Hàng giả, hàng nhái ngày càng tinh vi

Các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp nhận định, thực trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn diễn ra phổ biến trên thị trường. Đặc biệt, thời gian gần đây, cơ quan chức năng phát hiện nhiều vụ hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng quy mô lớn, đã làm xói mòn niềm tin và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng cũng như quyền lợi của các doanh nghiệp kinh doanh chân chính.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng với các nước trên thế giới, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín quốc gia trên trường quốc tế.

Theo ông Trần Bá Dương - chuyên gia Đổi mới sáng tạo quốc gia, cố vấn cấp cao Tech Fesst, những năm qua, Việt Nam đã có nhiều giải pháp về chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng bằng tem chống hàng giả, mã vạch, mã QR… Tuy nhiên, vấn nạn hàng giả ngày càng tinh vi hơn, có tính chất hệ thống và quy mô rất lớn.

“Tình trạng làm giả hiện nay không chỉ là sao chép mẫu mã, mà còn giả mạo cả thông tin, dữ liệu và mã truy xuất. Những phương pháp truyền thống (tem nhãn, mã vạch đơn thuần) không còn đủ sức để đối phó với thủ đoạn tinh vi, đang bộc lộ nhiều bất cập, dễ bị làm giả, làm lại, thậm chí bị giả mạo cả mã QR. Vì vậy, cần những giải pháp có tính đột phá thực sự, dựa trên tích hợp công nghệ thông minh và liên kết chuỗi dữ liệu số hóa”- ông Dương đánh giá.

Theo các chuyên gia, để đối phó với hàng giả, hàng nhái trên thị trường, công nghệ truy xuất nguồn gốc được xem là tối ưu trong bối cảnh hiện nay. Ông Phạm Văn Thọ, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Công nghệ chống giả Việt Nam (ACTIV) cho biết: Ứng dụng công nghệ số vào hoạt động truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa là một trong những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn khi hội nhập, xuất khẩu.

Đối với Việt Nam, để các sản phẩm hàng hóa giữ vững được vị thế và phát triển thêm thị trường mới, việc thực hiện truy xuất nguồn gốc có vai trò rất quan trọng. Vì thế, doanh nghiệp phải đáp ứng được những yêu cầu khắt khe từ thị trường, đưa đến tay người tiêu dùng hàng của mình thì người tiêu dùng mới không quay lưng lại với sản phẩm.

Ứng dụng công nghệ để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái

Đại diện Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) cho hay, Luật Bảo vệ quyền lợi người dùng năm 2023 đã quy định, đơn vị kinh doanh phải có trách nhiệm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ cho người tiêu dùng cũng như đánh giá của người tiêu dùng với sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ hay tổ chức, cá nhân kinh doanh. Đặc biệt, khi một tổ chức, cá nhân kinh doanh sử dụng một bên thứ ba để cung cấp thông tin thì bên thứ ba cũng phải chịu trách nhiệm liên quan đến hoạt động cung cấp thông tin này. 

Theo Bộ Công Thương, thời gian qua Bộ đã phối hợp với các đơn vị chức năng có liên quan thường xuyên rà soát các văn bản quy định, pháp luật về quản lý, triển khai áp dụng và xử lý vi phạm về truy xuất nguồn gốc với các sản phẩm, hàng hóa thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cũng đã phối hợp với cục, vụ liên quan xây dựng, quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm, hàng hóa thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương tại địa chỉ https://votas.vn/. Hệ thống truy xuất nguồn gốc bảo đảm kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia, cơ sở dữ liệu, ứng dụng cập nhật thông tin sản phẩm hàng hóa vào Hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Cùng đó, chủ trì, phối hợp với đơn vị chức năng có liên quan thực hiện khảo sát nhu cầu quản lý và triển khai truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, hàng hoá ngành Công Thương. Bước đầu đã xác định phương hướng kỹ thuật sơ bộ và có cơ sở xác lập thiết kế chi tiết đối với hệ thống Cổng thông tin điện tử về truy xuất nguồn gốc, đáp ứng nhu cầu quản lý về truy xuất nguồn gốc; từng bước hình thành cơ sở dữ liệu đối với sản phẩm, hàng hoá thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương để kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hoá quốc gia.

Theo đại diện trung tâm Mã số Mã vạch Quốc gia, với tư cách là đơn vị tham mưu về mặt chuyên môn cho các hoạt động liên quan đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa, đặc biệt là các sản phẩm dược phẩm, thực phẩm và hàng tiêu dùng thông dụng khác, Trung tâm đang phát triển ứng dụng truy xuất nguồn gốc NBC-Trace và một ứng dụng xác thực các thông tin được kê khai gọi là Verify.

Theo đó, ứng dụng này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp có thể xác thực các thông tin được kê khai khi đăng ký mã số. Việc sử dụng ứng dụng này cũng sẽ là một bước chuyển tiếp để doanh nghiệp có thể dễ dàng đưa các thông tin sản phẩm, hàng hóa được kê khai trên Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương cho rằng, trong cuộc chiến chống hàng giả, thay vì phải lần theo từng dấu vết thủ công đầy bất trắc, cơ quan chức năng hoàn toàn có thể dựa vào mã QR trên sản phẩm để nhận diện sự thật. Cần xây dựng một hệ thống quốc gia về truy xuất nguồn gốc sản phẩm để từ đó, có thể đối chiếu và xác định xem sản phẩm có phải là hàng giả hay không.

Cũng theo Thứ trưởng, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất giải pháp sớm xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nguồn gốc và chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Mỗi sản phẩm sẽ được gắn một mã QR code, và khi người dân hoặc doanh nghiệp quét mã này, họ có thể truy xuất các thông tin liên quan đến sản phẩm.

Hệ thống này sẽ tạo thuận lợi lớn cho cơ quan nhà nước trong việc thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm; đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cơ sở sản xuất và người dân trong việc đảm bảo chất lượng hàng hóa. Trách nhiệm của từng đối tượng, như người vận chuyển, cũng sẽ được làm rõ, giúp việc truy xuất thông tin trở nên dễ dàng hơn.