Những nội dung chính trong Thông tư

Với việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) liên tục giảm lãi suất điều hành 4 lần trong 4 tháng gần đây, các ngân hàng thương mại (NHTM) cũng đều thực hiện các chính sách mạnh tay cắt giảm cho vay, hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn.

Nhiều NHTM đã thực hiện giảm đồng loạt 0,5-1 điểm phần trăm lãi suất cho vay với các khoản vay hiện hữu và vay mới; hoặc giảm từ 1 điểm phần trăm trở lên với các khoản vay phục vụ tiêu dùng có tài sản bảo đảm, bổ sung vốn lưu động, hoặc vay mới phục vụ hoạt động kinh doanh sản xuất.

Tuy nhiên, việc lãi suất cho vay giảm sâu trong thời gian qua tiềm ẩn rủi ro khi nguồn vốn giá rẻ có thể chuyển sang phục vụ cho các dự án/mục đích dưới chuẩn, tạo nên rủi ro bong bóng tín dụng cho nền kinh tế.

Trước tình hình đó, Thông tư số 06/2023/TT-NHNN được ban hành với 3 nội dung chính: Bổ sung các mục đích vay vốn tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao không được cho vay; Đốc thúc các NHTM tăng cường giám sát với các khoản vay phục vụ mục đích đầu tư kinh doanh chứng khoán, mua hoặc kinh doanh bất động sản (BĐS) và tạo hành lang pháp lý cho các khoản vay được duyệt thông qua phương tiện điện tử.

Đối với bổ sung quy định với các nhu cầu không được cho vay, Thông tư này đề xuất thêm một số quy định đối với các nhu cầu vốn không được cho vay, trong đó đáng chú ý bao gồm: Đảo nợ, để gửi tiền, thanh toán tiền góp vốn, mua chuyển nhượng phần vốn góp tại các công ty cổ phần chưa niêm yết, thanh toán tiền góp vốn hoặc hợp đồng hợp tác đầu tư với các dự án đầu tư không đủ điều kiện đưa vào kinh doanh. Việc bổ sung thêm các quy định này sẽ giúp phản ánh chính xác chất lượng tín dụng, thúc đẩy các doanh nghiệp thực hiện niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Bên cạnh bổ sung các điều kiện không được cho vay, NHNN cũng yêu cầu các NHTM tăng cường kiểm tra hoạt động cho vay với mục đích đảo nợ, hoặc phục vụ mục đích đầu tư kinh doanh chứng khoán, BĐS.

Đồng thời, nhận thấy nhu cầu ngày càng cao của thị trường với các khoản vay phê duyệt thông qua phương tiện điện tử, NHNN đã xây dựng cơ sở hành lang pháp lý cho hoạt động này (quy trình đánh giá rủi ro, lưu trữ hồ sơ, quy định dư nợ cho vay tối đa của một khách hàng tại một TCTD không quá 100 triệu đồng).

Theo đánh giá của Công ty Chứng khoán VNDirect, đây là những tín hiệu tích cực cho việc phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại thị trường Việt Nam khi mà đến cuối năm 2022, dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính tiêu dùng đạt khoảng 220.000 tỷ đồng (tăng 82% so với cùng kỳ, chiếm 8,5% dư nợ cho vay tiêu dùng của toàn hệ thống).

Siết chặt hơn đối với các lĩnh vực rủi ro

Công ty Chứng khoán VNDirect cho rằng, Thông tư số 06/2023/TT-NHNN sẽ giúp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho vay của các TCTD, hướng dòng vốn đến dự án an toàn, hiệu quả.

Bằng việc tăng cường các quy định đối với việc giải ngân cho vay, Thông tư số 06/2023/TT-NHNN sẽ giúp hướng dòng vốn tín dụng đến phục vụ các dự án/mục đích lành mạnh, mang tính giá trị cao với nền kinh tế.

Quy định mới thiết lập chặt chẽ hơn so với Thông tư số 39/2016/TT-NHNN về mặt quy trình, hồ sơ, kế hoạch trả nợ với các khoản vay mục đích mua nhà để ở. Điều này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng nếu có biến động mạnh xả ra tại thị trường BĐS.

Quy định mới cũng ngăn chặn tình trạng cho vay để chứng minh năng lực tài chính của khách hàng như vay để đi du học (vay để gửi tiền), bảo lãnh, góp vốn... từ đó giúp cải thiện chất lượng tín dụng. Đặc biệt, NHNN hạn chế trường hợp cho vay để đảo nợ tại các TCTD, nhất là các khỏa vay phục vụ nhu cầu đời sống.

Do các NHTM thường chỉ giám sát lợi tức cố định và mục đích giải ngân của các khoản vay chứ không kiểm soát được tình hình kinh doanh hay nguồn trả nợ của bên nhận vốn góp (đối với các khoản vay để góp vốn), việc cho vay với các khoản vay góp vốn sẽ dẫn đến rủi ro tiềm ẩn về tính hiệu quả của các khoản vay này, cũng như tiềm ẩn nguy cơ tăng nợ xấu trong tương lai.

Như vậy, với việc quy định cho vay thắt chặt thêm, Thông tư có thể làm chậm lại tăng trưởng tín dụng trong ngắn hạn tuy nhiên dài hạn sẽ đảm bảo an toàn hơn cho toàn bộ nền kinh tế.

Trong khi đó, Công ty Chứng khoán SSI nhận định, trong văn bản này, NHNN đã cung cấp khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho các tổ chức tín dụng, với việc cho phép các TCTD được tự chủ/linh hoạt hơn trong hoạt động cho vay của mình.

Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm với trách nhiệm nhiều hơn đối với TCTD và các hoạt động sau giải ngân. Do vậy, SSI đánh giá mức độ tác động của Thông tư này nghiêng nhiều về phía siết chặt hơn đối với các lĩnh vực rủi ro.