Công tác quản lý, điều hành giá giai đoạn 2011 - 2015

Trong 5 năm 2011 – 2015, thực hiện nội dung quản lý, điều hành giá được chỉ đạo trong các Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ, Bộ Tài chính đã ban hành hoặc trình Chính phủ, Chính phủ trình Quốc hội ban hành các cơ chế, chính sách quản lý, điều hành, kiểm soát giá chung.

Ngày 20/6/2012, nhằm bảo đảm sự can thiệp của Nhà nước về giá phù hợp với vai trò, chức năng của Nhà nước cũng như vai trò của giá cả trong cơ chế kinh tế thị trường trong tình hình mới, Luật Giá được ban hành và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013 (thay thế Pháp lệnh Giá 2002) đánh dấu một bước cơ bản hoàn thiện thể chế quản lý giá.

Được kế thừa và phát triển từ Pháp lệnh Giá năm 2002, Luật Giá tạo ra khuôn khổ pháp lý thuận lợi để quản lý giá theo cơ chế thị trường, có sự điều tiết của Nhà nước và phù hợp với các cam kết quốc tế. Trong quá trình 3 năm thực hiện Luật Giá, các Nghị định quy định chi tiết Luật Giá và các Thông tư hướng dẫn thi hành Nghị định được xây dựng và ban hành tạo sự đồng bộ và kịp thời đưa Luật Giá vào cuộc sống. Đến nay, về cơ bản đã hoàn thiện môi trường pháp lý quản lý nhà nước về giá góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, định hướng XHCN.

Cũng trong 5 năm qua, triển khai thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác quản lý, điều hành và bình ổn giá cuối năm, chuẩn bị đón Tết Nguyên đán hàng năm, Bộ Tài chính đều ban hành Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Tài chính về công tác quản lý, điều hành và bình ổn giá những tháng trước, trong và sau Tết; ban hành công văn chỉ đạo các Sở Tài chính, Cục Thuế, Hải Quan và các đơn vị thuộc Bộ tăng cường các mặt công tác, đồng thời tăng cường theo dõi, tổ chức các đoàn khảo sát nắm tình hình thị trường thực tế, đề xuất các giải pháp bình ổn giá.

Cùng với đó, Bộ Tài chính cũng đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương chỉ đạo Sở Tài chính, Sở Công Thương các tỉnh, thành phố triển khai thực hiện có hiệu quả Chương trình dự trữ hàng hoá bình ổn thị trường giá cả tại địa phương, tập trung cân đối hàng hóa vào những tháng Tết Âm lịch.

Nhờ vậy, đã phát huy tác dụng tốt trong việc cân đối cung cầu, liên kết sản xuất giữa các vùng, miền, địa phương và góp phần quan trọng trong thực hiện mục tiêu bình ổn thị trường, giá cả, kiểm soát lạm phát những tháng đầu năm. Bộ Tài chính cũng đã phối hợp các địa phương tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra việc thực hiện các quy định pháp luật về giá đối với tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh những mặt hàng thiết yếu có ảnh hưởng đến đời sống xã hội.

Qua đó đã kịp thời phát hiện những tồn tại, hạn chế trong việc chấp hành pháp luật về giá; hướng dẫn, chấn chỉnh để các tổ chức, cá nhân chấp hành đúng pháp luật về giá. Đồng thời cũng đề xuất, kiến nghị biện pháp quản lý, bình ổn giá hàng hóa, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô.

Đặc biệt, Bộ Tài chính đã chỉ đạo và phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai quyết liệt và có hiệu quả công tác bình ổn giá, thực hiện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước đối với một số mặt hàng quan trọng, thiết yếu, như: Áp dụng biện pháp bình ổn giá đối với giá sữa dành cho trẻ em dưới 06 tuổi; giá các mặt hàng quan trọng, thiết yếu như: xăng dầu, điện, than bán cho sản xuất điện, dịch vụ công ích (dịch vụ khám, chữa bệnh, dịch vụ giáo dục…) đã từng bước được thực hiện quản lý, điều hành theo cơ chế giá thị trường có sự điều tiết của Nhà nước với mức độ và thời gian điều chỉnh phù hợp để đảm bảo mục tiêu kiểm soát lạm phát…

Chính những giải pháp tổng thể trên là nguyên nhân quan trọng giúp tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân mỗi tháng của cả nước trong 5 năm tăng thấp (năm 2011: tăng 1,4%; năm 2012: tăng 0,55%; năm 2013: tăng 0,49%; năm 2014: tăng 0,15%; năm 2015: tăng 0,05%). Đặc biệt, trong dịp Tết Nguyên đán, không xảy ra tình trạng thiếu hàng, sốt giá và CPI cũng tăng thấp (so với tháng 12 năm trước, CPI tháng 2/2011 tăng 2,09%; tháng 2/2012 tăng 2,38%; tháng 1/2013 tăng 1,25%; tháng 1/2014 tăng 0,69%; tháng 2/2015 giảm 0,05%).

Nhiệm vụ giai đoạn 2016 - 2020

Theo dự báo của các tổ chức có uy tín (WB, IMF), giai đoạn 2016-2020 kinh tế thế giới sẽ có sự phục hồi tích cực hơn với tăng trưởng GDP dự kiến ở mức 3,8-4%. Ở trong nước, quá trình tái cơ cấu nền kinh tế, các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho thị trường, doanh nghiệp năm 2011 – 2015 sẽ tiếp tục phát huy tác dụng, niềm tin kinh doanh, niềm tin tiêu dùng sẽ được cải thiện...

Tuy nhiên, giai đoạn 2016 - 2020 cũng có nhiều yếu tố tác động lên mặt bằng giá do phải tiếp tục thực hiện lộ trình giá thị trường đối với một số mặt hàng dịch vụ công như giá dịch vụ y tế, dịch vụ giáo dục,...

Vì vậy để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2016-2020 là “Giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, đi đôi với đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng, đảm bảo cho nền kinh tế phát triển bền vững; phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại; trong đó, phấn đấu tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) bình quân 2016-2020 tăng 6,5-7%/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân khoảng 1,5%/năm” như Chỉ thị số 22/CT-TTg ngày 5/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 đề ra, công tác quản lý, điều hành và bình ổn giá giai đoạn 2016 – 2020 cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục triển khai, giám sát thực hiện có hiệu quả pháp luật về giá. Dồng thời, tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp luật về giá, trong đó chú trọng nghiên cứu, đề xuất cơ chế quản lý giá đối với các dịch vụ chuyển từ danh mục phí sang thực hiện theo cơ chế giá theo quy định tại Luật phí, lệ phí năm 2015. Theo dõi sát diễn biến cung cầu, giá cả thị trường trong nước và quốc tế, làm tốt công tác phân tích dự báo thông tin thị trường để kịp thời đề xuất các giải pháp bình ổn giá, kiểm soát lạm phát theo quy định của pháp luật. Triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về giá theo quy định của Luật giá và hướng dẫn tại Thông tư số 142/2015/TT-BTC ngày 04/9/2015 quy định về cơ sở dữ liệu quốc gia về giá nhằm làm tốt hơn nữa công tác dự báo, phân tích giá cả, cung cầu thị trường để có phương án điều hành phù hợp từng thời kỳ..

Thứ hai, tiếp tục thực hiện nhất quán nguyên tắc quản lý giá theo cơ chế thị trường, có sự điều tiết của Nhà nước theo quy định của pháp luật (trong đó đẩy mạnh thực hiện cơ chế giá thị trường có sự điều tiết của Nhà nước đối với giá điện, dịch vụ công); tôn trọng quyền tự định giá, cạnh tranh về giá của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh theo quy định của pháp luật. Đẩy mạnh thực hiện công khai, minh bạch trong điều hành đối với giá điện, xăng dầu cũng như các hàng hóa, dịch vụ quan trọng, thiết yếu khác có ảnh hưởng đến sản xuất và tiêu dùng của người dân; điều tiết hài hòa lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng, doanh nghiệp và Nhà nước. Chủ động áp dụng các biện pháp bình ổn giá theo quy định của Luật giá. Bên cạnh đó có các giải pháp hỗ trợ hợp lý đối với người nghèo, người có thu nhập thấp, thực hiện các chính sách an sinh xã hội.

Thứ ba, kiểm soát chặt chẽ giá của các hàng hóa, dịch vụ độc quyền; hàng hóa thuộc danh mục Nhà nước định giá; hàng hóa dịch vụ thuộc diện bình ổn giá; hàng hóa dịch vụ được sử dụng ngân sách Nhà nước để đặt hàng phục vụ các chương trình mục tiêu quốc gia; hàng hóa dịch vụ công ích; dịch vụ sự nghiệp công. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả cơ chế đấu thầu, đấu giá, thẩm định giá đối với hàng hóa dịch vụ mua sắm từ nguồn ngân sách Nhà nước.

Thứ tư, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra giá kết hợp với thuế để ngăn chặn và kiên quyết xử lý các hành vi tăng giá bất hợp lý, nhất là đối với các nguyên vật liệu quan trọng và các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu; đồng thời để ngăn chặn tình trạng chuyển giá, trốn lậu thuế. Kiểm tra, kiểm soát hoạt động của thị trường hàng hóa, dịch vụ theo quy định của pháp luật, ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại, đầu cơ găm hàng thao túng thị trường giá cả.

Thứ năm, các Bộ quản lý chuyên ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần thực hiện tốt trách nhiệm quản lý nhà nước về giá đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc Bộ, ngành, địa phương quản lý; bảo đảm tốt cân đối cung cầu; chủ động có kế hoạch dự trữ, chuẩn bị hàng hóa, dịch vụ thiết yếu đáp ứng đủ nhu cầu cho người dân nhất là trong các dịp Tết Nguyên Đán.

Ngoài ra, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về chủ trương, biện pháp bình ổn giá, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, góp phần tạo ra sự đồng thuận trong xã hội để hạn chế tối đa các tác động tăng giá do yếu tố tâm lý, kỳ vọng lạm phát. Cùng với đó là thực hiện tốt công tác đánh giá, tổng kết và tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành về quản lý giá, đảm bảo tính thực thi, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước và hội nhập ngày càng sâu rộng với kinh tế thế giới./.