Điểm sáng huy động trái phiếu chính phủ năm 2016

Trong năm 2016, Bộ Tài chính vừa triển khai nhiệm vụ huy động vốn cho ngân sách nhà nước (NSNN), vừa chủ động thực hiện tái cơ cấu danh mục nợ trái phiếu chính phủ (TPCP) để đảm bảo tính bền vững của danh mục nợ TPCP.

Bên cạnh hoàn thành nhiệm huy động vốn cho NSNN với khối lượng lớn nhất từ trước đến nay còn thực hiện tốt các hoạt động tái cơ cấu thị trường và danh mục nợ TPCP nhằm tăng tính bền vững của danh mục nợ Chính phủ.

Theo đó, kết quả đạt được của thị trường TPCP năm 2016 là tích cực cả về khối lượng phát hành, kỳ hạn phát hành, chi phí huy động vốn và tái cơ cấu danh mục nợ TPCP, cụ thể như sau:

Thứ nhất, Bộ Tài chính đã hoàn thành kế hoạch phát hành năm 2016 ở mức 281.294 tỷ đồng tương đương 99,87% kế hoạch phát hành, trong đó 91% khối lượng phát hành có kỳ hạn từ 5 năm trở lên (vượt mục tiêu do Quốc hội đề ra là 70% khối lượng phát hành có kỳ hạn từ 5 năm trở lên). So với năm 2015, khối lượng huy động vốn qua kênh phát hành TPCP bằng nội tệ tăng 32%, dư nợ TPCP năm 2016 vào khoảng 18,72% GDP.

Thứ hai, kỳ hạn phát hành bình quân TPCP năm 2016 có sự cải thiện rõ rệt, đạt 8,68 năm cao nhất từ trước đến nay (tăng 1,70 năm so với mức 6,98 năm của năm 2015), qua đó kéo dài kỳ hạn của danh mục nợ TPCP lên mức 5,68 năm vào cuối năm 2016, cao hơn 1,24 năm so với thời điểm cuối năm 2015.

Thứ ba, lãi suất phát hành TPCP có xu hướng giảm mạnh ở tất cả các kỳ hạn (giảm từ 0,22% - 0,5%), qua đó tiết kiệm chi phí huy động vốn cho NSNN.

Thứ tư, cơ cấu nhà đầu tư đã có sự cải thiện theo hướng tích cực, thể hiện tăng tỷ lệ nắm giữ TPCP của các công ty bảo hiểm, bảo hiểm xã hội và các quỹ đầu tư, giảm tỷ lệ nắm giữ của các ngân hàng thương mại.

Sau khi thực hiện chuyển đổi khoản vay bảo hiểm xã hội thành khoản phát hành trái phiếu, cơ cấu nhà đầu tư nắm giữ TPCP có sự thay đổi cơ bản, tỷ lệ nắm giữ TPCP của các ngân hàng thương mại chỉ còn 56% và tỷ lệ nắm giữ TPCP của các công ty bảo hiểm, bảo hiểm xã hội và các quỹ đầu tư là 34%.

Mặc dù đạt được kết quả khả quan trên, tuy nhiên về tổng thể quy mô của thị trường TPCP vẫn còn nhỏ, chưa tương xứng tiềm năng, cơ sở nhà đầu tư chưa bền vững, chủ yếu vẫn tập trung vào các ngân hàng thương mại; tính thanh khoản của thị trường thứ cấp TPCP tại một số thời điểm còn hạn chế.

Bên cạnh đó, sự phối hợp trong quản lý và điều hành giữa các kênh huy động, giữa các loại thị trường (thị trường tiền tệ, tín dụng và thị trường trái phiếu) còn chưa thực sự đồng bộ do đó ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của thị trường TPCP.

Triển vọng thị trường trái phiếu chính phủ năm 2017

Kinh tế thế giới năm 2017 được dự báo có nhiều khó khăn, thách thức, tốc độ tăng trưởng kinh tế có xu hướng cải thiện nhưng vẫn ở mức thấp, một số yếu tố có thể tác động không tốt đến tăng trưởng GDP, tỷ giá, thương mại và đầu tư toàn cầu như vấn đề chủ nghĩa bảo hộ, các bất ổn về địa chính trị, khủng bố.

Tình hình kinh tế thế giới sẽ có ảnh hưởng, tác động đến kinh tế và thị trường tài chính trong nước. Dự báo, thị trường tài chính trong nước bên cạnh những thuận lợi cũng phải đối mặt với một số khó khăn, thách thức do tác động từ thị trường tài chính thế giới. Do đó, việc phát triển thị trường TPCP trong năm 2017 cần được theo dõi sát sao và điều hành một cách chủ động, linh hoạt.

Một là, phát triển thị trường TPCP cả về chiều rộng và chiều sâu, trở thành nhân tố then chốt để phát triển thị trường trái phiếu; vận hành thị trường theo xu hướng và thông lệ quốc tế, đảm bảo có đầy đủ các yếu tố cấu thành của thị trường TPCP phát triển trong khu vực.

 Hai là, phấn đấu tăng quy mô và khối lượng huy động vốn qua thị trường để đáp ứng yêu cầu huy động vốn cho NSNN năm 2017 và những năm tiếp theo; mở rộng hệ thống các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư có tổ chức tạo cầu bền vững cho thị trường.

 Trên cơ sở đánh giá những hạn chế, tồn tại trong hoạt động của thị trường; những khó khăn và thách thức trong năm 2017, xuất phát từ quan điểm, mục tiêu phát triển thị trường TPCP năm 2017 và những năm tiếp theo, để hoàn thành kế hoạch huy động vốn cho NSNN đồng thời phát triển thị trường TPCP thành thị trường chuẩn của hệ thống tài chính, Bộ Tài chính sẽ tập trung thực hiện các giải pháp sau:    

Thứ nhất, về khung khổ pháp lý     

Tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý để phát triển thị trường TPCP ổn định, bền vững làm theo chốt để phát triển thị trường trái phiếu. Chủ động phối hợp với các Bộ, ngành rà soát và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về phát triển thị trường trái phiếu nói chung, thị trường TPCP nói riêng theo hướng tạo sự liên thông giữa thị trường vốn với thị trường tiền tệ, tín dụng; tăng cường tính công khai minh bạch trên thị trường, tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ huy động vốn qua thị trường; hỗ trợ phát triển thị trường theo thông lệ quốc tế. Trong đó, tập trung phát triển hệ thống nhà tạo lập thị trường với đầy đủ nghĩa vụ và quyền lợi để tăng thanh khoản cho thị trường.

Thực hiện đa dạng hóa kỳ hạn phát hành TPCP, tiếp tục tái cơ cấu cơ sở nhà đầu tư để phát triển thị trường và nâng cao khả năng huy động vốn cho NSNN. Một số giải pháp chủ yếu bao gồm:

- Trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt lộ trình phát triển thị trường trái phiếu giai đoạn 2017-2020 để làm cơ sở triển khai thực hiện.

- Trình Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định 90/2011/NĐ-CP nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, tăng cường tính công khai, minh bạch cho các doanh nghiệp khi huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

- Ban hành thông tư mua lại trái phiếu Chính phủ trước hạn để tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ cho phát hành và tái cơ cấu nợ trái phiếu Chính phủ khi cần thiết.

Thứ hai, về phát triển sản phẩm: Thực hiện đa dạng hóa các kỳ hạn phát hành TPCP, phát hành đều đặn TPCP các kỳ hạn chuẩn bao gồm cả tín phiếu kho bạc để hình thành đường cong lãi suất chuẩn trên thị trường TPCP làm tham chiếu cho thị trường tiền tệ và hệ thống tài chính; thí điểm triển khai phát hành TPCP có lãi suất thả nổi để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư.

Thứ ba, về điều hành thị trường

- Tổ chức tham vấn thường xuyên với Ngân hàng Nhà nước và các thành viên thị trường để điều hành thị trường TPCP về khối lượng, kỳ hạn, lãi suất một cách phù hợp, thực hiện công bố kế hoạch phát hành và lịch biểu chi tiết để các thành viên thị trường chủ động tham gia đầu tư trên thị trường TPCP. Tăng cường kiểm tra, giám sát thị trường và đối thoại chính sách để thị trường trái phiếu phát triển bền vững, công khai, minh bạch.

- Thực hiện đa dạng hóa kỳ hạn phát hành TPCP trong đó chú trọng phát hành TPCP kỳ hạn dài để đáp ứng nhu cầu đầu tư TPCP của các công ty bảo hiểm, bảo hiểm xã hội các quỹ đầu tư. Đổi mới cơ chế đầu tư của bảo hiểm xã hội theo hướng chuyên nghiệp, nâng cao vai trò của bảo hiểm xã hội và bảo hiểm tiền gửi khi tham gia đầu tư TPCP.

- Thực hiện hoán đổi TPCP giữa kỳ hạn ngắn và kỳ hạn dài nhằm kéo dài kỳ hạn trái phiếu, tăng thanh khoản trên thị trường trái phiếu khi cần thiết. Chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đưa thị trường chứng khoán phái sinh vào hoạt động trong đó có phái sinh TPCP vào quý I/2017.