Vị trí địa lý và lợi thế đang thuận lợi

Trong một báo cáo định kỳ về “Triển vọng kết nối giao thương của Việt Nam” (HSBC Global Connecticons Report) do Ngân hàng HSBC nghiên cứu, đã nhận định triển vọng cho thương mại Việt Nam rất hứa hẹn nhờ mức nhân công thấp và vị trí địa lý thuận lợi do gần các nền kinh tế phát triển nhanh trong khu vực, giúp thu hút các dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) mạnh trong những năm gần đây.

Còn theo “Báo cáo Kinh doanh 2015” (Doing Business 2015) của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam xếp hạng 75 trong số 189 nền kinh tế xét về điều kiện thuận lợi trong giao thương quốc tế, vị trí này cao hơn hẳn Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này phản ánh vai trò của Việt Nam là một trung tâm thương mại trong khu vực. Các thỏa thuận thương mại với khối ASEAN, Hoa Kỳ và châu Âu trong những năm sắp tới sẽ đảm bảo mở cửa thị trường cho các ngành xuất khẩu giá trị cao hơn, giúp giảm chi phí nhập khẩu.

Vị trí địa lý của Việt Nam tại châu Á dễ dàng tiếp cận Ấn Độ, Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á, giúp giao thương với các nước láng giềng có tốc độ phát triển nhanh. Như vậy khả năng các thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam từ nay đến năm 2030 là Trung Quốc, Ấn Độ và Malaysia (tăng trưởng xuất khẩu đến các thị trường này ít nhất khoảng 14% mỗi năm). Theo HSBC, mặc dù Hoa Kỳ vẫn là đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam vào năm 2013, nhưng dự báo Trung Quốc sẽ so kè vị trí của Hoa Kỳ để trở thành đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam vào năm 2030.

Trung Quốc có dân số lớn nhất trên thế giới và mức thu nhập cũng sẽ tiếp tục tăng mạnh khi nền kinh tế cân bằng lại, bớt phụ thuộc vào đầu tư mà chuyển qua phụ thuộc nhiều hơn vào sức mua của người tiêu dùng. Hoa Kỳ và Việt Nam có lịch sử quan hệ giao thương mạnh và đến năm 2030 Hoa Kỳ vẫn sẽ chiếm 15% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Lợi thế của Việt Nam và Hoa Kỳ là 2 trong số 12 quốc gia tham gia đàm phán Hiệp định TPP. Do vậy khi hiệp định này được chốt lại, các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ có tính cạnh tranh cao hơn tại Hoa Kỳ và nhiều khả năng Hiệp định TPP sẽ thúc đẩy giao thương giữa 2 nước.

Theo báo cáo về mức độ canh tranh toàn cầu “Global Competitiveness” của Diễn đàn kinh tế thế giới (World Economic Forum), điểm cơ sở vật chất của Việt Nam đã cải thiện trong thập niên vừa qua, cho thấy sức tăng trưởng mạnh và được hỗ trợ bởi các dòng vốn FDI lớn hơn. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn chỉ xếp thứ 81 ở hạng mục cơ sở vật chất trong tổng số 144 quốc gia trong báo cáo mới nhất.

Vị trí này thấp hơn rất nhiều so với Thái Lan xếp thứ 48 và Indonesia xếp thứ 56. Do vậy nhập khẩu máy móc tiếp tục là ngành nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam từ nay đến năm 2030, khi phát triển đầu tư cơ sở hạ tầng được thực hiện một cách bền vững (ngành này đóng góp 1/4 cho tăng trưởng nhập khẩu của Việt Nam trong giai đoạn từ nay đến năm 2030). 2 ngành nhập khẩu quan trọng tiếp theo của Việt Nam sẽ là nguyên vật liệu dệt may - gỗ và các thiết bị công nghệ thông tin - viễn thông (CNTT & VT), sẽ hỗ trợ cho các ngành xuất khẩu trong lĩnh vực này.

Hành lang thương mại tiềm năng

Hiện Trung Quốc và Hàn Quốc là 2 nước xuất khẩu hàng đầu của khối châu Á mới nổi trong thập niên vừa qua và sẽ tiếp tục là 2 đối tác nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam từ nay đến năm 2030. Không chỉ có các vị thế vững mạnh trên thị trường máy móc công nghiệp (lĩnh vực nhập khẩu quan trọng nhất của Việt Nam), 2 nước này cũng có các điều kiện vận chuyển hậu cần dễ dàng.

Trung Quốc có chung đường biên giới với Việt Nam và Hàn Quốc cũng là một nước rất gần với Việt Nam theo đường biển. Vào cuối năm 2015, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), một hiệp định thương mại tự do được khối ASEAN và 6 đối tác mà các nước trong khối ASEAN đã ký kết các hiệp định thương mại khác sẽ được chốt lại, điều này sẽ đẩy mạnh hơn nữa giao thương trong khu vực.

Điện thoại di động và phụ kiện chiếm 16% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2014, trong khi các sản phẩm điện tử, máy tính và phụ kiện chiếm 8%; ngành sản xuất sản phẩm điện máy chiếm khoảng 25% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam (tỷ lệ này tăng đều trong những năm gần đây). Trong đó Tập đoàn Samsung đóng góp nhiều nhất cho tăng trưởng của ngành CNTT & VT.

Samsung đưa vào hoạt động nhà máy sản xuất điện thoại đầu tiên trị giá 2,5 tỷ USD tại Việt Nam vào năm 2009. Nhà máy này có sản lượng tăng gấp đôi hàng năm tính từ khi bắt đầu hoạt động và một nhà máy khác trị giá 2 tỷ USD được xây dựng vào năm 2013. Vào quý IV - 2014, Samsung công bố các kế hoạch xây dựng thêm 2 nhà máy nữa, một nhà máy sản xuất thiết bị điện tử gia dụng giá 600 triệu USD và một nhà máy sản xuất điện thoại di động trị giá 3 tỷ USD.

Các công ty CNTT & VT có thể tận dụng lợi thế nguồn lao động lớn, chi phí rẻ và được đào tạo tốt tại Việt Nam. Không chỉ Samsung, các tập đoàn LG Electronics và Microsoft cũng đã hoạt động tại Việt Nam và có các kế hoạch mở rộng tại nước này. Bởi Việt Nam là một trong các thành viên tham gia ký hiệp định về CNTT (ITA) của WTO, điều đó đã xóa bỏ thuế quan cho khoảng 250 mặt hàng điện máy nằm trong thỏa thuận này. Theo các điều khoản của WTO, Việt Nam đã đồng ý xóa bỏ thuế quan cho khoảng một nửa các mặt hàng điện máy thuộc một phần của thỏa thuận ITA mở rộng.

Các nhà chức trách đang hướng sự chú ý về TPP, một hiệp định sẽ thúc đẩy nhập khẩu trong trung hạn. Ngành viễn thông, IT và thương mại viễn thông là những ngành được liệt kê trong nhóm chính TPP tập trung vào.

Chính phủ vẫn cam kết vào việc tái cấu trúc các công ty Nhà nước để đảm bảo đáp ứng được các điều khoản trong Hiệp định TPP, điều này sẽ hỗ trợ thêm cho việc thúc đẩy giao thương và cải thiện việc cung cấp tín dụng cho các công ty tư nhân.