Nhận thức sâu sắc từ sớm về quyền con người

So với các quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam không phải là nước đầu tiên đề ra các vấn đề về quyền cơ bản của con người, nhưng Việt Nam là số ít các quốc gia nhận thức sớm về quyền con người. Trong bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu đậm các quyền cơ bản của con người và gắn quyền con người với quyền của dân tộc: “các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”.

Người nhắc đến Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của cách mạng Pháp để khẳng định rằng những giá trị quyền con người đó cũng phải được áp dụng cho mọi người dân, mọi dân tộc, kể cả ở các nước thuộc địa. Người dân Việt Nam, dân tộc Việt Nam cũng có quyền bình đẳng như bất cứ dân tộc nào khác trên thế giới.

Nếu bản “Tuyên ngôn thế giới về quyền con người” mà Đại hội đồng Liên Hợp quốc thông qua ngày 10/12/1948, trong đó vấn đề hàng đầu mà Tuyên ngôn này khuyến nghị cộng đồng quốc tế và các quốc gia dân tộc phải thực hiện là bảo đảm “Tự do, công lý và hòa bình”; thì vấn đề quyền tự do trong bản Tuyên ngôn Độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được nêu ra trước 3 năm so với bản “Tuyên ngôn thế giới về quyền con người”. Nhắc lại điều đó để thấy, với tầm nhìn vượt thời đại của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt nhân dân và dân tộc Việt Nam đã khẳng định Việt Nam luôn tôn trọng các giá trị quyền con người và cam kết thực hiện quyền con người trước cộng đồng quốc tế.

Vươn lên từ các cuộc chiến tranh, Việt Nam đã không ngừng nỗ lực để xây dựng một nhà nước của dân, do dân và vì dân, mà trước hết là xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải thiện, nâng cao hệ thống pháp luật về quyền con người. Qua nhiều lần xây dựng, sửa đổi Hiến pháp, từ các bản Hiến pháp 1946, Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992 đến Hiến pháp 2013 luôn giữ một vấn đề căn cốt là hiến định các quyền con người và quyền công dân.

Đặc biệt, việc thông qua Hiến pháp 2013 với một chương riêng về “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân” và sau đó chỉ trong vòng 4 năm, thông qua hơn 90 văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quyền con người, là những nỗ lực hết sức có ý nghĩa, tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng cho việc bảo đảm trên thực tế quyền con người, quyền công dân.

Như vậy, Hiến pháp năm 2013 đã kế thừa các giá trị căn cốt của các bản hiến pháp trước đó để làm sâu sắc thêm các quyền con người và quyền công dân. Kế thừa những giá trị về quyền con người của Hiến pháp năm 2013, Đại hội VII của Đảng Cộng sản Việt Nam xác định mục tiêu bao trùm là xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh”, thì đến đại hội sau, mục tiêu này được bổ sung là: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” và sau đó là “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Bổ sung tiêu chí “dân chủ” và đưa tiêu chí “dân chủ” lên trước tiêu chí “công bằng, văn minh” không chỉ là vấn đề câu chữ, mà thực chất là Đảng ta đã xác lập đúng vị trí, vai trò dân chủ - nội hàm liên quan đến quyền là chủ, quyền làm chủ của nhân dân để bảo đảm quyền con người ngày càng tốt hơn.  

Có thể khẳng định, sau hơn 30 năm trải qua công cuộc đổi mới, đến nay, Việt Nam đã ngày càng nhận thức sâu sắc hơn và bảo đảm tốt hơn quyền con người trên tất cả các lĩnh vực chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội.

Chăm lo phát triển toàn diện con người

Nhìn lại chặng đường phát triển quyền con người ở Việt Nam trong hơn 70 năm qua, nhất là những bước tiến vượt bậc về phát triển kinh tế trong hơn 30 năm đổi mới (1986 -2018). Từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, quy mô nền kinh tế năm 1985 mới có 14 tỷ USD, thì đến năm 2018, quy mô nền kinh tế ước đạt 244 tỷ USD, tăng gấp hơn 17,4 lần. Nền kinh tế Việt Nam hiện đứng thứ 44 thế giới theo GDP danh nghĩa và thứ 34 khi tính theo sức mua tương đương quốc tế.

Với việc giảm mạnh tỷ lệ nghèo từ trên 60% (năm 1986) xuống còn khoảng 7% (cuối năm 2017), Việt Nam đã chuyển từ nhóm thu nhập thấp sang thu nhập trung bình. Thu nhập bình quân đầu người năm 1985 chỉ đạt 230 USD, đến nay đã tăng lên gần 2.540 USD (tính theo sức mua tương đương là gần 7.640 USD).

Cùng với phát triển mạnh mẽ về kinh tế, Việt Nam cũng là một trong những quốc gia nỗ lực bảo đảm quyền tự do thông tin, tự do ngôn luận cho người dân. Hiện nay, tất cả các ban, bộ, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương, các giai cấp, tầng lớp, các hội nghề nghiệp, các giới, các thành phần kinh tế trong xã hội đều có tờ báo, tạp chí, bản tin của mình.

Nếu mỗi công dân Việt Nam tham gia sinh hoạt, hoạt động ở tổ chức nào thì đều có ấn phẩm báo chí của tổ chức đó bảo đảm quyền được thông tin của mình. Internet mới vào Việt Nam từ cuối năm 1997, chỉ trong vòng 20 năm, nhờ chính sách phát triển thông thoáng, Việt Nam hiện có hơn 60% người dân sử dụng internet, xếp thứ 16 thế giới về số lượng người dùng mạng thông tin toàn cầu này.

Đến nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với gần 190 nước thuộc tất cả các châu lục, trong đó có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với 3 quốc gia, quan hệ đối tác chiến lược với 13 quốc gia và quan hệ đối tác toàn diện với 11 quốc gia. Trong số 27 quốc gia này có 5 nước là Ủy viên thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc (Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp, Mỹ) và nhiều cường quốc khác như Đức, Ấn Độ, Nhật Bản, Brazil… Việt Nam cũng đã có quan hệ thương mại với trên 200 quốc gia.

Vị thế, hình ảnh, tiếng nói của Việt Nam ngày càng được tăng cường, nâng cao và có uy tín trên trường quốc tế. Vì vậy, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu vào các cơ quan quan trọng của Liên hợp quốc như Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2008-2009, Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2014 - 2016, Hội đồng Kinh tế - Xã hội nhiệm kỳ 2016 - 2018, Hội đồng Chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2015 - 2019...

Từ thực tế triển khai quyền con người đến nay, Việt Nam luôn kiên trì, nỗ lực bảo đảm quyền tự do, dân chủ cho mọi người dân luôn được Đảng, Nhà nước ta thể hiện xuyên suốt từ bản Tuyên ngôn Độc lập đến nay thông qua các bản hiến pháp sửa đổi, bổ sung qua các năm và đến Hiến pháp năm 2013 là minh chứng sinh động về thực hiện tính phổ quát về quyền con người Việt Nam.