Quá trình dịch chuyển chuỗi cung ứng đang tăng tốc, với việc các công ty đa quốc gia chuyển nguồn cung ứng sản xuất từ Trung Quốc sang một số quốc gia ở Đông Nam Á, Đông Âu, Bắc Phi và Mỹ Latinh. 

Trung Quốc hiện chiếm 39% tổng lượng hàng hóa vận tải đường biển bằng container nhập khẩu vào Mỹ. Con số này vẫn cao hơn nhiều so với bất kỳ quốc gia nào khác, nhưng đã giảm mạnh so với mức 46% vào năm 2018. Trong khi xuất khẩu của Trung Quốc vào Hoa Kỳ đã giảm, thì xuất khẩu của một loạt quốc gia bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Bangladesh, Hàn Quốc, Ấn Độ, Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ vào Hoa Kỳ đang gia tăng.

Nhưng bức tranh lại rất khác đối với các sản phẩm trong lĩnh vực công nghệ xanh. Từ tháng 1 năm 2019 đến tháng 6 năm 2023, thị phần xuất khẩu pin lithium-ion toàn cầu của Trung Quốc tính theo giá trị đã tăng từ 48% lên 61%. Thị phần xuất khẩu tấm pin năng lượng mặt trời của nước này cũng ghi nhận sự tăng trưởng từ 44% lên 62%, trong khi thị phần xuất khẩu xe điện của Trung Quốc tăng từ 1% lên 24%. Sự gia tăng này đã khiến Liên minh châu Âu mở cuộc điều tra về trợ cấp xe điện của Trung Quốc.

Sự tăng trưởng này rất có ý nghĩa, đặc biệt trong bối cảnh Bắc Kinh tập trung vào khả năng tự lực. Các chiến lược như “tuần hoàn kép”, “phát triển chất lượng cao” và “đổi mới công nghệ bản địa” nói lên các mục tiêu dài hạn của quốc gia này. Chính Chủ tịch Tập Cận Bình năm 2020 đã nói rằng đất nước cần chuỗi cung ứng “tự phát triển, có thể kiểm soát”.

Theo ông Peter Tirschwell, chuyên gia phân tích chuỗi cung ứng tại S&P Global Market Intelligence, Trung Quốc cũng đang thực hiện nỗ lực tách rời của mình bằng cách giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp và tìm cách vượt qua những trở ngại do thuế quan của Mỹ tạo ra.

"Theo dữ liệu vận chuyển Container Trade Stats của Anh, thị phần nhập khẩu hàng hóa vận tải đường biển bằng container từ châu Á vào Bắc Mỹ của Trung Quốc đã giảm từ 65% xuống 60% kể từ năm 2019. Nhưng đó là khu vực duy nhất mà tỷ trọng của Trung Quốc giảm, vì tỷ trọng của nước này vào Châu Mỹ Latinh tăng từ 75% lên 80%, đối với Châu Phi tăng từ 67% lên 76% và đối với Vịnh Ba Tư tăng từ 66% lên 75%", ông Tirschwell nói thêm.

Chuyên gia này cảnh báo, việc Trung Quốc giảm thị phần xuất khẩu trước sự thúc đẩy phối hợp của Mỹ và các đồng minh nhằm giảm rủi ro và đa dạng hóa chuỗi cung ứng cho thấy các mối quan hệ thương mại truyền thống đang rạn nứt như thế nào và tiết lộ cấu trúc thay đổi của thương mại quốc tế trong thế giới hậu toàn cầu hóa.