Các ứng dụng thương mại điện tử trong mô hình bán hàng trực tuyến

Bán hàng trực tuyến là việc tiến hành một khâu hoặc toàn bộ quy trình của hoạt động kinh doanh bằng các phương tiện điện tử có kết nối với mạng Internet, mạng viễn thông di động hoặc các mạng mở khác. Bán hàng trực tuyến là một hình thức bán hàng nhưng không có cửa hàng thật, hoặc có cửa hàng nhưng đẩy mạnh quảng bá sản phẩm qua các kênh online. Quá trình bán được diễn ra theo thời gian thực. Đây là đặc điểm phân biệt hoàn toàn với bán hàng truyền thống và bán hàng điện tử.

Chỉ có bán trực tuyến mới được diễn ra theo thời gian thực. Đặc điểm của bán hàng trực tuyến là khi thiết kế cơ sở dữ liệu, nhiều khi các đối tượng có một số thông tin thường xuyên thay đổi theo thời gian; không được xác thực hàng hóa trước khi mua, thực hiện chủ yếu dựa vào niềm tin của người mua với uy tín, thương hiệu của người bán. Quá trình bán hàng trực tuyến mặc dù được thực hiện giao dịch trên internet nhưng việc giao hàng có thể sử dụng giao nhận theo cách truyền thống hoặc mã hóa hàng hóa theo công nghệ số hóa để giao đến tay người tiêu dùng.

Hiện nay, bán hàng trực tuyến được thực hiện qua nhiều mô hình khác nhau, thông qua ứng dụng thương mại điện tử, điển hình như:

- Website thương mại điện tử: là một công cụ bán lẻ trực tuyến điển hình và mạnh mẽ nhất và cũng là một trong các công cụ ra đời sớm nhất góp phần vào sự hình thành và phát triển của thương mại điện tử. Ngày nay, các website kinh doanh trực tuyến chính là những cửa hàng trực tuyến. Các chức năng quan trọng nhất của một website thương mại điện tử bao gồm quảng bá công ty hoặc sản phẩm cụ thể, nâng cao nhận thức về thương hiệu, thu hút khách hàng mới, xây dựng lòng trung thành của khách hàng, và là kênh phân phối chính trong bán lẻ trực tuyến;

- Facebook và các mạng xã hội khác: Bán hàng trên mạng xã hội (social ecommerce) là 1 trong 3 mô hình mới của thương mại điện tử bên cạnh 2 mô hình mới khác là thương mại điện tử di động (m-commerce) và thương mại điện tử theo khu vực địa lý và định vị toàn cầu (local commerce). Facebook liên tục cung cấp các ứng dụng thương mại điện tử, từ cung cấp dịch vụ quảng cáo trên các mạng xã hội để khách hàng có thể click và chuyển sang website của doanh nghiệp để mua sắm trực tuyến đến cho phép các doanh nghiệp và cá nhân tạo ra những “trang web nhánh” (fan page) trên Facebook để quảng cáo, giới thiệu sản phẩm. Ngoài ra, các mạng xã hội như: Twiter, Instagram, Pinterest, Zalo… cũng là nơi diễn ra các hoạt động bán lẻ trực tuyến rất sôi động.

Sàn giao dịch thương mại điện tử là một website thương mại điện tử cho phép các thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu của website có thể tiến hành toàn bộ hoặc một phần quy trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên website đó. Shopee, Lazada, Tiki, Sendo đang thành công khi triển khai hình thức này.

Tình hình ứng dụng thương mại điện tử trong bán hàng trực tuyến tại Việt Nam

Trong những năm qua, thương mại điện tử tại Việt Nam đã phát triển nhanh chóng. Một số doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ đã dựa vào thương mại điện tử để phát triển kênh bán hàng chủ đạo như các hãng hàng không, công ty du lịch, khách sạn... Trải qua 2 năm chịu tác động nặng nề từ đại dịch COVID-19, năm 2021 đa số doanh nghiệp đã thích nghi với những phương án làm việc kết hợp trực tuyến và trực tiếp (online và offline). Các nền tảng tương tác trực tuyến miễn phí cũng được các doanh nghiệp ưu tiên hơn để sử dụng trong quá trình vận hành sản xuất và kinh doanh.

Nhiều doanh nghiệp thiết lập trang thông tin điện tử (website) để bán hàng hoặc xây dựng trang thông tin điện tử ở dạng sàn giao dịch cho các doanh nghiệp khác hoặc cá nhân tham gia bán hàng hóa hoặc dịch vụ trên sàn thương mại điện tử của mình. Website doanh nghiệp được đánh giá là kênh hàng đầu giúp doanh nghiệp xây dựng thương hiệu trên môi trường trực tuyến một cách bền vững, điều này đúng cho các doanh nghiệp lớn và nhỏ.

Theo báo cáo của EBI 2022, tỷ lệ doanh nghiệp xây dựng website không thay đổi nhiều so với các năm trước và mức độ chênh lệch qua các năm không cao. Trong số các doanh nghiệp có website thì có tới 73% doanh nghiệp đã tích hợp tính năng tương tác trực tuyến (zalo, facebook..) với khách hàng, trong đó 44% doanh nghiệp sử dụng công nghệ hỗ trợ chatbot.

Hoạt động kinh doanh trên các mạng xã hội (facebook, zalo, Instagram…) trong năm 2021 tiếp tục bùng nổ, có tới 57% doanh nghiệp sử dụng hình thức kinh doanh này. Tuy nhiên, đến năm 2022 chỉ còn 55% doanh nghiệp sử dụng mạng xã hội để thực hiện hoạt động kinh doanh bên cạnh những hoạt động kinh doanh truyền thống, trong khi đó cá nhân sử dụng chiếm 78,1%. Điều đó cho thấy, doanh nghiệp xem mạng xã hội là một giải pháp thay thế trong trường hợp bất khả kháng trong kinh doanh.

Xu hướng kinh doanh thông qua sản thương mại điện tử ngày càng nổi bật. Các sàn thương mại điện tử luôn có những chính sách hấp dẫn thu hút các doanh nghiệp tham gia gian hàng trên hệ thống của mình. Theo đó, năm 2020, có tới 22% doanh nghiệp tham gia khảo sát có tham gia sàn giao dịch thương mại điện tử (tăng 5% so với năm 2019). Ưu điểm của những ứng dụng này đó là người bán có thể kinh doanh mọi lúc mọi nơi, không mất chi phí mặt bằng và có thể tiếp cận tới nhiều đối tượng khách hàng cùng một lúc. Tuy nhiên, hạn chế đó là website của chủ sàn thương mại điện tử nên doanh nghiệp không thể thao tác được nhiều trên đó, và không có toàn quyền quản lý cũng như nâng cấp website. Điều đặc biệt hơn nữa ở những website như vậy doanh nghiệp phải cạnh tranh rất nhiều đối thủ đã có kinh nghiệm bán lẻ trực tuyến và đòi hỏi doanh nghiệp phải chăm sóc cho cửa hàng liên tục nếu như không muốn cửa hàng bị lép vế so với các cửa hàng khác trên cùng sàn thương mại điện tử.

Đến năm 2022 dẫn đầu bảng xếp hạng sàn thương mại điện tử không ai khác chính là Shopee. Có thể thấy, Shopee đang ngày càng vượt Lazada về độ nhận diện trên nền tảng số với Tổng điểm (Total Score) bỏ xa Lazada đến 3 lần. Theo báo cáo Metric (nền tảng số liệu E-commerce) về ngành thương mại điện tử, năm 2022, Shopee hiện đang là sàn phổ biến nhất Việt Nam khi chiếm đến gần 73% tổng doanh số 4 sàn, tương ứng với khoảng 91 nghìn tỷ đồng. Lazada đứng thứ 2, chiếm 20% với doanh thu 26,5 nghìn tỷ đồng. Đáng chú ý trong bảng xếp hạng này là TiktokShop. Tuy chỉ vừa ra mắt vào cuối tháng 4/2022, Tiktok Shop đã vượt cả Tiki, vươn lên Top 3 bảng xếp hạng trong năm 2022 với Total Score đạt 13,56 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, Total Score của Tiktok Shop và Tiki không có sự chênh lệch quá lớn, khoảng 2,5%.

Thực tế hiện nay, các doanh nghiệp có xu hướng xây dựng website sử dụng nền tảng công nghệ để giao diện hiển thị tự động điều chỉnh tương thích với máy tính, máy tính bảng hay điện thoại di động… Xây dựng ứng dụng trên nền tảng di động của doanh nghiệp đòi hỏi mức cao hơn là mộ website thông thường, thay vào đó muốn có sự tương tác tốt với người tiêu dùng cần phải cung cấp đa dạng các giải pháp, sản phẩm dịch vụ phù hợp với nhiều nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng.

Có một sự thật là hiện nay, thiết bị di động tạo ra 70% lưu lượng truy cập và khoảng 75% số email cũng được mở trên những chiếc máy này. Tính tiện lợi của các công nghệ mới đã thay đổi cách nhiều người sinh hoạt cả trên mạng lẫn ngoài đời. Theo thống kê của Statista, chi tiêu của người dùng App Store năm 2022 có thể lên đến 157 tỷ USD (tức tăng 92%).

Tuy nhiên, trên một thị trường không ngừng biến chuyển, những ứng dụng điện thoại từng thành công trong năm trước chưa chắc vẫn giữ được phong độ ở năm mới. Đấy là lý do tại sao doanh nghiệp phải không ngừng cập nhật những chiến lược phát triển các ứng dụng di động thức thời nhất để đảm bảo thành công một cách chắc chắn nhất.

Giải pháp ứng dụng thương mại điện tử nhằm đẩy mạnh bán hàng trực tuyến ở Việt Nam

Từ thực tế nêu trên, tác giả đưa ra một số đề xuất cho các doanh nghiệp để tăng cường ứng dụng thương mại điện tử trong bán hàng trực tuyến tại Việt Nam gồm:

Xây dựng website bán hàng chuyên nghiệp

Để có thể tồn tại và phát triển trong môi trường kinh doanh trực tuyến, website thương mại điện tử phải được đặc biệt chú trọng xây dựng và phát triển. Việc cập nhật liện tục về nội dung và các tính năng mới nhằm gia tăng trải nghiệm của khách hàng, thu hút khách hàng, và tạo điều kiện cho khách hàng mua sắm thuận tiện là điều vô cùng cần thiết. Mặc dù không thể xây dựng được một website Amazon thứ hai, nhưng các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cần xây dựng được website tối ưu hóa và hiệu quả cho thị trường cụ thể mà doanh nghiệp hướng tới. Bên cạnh đó, các tính năng tìm kiếm trên web, tối ưu hóa từ khóa, hay tốc độ truy cập website, tính bảo mật… là các tính năng mà các doanh nghiệp bán hàng trực tuyến tại Việt Nam cần cải thiện.

Mở rộng các gian hàng trực tuyến (webshop)

Việc tăng cường mở rộng hiện diện trên web đã thành một yêu cầu tất yếu đối với các doanh nghiệp bán hàng trực tuyến. Ngày nay website không chỉ là một kênh duy nhất để mở cửa hàng online, các doanh nghiệp nên mở rộng hoạt động bán hàng trực tuyến trên các gian hàng trực tuyến (webshop) trên các sàn giao dịch thương mại điện tử có uy tín. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam có thể nhận được rất nhiều dịch vụ hỗ trợ xây dựng và phát triển các cửa hàng trực tuyến (webshop) trên các sàn giao dịch thương mại điện tử như Lazada.vn, Adayroi.com, Tiki.vn… hoặc doanh nghiệp có thể xây dựng webshop trên các nền tảng hàng đầu thế giới của Wix, Weebly, Etsy, Bigcommerce, hay Woocommerce.

Tích hợp website với các mạng xã hội, Blog, Forum, Youtube, và các công cụ bán lẻ trực tuyến khác

Việc liên kết website với các mạng xã hội, Blog, Forum, Youtube và các công cụ bán lẻ trực tuyến khác đem lại ngay lập tức nhiều lợi ích, không kể đến quy mô hay ngân sách quảng cáo, việc ứng dụng các công cụ này đem lại lợi ích lan tỏa (viral marketing), đây luôn là công cụ marketing hiệu quả và đáng tin cậy đối với khách hàng. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần lựa chọn các công cụ bán lẻ trực tuyến phù hợp với sản phẩm và dịch vụ. Cụ thể:

- Đối với các doanh nghiệp bán hàng tiêu dùng như thực phẩm, đồ uống, đồ gia dụng, hàng cá nhân: cần ưu tiên sử dụng là website bán lẻ, webshop trên sàn giao dịch, Facebook và các mạng xã hội, tối ưu hóa trên các công cụ tìm kiếm.

- Đối với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ (du lịch, lữ hành, nhà hàng, khách sạn): Cần ưu tiên sử dụng website bán lẻ, YouTube, Blog, webshop trên sàn giao dịch, Facebook và các mạng xã hội; Đồng thời, tập trung vào việc xây dựng những bài viết với hình ảnh và video clip đẹp, chất lượng cao về sản phẩm, dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp; tăng cường hiện diện trên web và khả năng chia sẻ thông tin trên Blog và mạng xã hội nhằm lan tỏa những đánh giá và trải nghiệm của khách hàng.

- Đối với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ khách hàng cá nhân trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, bảo hiểm: Cần ưu tiên sử dụng bộ website, email, Blog, diễn đàn, và tối ưu hóa công cụ tìm kiếm. Hơn nữa, việc tích hợp các kênh bán lẻ trực tuyến cần bắt kịp xu hướng bán lẻ đa kênh (Omni channel retail), khi đó các dữ liệu về sản phẩm, dịch vụ, khách hàng được kết nối, chia sẻ và quản lý trên tất cả các kênh nhằm gia tăng trải nghiệm của khách hàng. Đồng thời, bán hàng đa kênh sẽ giúp cho các doanh nghiệp nâng cao và đơn giản hóa trải nghiệm mua sắm của khách hàng, từ đó chăm sóc khách hàng tốt hơn và gia tăng khách hàng trung thành.

Xây dựng phiên bản bán hàng trên nền di động

Nhiều khách hàng có thói quen đọc tin, mua sắm, tìm hiểu từ các thiết bị di động (không phải laptop hay PC), tại văn phòng, quán cà phê hay trên đường đi làm, về nhà, và tỷ lệ này ngày càng gia tăng. Để nhắm đến nhóm khách hàng này, người bán nên xây dựng các gian hàng trên các công cụ hỗ trợ thiết bị di động (website phiên bản trên di động hoặc các ứng dụng trên di động) và cập nhật thường xuyên. Các ứng dụng như Zalo, Viber, Whatsapp, Messenger đang nổi lên là các nền tảng hỗ trợ bán hàng trực tuyến hiệu quả.

Kết luận

Thương mại điện tử thế giới đã phát triển mạnh mẽ trong 20 năm qua. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng phát triển mạnh mẽ này với sự tham gia tích cực từ các tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước về thương mại điện tử và những doanh nghiệp “lớn” đã bắt đầu đầu tư mạnh mẽ để hình thành các cơ sở hạ tầng cho các doanh nghiệp thương mại điện tử cùng phát triển.

Trong tương lai sẽ còn nhiều thay đổi và phát triển, do vậy các cơ quan quản lý nhà nước cần có các biện pháp hỗ trợ các doanh nghiệp thông qua việc nâng cao hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông, hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực thương mại điện tử. Về phía doanh nghiệp, cần xây dựng chiến lược kinh doanh điện tử thích ứng với sự thay đổi của nhu cầu của người tiêu dùng và bắt kịp xu hướng công nghệ.

Tài liệu tham khảo:

1. Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin, Bộ Công thương – VECITA (2016), Báo cáo thương mại điện tử Việt Nam 2022;
2. Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam – VECOM (2022), Báo cáo chỉ số TMĐT Việt Nam 2022;
3. Brzozowska Anna và Dagmara Bubel (2015), E-business as a new trend in the economy, Procedia Computer Science 65 ( 2015 ) 1095 – 1104;
4. J.E. Hunton et al. (2003), Enterprise resource planning systems: comparing firm performance of adopters and nonadopters, International Journal of Accounting Information Systems 4 – 2003, p. 165–184;
5. Yonggui Wanga và Dahui Lib (2013), Testing the moderating effects of toolkits and user communities in personalization: The case of social networking service, Journal Decision Support Systems archive Volume 55 Issue 1, April, 2013 Pages 31-42 13.Zachman, Julie A., and Cathleen Folker (2009), "Kohl's Department Store: fastest growing retailer in 2007." Journal of the International Academy for Case Studies, vol. 15, no. 3, 2009, p. 109+