Ngày 19/9/2023, Viện Fraser công bố báo cáo Tự do Kinh tế Thế giới 2023. Báo cáo xếp hạng chỉ số tự do kinh tế của 165 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Theo báo cáo này, Việt Nam xếp thứ 106 trong bộ chỉ số tự do kinh tế thế giới (EFW-Economic Freedom of the World Index) năm 2021 (năm gần đây nhất có dữ liệu toàn diện), tăng 4 bậc so với năm trước đó. Đây là mức tăng tương đối cao so với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á khác.

Báo cáo Tự do kinh tế thế giới đo lường quyền tự do kinh tế của các cá nhân - khả năng tự đưa ra các quyết định kinh tế của mình - bằng cách phân tích các chính sách và thể chế của 165 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Các thể chế và chính sách được xem xét bao gồm: Các quy định quản lý của nhà nước, quyền tự do thương mại quốc tế, quy mô của chính phủ, hệ thống pháp luật và quyền sở hữu, chính sách tiền tệ tốt.

Báo cáo năm 2023 dựa trên dữ liệu từ năm 2021, là năm có số liệu thống kê cập nhật nhất có thể so sánh được giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ.

Theo báo cáo, Việt Nam ghi nhận tăng điểm ở 4 trong 5 chỉ số thành phần chính của chỉ số tự do kinh tế (thang điểm từ 1 đến 10, trong đó giá trị cao hơn cho thấy mức độ tự do kinh tế cao hơn), cụ thể:

Thứ nhất, quy mô chính phủ (xếp thứ 83). Đây là chỉ số thành phần duy nhất giảm điểm nhẹ từ 6,56 xuống 6,53.

Thứ hai, hệ thống pháp luật và quyền tài sản (xếp thứ 77), tăng từ 4,96 lên 5,15.

Thứ ba, đồng tiền tốt (xếp thứ 128), tăng từ 6,96 lên 7,02. Đây tiếp tục là chỉ số mà Việt Nam có thứ hạng thấp nhất, chủ yếu liên quan đến việc Việt Nam hạn chế quyền sở hữu ngoại hối trong thanh toán.

Thứ tư, tự do thương mại quốc tế (xếp thứ 98), tăng từ 6,4 lên 6,52; Quy định về tín dụng, lao động và kinh doanh (xếp thứ 103), tăng từ 6,08 lên 6,10.

Bình luận về xếp hạng này, Chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh, Giám đốc Nghiên cứu Trung tâm Nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế - xã hội (MASSEI) cho rằng, mặc dù vị trí của Việt Nam vẫn còn thấp nhưng so với chỉ số EFW năm 2019, Việt Nam đã tăng được 19 bậc. Điều này phần nào phản ánh các chính sách kinh tế thân thị trường mà Việt Nam theo đuổi trong giai đoạn đại dịch.

Chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh cũng cho biết, bối cảnh kinh tế-chính trị thế giới và Việt Nam sau Đại dịch COVID-19 đã có nhiều thay đổi. Theo số liệu thống kê của Ngân hàng thế giới, thu nhập bình quân đầu người (GNI/đầu người) của Việt Nam năm 2021 ước đạt 3.590 USD.

Với mức thu nhập này, Việt Nam đã tiến sát đến ngưỡng khởi đầu của nhóm các nước thu nhập trung bình cao (theo phân loại của World Bank năm 2021, từ 4.046 USD đến 12.535 USD).

Tuy nhiên, kinh nghiệm thế giới cho thấy, đa số các quốc gia khi chạm đến ngưỡng này thì tốc độ tăng trưởng chậm dần, nhiều bất ổn kinh tế xuất hiện mang tính cơ cấu rất khó chữa trị dứt điểm, trong khi lại phải đối mặt với nhiều vấn đề về giá hoá dân số, an sinh xã hội, suy thoái môi trường, cạn kiệt tài nguyên...

Hệ quả là chỉ rất ít các quốc gia vượt qua được bẫy thu nhập trung bình để trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.

“Việc rà soát chỉ số EFW của Việt Nam một cách toàn diện, cùng với những phân tích chi tiết đằng sau mỗi chỉ tiêu, trong mối tương quan với các quốc gia tương đồng khác là công việc cần thiết nhằm giúp Việt Nam tránh rơi vào bẫy thu nhập trung bình như nhiều các quốc gia đang phát triển khác”, chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh lưu ý.

Được biết, báo cáo Tự do Kinh tế Thế giới được Viện Fraser phối hợp với Mạng lưới Tự do Kinh tế - một nhóm các viện nghiên cứu và giáo dục độc lập ở gần 100 quốc gia và vùng lãnh thổ thực hiện. Đây là thước đo hàng đầu thế giới về tự do kinh tế.

Tại Việt Nam, Viện Fraser đã hai lần phối hợp với Trường Đại học kinh tế quốc dân và Trung tâm nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế - xã hội (MASSEI) thực hiện đánh giá toàn diện sự phát triển của nền kinh tế thị trường Việt Nam vào năm 2020 và đầu năm 2023 dựa trên bộ chỉ số này.

Từ đó, nhiều khuyến nghị chính sách đã được các chuyên gia đưa ra để giúp Việt Nam cải thiện chỉ số cũng như vượt qua bẫy thu nhập trung bình trong những năm tới thông qua việc thúc đẩy tự do kinh tế.