Lừa đảo trực tuyến - mặt trái của tài chính số

Thông thường, tội phạm tài chính ít được chú ý hơn so với làn sóng bạo lực súng đạn liên quan đến băng đảng ở Thụy Điển. Tuy nhiên, tình trạng lừa đảo trực tuyến đang trở thành mối nguy hiểm ngày càng tăng đối với đất nước 10 triệu dân này. Trong những năm gần đây, lừa đảo trực tuyến và tội phạm kỹ thuật số ở Thụy Điển ngày càng nở rộ. Ước tính cho thấy, vào năm 2023, tổng số tiền người dân thiệt hại thông qua các vụ lừa đảo trực tuyến lên tới 1,2 tỉ kronor (110 triệu USD), tăng gấp đôi so với năm 2021.

Hiện nay, BankID là hệ thống định danh điện tử do các ngân hàng của Thụy Điển cung cấp cho khách hàng, được hầu hết người trưởng thành ở nước này sử dụng. Để bảo mật thông tin khách hàng, hệ thống này yêu cầu mật mã gồm sáu chữ số, dấu vân tay hoặc quét khuôn mặt để xác thực danh tính. Ban đầu, BankID được các ngân hàng xây dựng như là sản phẩm dành cho khách hàng nhưng sau khi cơ quan thuế của Thụy Điển áp dụng công nghệ này làm thông tin nhận dạng cho tờ khai thuế vào 2005, thì hệ thống này đã trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của người Thụy Điển.

Chính sự phổ biến của BankID đã khiến người dân dễ tổn thương trước các vụ lừa đảo kỹ thuật số. Theo đó, những tên lừa đảo sẽ áp dụng hình thức phổ biến nhất hiện nay là mạo danh nhân viên ngân hàng và liên hệ với khách hàng. Chúng thường sẽ gửi một đường link liên kết và yêu cầu nhập vào các thông tin, từ đó nạn nhân sẽ bị lộ các thông tin về tài khoản ngân hàng, khiến họ bị mất tiền trong tài khoản. 

Theo khảo sát của Ngân hàng trung ương Thụy Điển (Riksbank), chỉ 8% người Thụy Điển cho biết sử dụng tiền mặt cho lần mua hàng gần đây nhất. Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), cùng với nước láng giềng Na Uy, Thụy Điển có số lượng máy ATM bình quân đầu người thấp nhất châu Âu.

Thụy Điển ngày càng tiến xa hơn trong việc loại bỏ tiền giấy so với hầu hết các quốc gia khác ở châu Âu. Vì vậy, xã hội không tiền mặt của Thụy Điển cung cấp cuộc sát hạch quan trọng đối với nỗ lực chống tội phạm kỹ thuật số.

Ngân hàng cần chịu trách nhiệm lớn hơn

Khi quy mô của nạn lừa đảo kỹ thuật số ngày càng gia tăng, các ngân hàng của Thụy Điển đang bổ sung thêm các lớp bảo mật, bao gồm yêu cầu sự phê duyệt của bên thứ hai đáng tin cậy đối với các giao dịch chuyển tiền lớn. Tuy nhiên, phần lớn các biện pháp bảo mật bổ sung này không phải là yêu cầu bắt buộc. Ông Bjorn Johansson - người đứng đầu bộ phận phòng chống gian lận của ngân hàng Swedbank cho biết: “Mặc dù ngành ngân hàng đang nỗ lực ngăn chặn hành vi lừa đảo trực tuyến, nhưng để đạt được hiệu quả cao hơn, sự phối hợp từ phía cảnh sát, nhà chính trị và ngành viễn thông cũng rất cần thiết”.

Trong bối cảnh tình trạng lừa đảo trực tuyến gia tăng, nhiều ý kiến kêu gọi các ngân hàng phải chia sẻ phần mất mát lớn hơn khi khách hàng bị lừa đảo chuyển khoản. Trong nửa cuối năm 2023, các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán ở Thụy Điển bồi thường khoảng 10% số tiền mà khách hàng của họ bị lừa. Cơ quan thanh tra tài chính Thụy Điển cho rằng, quốc gia này cần học hỏi các quốc gia khác về việc yêu cầu các ngân hàng bồi hoàn tiền cho khách hàng bị lừa chuyển tiền trực tuyến. Chẳng hạn như tại Vương Quốc Anh, ngân hàng gửi tiền và ngân hàng nhận tiền sẽ cùng gánh chịu số tiền bồi hoàn với mức tối đa lên đến 415.000 bảng (525.000 đô la Mỹ). Quy định mới này sẽ có hiệu lực từ tháng 10 tới.

Trong khi đó, Riksbank thừa nhận, BankID khiến tiền mặt dần biến mất trong xã hội Thụy Điển, gây khó khăn cho những người không rành công nghệ. Năm ngoái, Riksbank kêu gọi sửa đổi luật để bắt buộc các cửa hàng cho phép người tiêu dùng lựa chọn phương thức thanh toán bằng tiền mặt khi mua hàng hóa thiết yếu.