Tại Công điện số 157/SQVN-21 ngày 13/5/2021 của Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga thông báo về việc Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEU, gồm 5 nước: Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia và Kyrgyzstan) đã điều chỉnh danh sách các nước được hưởng ưu đãi thuế quan theo GSP của Liên minh.

Theo Quyết định số 17 ngày 5/3/2021 của Hội đồng Ủy ban Kinh tế Á - Âu, 75 nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, và 2 nước kém phát triển sẽ bị loại ra khỏi danh sách các nước được hưởng ưu đãi GSP từ ngày 12/10/2021. GSP là ưu đãi về thuế quan nhập khẩu mà EAEU đơn phương dành cho các nước đang phát triển và kém phát triển, trong đó có Việt Nam.

Đối với Việt Nam, ưu đãi này đã có thể dừng ngay sau khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EAEU có hiệu lực. Tuy nhiên, EAEU đã thể hiện thiện chí bằng việc cho Việt Nam tiếp tục hưởng GSP thêm 5 năm, kể khi Hiệp định VN-EAEU FTA có hiệu lực vào năm 2016. Ngoài Việt Nam, EAEU còn loại trừ một số nước khác khỏi danh sách này như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Singapore, Brunei… Việc thay đổi sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 12/10/2021.

Sự thay đổi này dự kiến sẽ có tác động đến các doanh nghiệp có hoạt động xuất khẩu hàng hóa đang được hưởng ưu đãi GSP sang thị trường các nước EAEU, đặc biệt là thị trường Nga. Bộ Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch xuất khẩu hàng hóa của mình sang khu vực EAEU.

Bên cạnh đó, cần tìm hiểu về mức thuế ưu đãi và quy tắc xuất xứ tương ứng để tận dụng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EAEU thay thế cho cơ chế GSP sẽ chấm dứt trong thời gian tới.

Thống kê cho thấy, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, kim ngạch thương mại giữa EAEU và các đối tác thương mại chính đã giảm đáng kể. Đặc biệt, thương mại song phương Việt Nam - EAEU năm 2020 đạt 5,2 tỷ USD, tăng 6,5% so với năm 2019; trong đó xuất khẩu từ Việt Nam sang EAEU đạt khoảng 3,1 tỷ USD, tăng 7,2% so với năm 2019, nhập khẩu từ EAEU khoảng 2,1 tỷ USD, tăng 5,5% so với năm 2019.

Đáng lưu ý, trong EAEU, quan hệ thương mại của Việt Nam với Liên bang Nga hiện chiếm tỷ trọng lớn nhất, gần 93,7%. Tuy nhiên, quan hệ song phương của Việt nam với 4 nước thành viên còn lại khá khiêm tốn như thương mại song phương Việt Nam với Cộng hòa Kazakhstan chiếm 4,6%, Cộng hòa Belarus chiếm khoảng 1,4%, Armenia và Kyrgystan là khoảng 0,12%.