đạt được và cũng có thể là rủi ro. Sẽ có rủi ro rằng tổ chức gặp nhiều thách thức và thất bại, đi kèm theo niềm tin đối nghịch là dù thế nào lãnh đạo doanh nghiệp vẫn tiếp tục theo đuổi. Chính điều này giúp nó trở thành sứ mạng thật sự.

Nếu lãnh đạo doanh nghiệp trình bày một sứ mạng tốt nhưng lại không phản ánh trung thực mục tiêu thật sự của tổ chức, điều này không bao giờ hiệu quả, nếu không muốn nói là phản tác dụng. Cần nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc có bộ khung thời gian định rõ trong sứ mạng. Một cách tiếp cận khác là đặt ra mục tiêu đưa tổ chức đạt một tầm cao hoàn toàn mới về uy tín, thành công thống lĩnh hay vị thế trong ngành.

Mục tiêu ở đây không chỉ là một chỉ tiêu chính xác, mà là tạo ra một chỉ tiêu tạo được sự hào hứng cho các thành viên trong tổ chức.Vậy sứ mạng nên hướng tới tương lai bao xa? Nên chăng đó là việc có thể hoàn tất trong vòng 6 tháng? Một năm? Ba năm? Mười năm? Không có câu trả lời cụ thể. Có những sứ mạng mất 30 năm mới hoàn tất. Có những sứ mạng chỉ cần dưới 1 năm. Một quy luật chung là 10 - 25 năm, hay lâu hơn nữa nếu sứ mạng là một việc cực kỳ thách thức. Cho dù đặt sứ mạng trong khung thời gian nào, lãnh đạo doanh nghiệp cũng cần nhận ra khi nó đã được hoàn tất, và quan trọng nhất, cần đặt ra một sứ mạng mới.

Để hiệu quả, tầm nhìn phải thỏa mãn 2 tiêu chí chính: nó phải rõ ràng (được thấu hiểu) và thống nhất bởi tất cả mọi nhân vật chủ chốt trong tổ chức. Như vậy, tầm nhìn nên được chỉ đạo từ trên xuống hay nên đúc kết sau một quá trình thảo luận tập thể. Điểm bất lợi của một tầm nhìn được chỉ đạo từ trên xuống, mặc dù nó thường rõ ràng, nó lại không thường được thống nhất rộng rãi. Ngược lại, một tầm nhìn đúc kết qua quá trình thảo luận tập thể có thể bị biến tướng, thiếu sự rõ ràng và nhiệt huyết. Mỗi tổ chức, trong bối cảnh với những cách làm và ứng xử khác nhau, cần tự mình đưa ra kết luận phù hợp. Không có một câu trả lời nào đúng hết cho mọi trường hợp.

Điều quan trọng là lãnh đạo doanh nghiệp cần thiết lập một tầm nhìn rõ ràng và thống nhất cho tổ chức và đảm bảo luôn cam kết theo đuổi quyết liệt tầm nhìn đó. Có như vậy, lãnh đạo doanh nghiệp mới làm tốt chức năng của mình.

Kết luận

Một trong những chức năng chính của tầm nhìn tổ chức là tạo ra ý nghĩa, nó là nguồn động lực thúc đẩy nỗ lực phi thường của nhân viên. Một tầm nhìn rõ ràng và thuyết phục là thiết yếu để người ta nhìn ra tầm quan trọng của công việc. Lãnh đạo doanh nghiệp cần lưu ý rằng, một trong những thành tố của tầm nhìn tốt là bộ giá trị cốt lõi và niềm tin, bộ nguyên tắc dẫn dắt và huấn luyện. Bộ giá trị cốt lõi làm nền tảng cho tầm nhìn có vai trò cơ bản trong việc định hướng hành vi hàng ngày và tiêu chuẩn cho các thành viên trong mọi doanh nghiệp.

Tài liệu tham khảo:

1. A. Lashinsky, “How Apple Works: Inside the World’s Biggest Startup,” http://fortune; .com/2011/05/09/inside-apple/, May 9, 2011;
2. J. G. Hunt, K. B. Boal, and G. E. Dodge, “The Effects of Visionary and Crisis-Responsive Charisma on Followers: An Experimental Examination,” Leadership Quarterly, Fall 1999, 423–48;
3. J. Nocera, “What Makes Steve Jobs Great,” New York Times Online, August 26, 2011;
4. This definition is based on M.Sashkin, “The Visionary Leader,” in Conger and Kanungo et al., Charismatic Leadership, 124–25; B. Nanus, Visionary Leadership (New York: Free Press, 1992), 8; N. H. Snyder and M. Graves, “Leadership and Vision,” Business Horizons, January–February 1994, 1; and J. R. Lucas, “Anatomy of a Vision Statement,” Management Review, February 1998, 22–26;
5. M. Thompson and B. Tracy, “Building a Great Organization,” Leader to Leader, Fall 2010, 45–49;
6. SmartPulse, “Which of These Characteristics Is the Most Dangerous Leadership Trait?” www .smartbrief.com/leadership, July 1, 2014;
7. W. Isaacson, “The Real Leadership Lessons of Steve Jobs,” https://hbr.org/2012/04/the-realleadership-lessons-of-steve-jobs, April 2012.