Tổng quan nghiên cứu

Theo Luật Bảo hiểm năm 2014: bảo hiểm là hoạt động kinh doanh, trong đó tổ chức bảo hiểm hoặc cá nhân, tổ chức kinh doanh có giấy phép kinh doanh bảo hiểm cam kết trả cho bên được bảo hiểm tiền bảo hiểm khi xảy ra một trong các trường hợp đối với rủi ro đã được thỏa thuận, trừ các trường hợp pháp luật cấm. Như vậy, bảo hiểm là một hình thức tài chính mà một tổ chức bảo hiểm hoặc một cá nhân chấp nhận rủi ro và chịu trách nhiệm chi trả một khoản tiền bồi thường hoặc một lợi ích khác cho người được bảo hiểm trong trường hợp có sự cố xảy ra.

"Năng lực cạnh tranh" là thuật ngữ kinh tế phổ biến và được diễn giải theo nhiều cách khác nhau. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), năng lực cạnh tranh đề cập đến khả năng nâng cao năng suất sản xuất của doanh nghiệp (DN), ngành, quốc gia hoặc khu vực, tạo ra việc làm và thu nhập cao hơn. Theo Porter (1996), năng lực cạnh tranh được đánh giá thông qua các chỉ số như năng suất lao động, khả năng duy trì và mở rộng thị trường bằng cách tiêu thụ các sản phẩm cùng loại hoặc sản phẩm thay thế để đạt lợi nhuận cao hơn.

Tóm lại, năng lực cạnh tranh là khả năng kinh doanh hiệu quả để trở thành điểm mạnh của DN. Để thành công trong cạnh tranh, DN phải tập trung vào tối ưu hóa nguồn lực lao động và vật chất để đạt được chi phí sản xuất thấp hơn và giá cả đầu ra cao hơn.

Đã có nhiều nhiên cứu trong và ngoài nước sử dụng các mô hình trong phân tích năng lực cạnh tranh DN. Prahalad và Hamel (2003) khi nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của DN đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các yếu tố thuộc về năng lực nội sinh của DN. Đó là: Chiến lược kinh doanh của DN; Các cấu trúc, năng lực, khả năng sáng tạo; Các nguồn lực vô hình và hữu hình. Tác giả đã chỉ ra rằng, năng lực cạnh tranh của DN là khả năng phát triển và tận dụng tốt các nguồn lực của mình hơn đối thủ cạnh tranh, tức là cần dựa vào nguồn lực của DN. D'Cruz (1992) cho rằng, năng lực cạnh tranh của DN là khả năng thiết kế, sản xuất cung cấp sản phẩm ra thị trường với giá cả và chất lượng vượt trội. Từ đó cho thấy, việc phân tích năng lực cạnh tranh DN có thể dựa trên nhiều góc độ khác nhau tùy thuộc vào quan điểm và mức độ quan tâm của nhà nghiên cứu.

Trong nghiên cứu về chiến lược cạnh tranh, Porter (1980) cho rằng, sự thành công bền vững của DN sẽ không được đảm bảo lâu dài nếu DN chỉ tập trung vào 2 mục tiêu tăng trưởng và đa dạng hóa sản phẩm. Do đó, việc xây dựng một lợi thế cạnh tranh bền vững là điều vô cùng quan trọng. Điểm trọng tâm trong lý thuyết cạnh tranh của Porter (1980) đó là mô hình 5 áp lực cạnh tranh, bao gồm: Các đối thủ cạnh tranh trong ngành; Nhà cung ứng; Khách hàng; Sản phẩm thay thế; Các đối thủ tiềm năng. Mô hình này được sử dụng phổ biến trong giảng dạy, nghiên cứu về năng lực cạnh tranh DN ở nhiều quốc gia và Việt Nam.

Tại Việt Nam, Son và Nga (2014) đã thiết kế về năng lực cạnh tranh dựa trên việc phân tích chi tiết các đặc trưng của ngành may mô phỏng theo mô hình kim cương của Porter (1990) để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của các DN may ở miền trung Việt Nam. Long (2017) nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của DN du lịch Bến Tre. Nghiên cứu cho thấy, có 8 yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của DN du lịch gồm: nguồn nhân lực; chất lượng sản phẩm, dịch vụ; điều kiện môi trường điểm đến; cạnh tranh về giá; năng lực tổ chức, quản lý; năng lực tiếp thị; thương hiệu; trách nhiệm xã hội.

Mô hình nghiên cứu đề xuất

Dựa vào nghiên cứu về chiến lược cạnh tranh của (Porter, 1980), các nghiên cứu của tác giả trên và điều kiện thực tế của các DN bảo hiểm (DNBH) đang hoạt tại TP. Hồ Chí Minh, tác giả đề xuất mô hình các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh của các DNBH tại TP. Hồ Chí Minh gồm: Nguồn nhân lực; Năng lực tài chính; Năng lực quản trị; Năng lực marketing; Trình độ công nghệ và Mối quan hệ.

Mô hình nghiên cứu đề xuất như Hình 1.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này được thực hiện bằng cách sử dụng kết hợp 2 phương pháp: định tính và định lượng.

- Nghiên cứu định tính nhằm đánh giá việc sử dụng các thuật ngữ trong bảng câu hỏi và làm rõ nghĩa của từng câu; Kiểm tra xem các thang đo được sử dụng trong khảo sát có phù hợp để đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bảo hiểm hay không.

- Để nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các DNBH, tác giả tiến hành nghiên cứu định lượng chính thức sau khi đã thực hiện nghiên cứu định lượng sơ bộ. Nghiên cứu được thực hiện bằng phương pháp khảo sát 250 nhân viên và các nhân sự là lãnh đạo cấp phòng ban của các DNBH tại TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu sử dụng bảng câu hỏi khảo sát dựa trên thang đo Likert 5 để thu thập dữ liệu. Sau khi thu thập dữ liệu, tác giả đã tổng hợp, xem xét và làm sạch các câu trả lời không hợp lệ có thể làm ảnh hưởng đến kết quả khảo sát tổng thể và mã hóa chúng để đưa vào phần mền xử lý. Phần mềm xử lý số liệu thống kê SPSS phiên bản 26 được sử dụng để phân tích dữ liệu. Các phân tích bao gồm: phân tích độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach's Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson và phân tích hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu trong mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả kiểm định thang đo

Giá trị hệ số Cronbach’s Alpha từ 0.7 trở lên được coi là có độ tin cậy tốt để sử dụng trong nghiên cứu (Nunnally, 1978). Tuy nhiên, nếu giá trị này quá thấp (< 0.6), thì thang đo cần được đánh giá lại và có thể cần phải loại bỏ một số quan sát cải thiện độ tin cậy của thang đo. Hệ số Cronbach's Alpha càng cao thể hiện độ tin cậy của thang đo càng cao. Bảng 1 cho thấy, các thang đo có hệ số Cronbach's Alphai khá cao. Điều đó cho thấy, các quan sát của một biến độc lập có sự tương quan chặt chẽ với nhau và đạt yêu cầu kiểm định.