Phóng Viên: Thưa Chủ tịch, những thành quả mà ngành Chứng khoán Việt Nam đã đạt được trong 20 năm qua sẽ là tiền đề vững chắc cho giai đoạn phát triển tiếp theo của TTCK. Nhân dịp đầu Xuân mới 2017 - năm khởi đầu cho một chặng đường phát triển mới của TTCK, xin Chủ tịch chia sẻ về những dự định của UBCKNN trong kế hoạch phát triển TTCK Việt Nam trong thời gian tới mà cụ thể là năm 2017?

TS. Vũ Bằng: Lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập ngành Chứng khoán và đón nhận Huân chương Độc lập hạng nhì đã trở thành một dấu ấn đáng tự hào không chỉ của cán bộ, công chức ngành Chứng khoán mà với cả các thành viên trên thị trường. Trong suốt 20 năm không ngừng nỗ lực vươn lên và từng bước trưởng thành, UBCKNN đã thực hiện tốt nhiệm vụ tạo nền móng vững chắc cho thị trường phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng.

Năm 2016 khép lại với kinh tế thế giới tăng trưởng chậm, đặc biệt sự đi xuống của kinh tế Trung Quốc cùng với sự sụt giảm của TTCK nước này; sự kiện Brexit tại châu Âu; chính sách mới của Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump; áp lực nâng lãi suất tại Mỹ đang tác động đến vấn đề tỷ giá và dòng vốn rút ra của các nhà đầu tư nước ngoài (ĐTNN) từ các thị trường mới nổi.

Tuy nhiên, Chính phủ đã thực hiện nhiều biện pháp quyết liệt, xây dựng nền hành chính kiến tạo, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, duy trì động lực tăng trưởng; kinh tế vĩ mô, mặt bằng lãi suất ổn định, tổng phương tiện thanh toán và dư nợ tín dụng có sự cải thiện. Các giải pháp tài chính và chính sách thúc đẩy cổ phần hóa (CPH), gắn CPH với niêm yết/đăng ký giao dịch trên TTCK mang lại hiệu quả tích cực trong việc tăng nguồn hàng chất lượng cho thị trường.

Công tác tái cấu trúc TTCK đã đạt được những kết quả tích cực. Trên cơ sở đó, TTCK Việt Nam đã duy trì được tốc độ tăng trưởng tốt, ngày càng khẳng định rõ vai trò và vị thế trong nền kinh tế, trở thành một kênh huy động vốn quan trọng cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội.

Năm 2016, TTCK Việt Nam được đánh giá là 1 trong 5 thị trường có mức tăng trưởng cao nhất tại khu vực Đông Nam Á, với các con số ấn tượng: Chỉ số VN-Index tăng 15%, mức vốn hóa thị trường đạt 1.947 nghìn tỷ đồng, tương đương 43,2% GDP năm 2016, tăng 43% so với cuối năm 2015.

Thanh khoản cải thiện mạnh, quy mô giao dịch bình quân đạt 6.900 tỷ đồng/phiên, tăng 40% so với bình quân/phiên năm 2015. Tổng mức vốn huy động trên TTCK ước đạt 355 nghìn tỷ đồng, tăng 18% so với năm 2015. Đáng chú ý, tổng giá trị thu được qua CPH thoái vốn trên TTCK đạt trên 22 nghìn tỷ đồng. Về hoạt động đầu tư, số lượng tài khoản nhà đầu tư đạt khoảng 1,69 triệu tài khoản, tăng 8% so với cuối năm 2015. Giá trị danh mục ĐTNN duy trì ở mức cao, đạt 17,2 tỷ USD vào cuối tháng 11/2016 (tăng 17% so với cuối năm 2015).

Sang năm 2017, kinh tế vĩ mô trong nước được dự báo sẽ tiếp tục ổn định và có mức phục hồi cao hơn trong năm 2016. Tuy nhiên, năm tới đây sẽ là năm có nhiều thách thức nếu nhìn theo hướng kỳ vọng vào dòng vốn ĐTNN, với chính sách đồng đô la (USD) mạnh và nhiều quan điểm mới của Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump thì các nền kinh tế và TTCK của các nước đang phát triển sẽ chịu nhiều ảnh hưởng, trong đó có Việt Nam.

Với các mục tiêu đã đặt ra là: (i) bảo đảm duy trì sự ổn định và bền vững của TTCK; (ii) tiếp tục triển khai hiệu quả công tác phát triển theo chiều sâu và kiên trì công tác tái cấu trúc TTCK; (iii) tăng cường hội nhập quốc tế, triển khai, thực thi hiệu quả các cam kết quốc tế và các giải pháp nâng hạng TTCK, trong thời gian tới, ngành Chứng khoán có khá nhiều việc phải làm nếu muốn tạo chuyển biến rõ nét trong thúc đẩy TTCK phát triển theo chiều sâu. Các giải pháp cụ thể như sau:

Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao năng lực quản lý, giám sát. Trong năm 2017, một trong những nhiệm vụ trọng tâm được UBCKNN xác định là triển khai xây dựng Luật Chứng khoán sửa đổi, song song với việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ hướng dẫn Luật Chứng khoán theo hướng áp dụng các thông lệ quốc tế.

UBCKNN sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan trong việc hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp lý nhằm tạo cơ sở cho việc chuyển sang giai đoạn phát triển theo chiều sâu, hướng đến việc minh bạch thông tin và xử lý tranh chấp, tạo điều kiện thu hút dòng vốn gián tiếp nước ngoài vào TTCK, tạo cơ sở để triển khai các sản phẩm mới, TTCK phái sinh (TTCKPS), thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN).

Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh công tác CPH, thoái vốn của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) gắn với việc niêm yết và đăng ký giao dịch; Áp dụng các phương thức mới trong việc CPH, thoái vốn; Hoàn thiện thị trường giao dịch dành cho các công ty đại chúng (CTĐC) chưa niêm yết (UPCoM); Hoàn tất việc ban hành Nghị định về quản trị công ty (QTCT); Tăng cường kiểm tra, giám sát về tính minh bạch các thông tin trong báo cáo tài chính (BCTC) của các CTĐC đối với vấn đề sử dụng vốn, công bố thông tin (CBTT) và QTCT.

Thứ ba, chuẩn bị các điều kiện cần thiết đưa TTCKPS đi vào hoạt động, trong đó có hệ thống giao dịch, hàng hóa, cơ chế quản lý giám sát… đảm bảo triển khai có hiệu quả và thành công; Triển khai hệ thống giao dịch sản phẩm Covered Warrant (chứng quyền có đảm bảo), nghiên cứu để từng bước áp dụng trong năm 2018 nghiệp vụ bán khống và một số nghiệp vụ thị trường theo chuẩn mực quốc tế.

Thứ tư, hoàn thiện và phát triển thị trường trái phiếu: Đa dạng hóa các sản phẩm trái phiếu chính phủ (TPCP); Triển khai đề án phát triển TPDN; Hoàn thiện phương án tổ chức thị trường TPDN và công tác chuẩn bị để có thể đưa thị trường giao dịch TPDN vào hoạt động trong năm 2018.

Thứ năm, phát triển và đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư và cải thiện sức cầu: Tiếp tục triển khai thực hiện các giải pháp nâng hạng TTCK Việt Nam; Phát triển các định chế đầu tư chuyên nghiệp trong đó có các quỹ hưu trí tự nguyện, hệ thống nhà tạo lập thị trường; Xây dựng các quy định về xếp hạng tín nhiệm và thiết lập tổ chức định mức tín nhiệm của Việt Nam.

Thứ sáu, phát triển, nâng cao năng lực cho hệ thống các tổ chức trung gian thị trường: Tiếp tục tái cấu trúc hệ thống các tổ chức kinh doanh chứng khoán để giảm số lượng và nâng cao chất lượng dịch vụ; Nâng cao chất lượng và đạo đức nghề nghiệp nhân viên hành nghề kinh doanh chứng khoán thông qua việc chuẩn hóa các chương trình đào tạo; hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu để thực hiện công khai danh sách người hành nghề chứng khoán trên cổng thông tin điện tử.

Thứ bảy, giải pháp tái cấu trúc tổ chức thị trường, cơ sở hạ tầng, công nghệ: Tiếp tục xây dựng mô hình, lộ trình cho tiến trình hợp nhất 2 Sở Giao dịch Chứng khoán (SGDCK); hoàn thiện mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP); xây dựng và triển khai Đề án kết nối hệ thống thanh toán bù trừ và quyết toán chứng khoán với hệ thống thanh toán liên ngân hàng.

Thứ tám, tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát TTCK và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm: Triển khai kế hoạch thanh tra, kiểm tra định kỳ theo kế hoạch năm 2017; Tăng cường phối hợp giữa các đơn vị để kịp thời phát hiện và xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm trên TTCK, đảm bảo sự phát triển bền vững của TTCK Việt Nam.

Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 đã đề ra mục tiêu cụ thể là đưa tổng giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt khoảng 70% GDP vào năm 2020, trong khi con số này hiện nay là hơn 43% GDP. Theo Chủ tịch, điều kiện Cần và Đủ để có thể đạt được mục tiêu trên là gì trong bối cảnh thời gian từ nay đến năm 2020 không còn nhiều? 

Thực tế, trong thời gian qua chúng ta đã thành công trong việc xây dựng và phát triển TTCK. Cho đến nay, quy mô của TTCK (gồm cả cổ phiếu và trái phiếu) hiện đạt trên 70% GDP, tổng giá trị huy động vốn qua TTCK ước đạt trên 2 triệu tỷ đồng, đóng góp bình quân 24% tổng vốn đầu tư toàn xã hội và huy động được hơn 17 tỷ USD vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài.

Theo Quyết định số 450/QĐ-TTg về Chiến lược tài chính đến năm 2020 và Quyết định số 252/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 thì đến năm 2020, quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu phấn đấu đạt khoảng 70% GDP và tổng dư nợ trái phiếu khoảng 30% GDP.

Để có thể đạt được mục tiêu này, rất cần có sự ủng hộ của Chính phủ, Bộ Tài chính và các cấp Bộ, ngành để thị trường có thể phát triển nhanh, mạnh, vững chắc và có mức tăng trưởng đột phá.

Trước hết, chúng ta tập trung triển khai các giải pháp tăng cung hàng hóa cho thị trường và cải thiện chất lượng nguồn cung: Cần tiếp tục quyết liệt trong công tác CPH, giảm dần tỷ lệ nắm giữ của Nhà nước trong các doanh nghiệp không cần thiết phải có sự tham gia của Nhà nước, tăng tỷ lệ chào bán ra công chúng nhằm tạo ra cải cách về quản trị trong doanh nghiệp sau CPH, tiếp tục tháo gỡ các vướng mắc phát sinh và hoàn thiện cơ sở pháp lý, đa dạng hóa phương thức chào bán chứng khoán ra công chúng, đổi mới phương thức định giá và gắn CPH DNNN với niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK, đồng thời áp dụng nghiêm Nghị định 145 về xử phạt các doanh nghiệp CPH không lên TTCK.

Trên cơ sở đó, nhiều doanh nghiệp có quy mô lớn sẽ lên niêm yết, đăng ký giao dịch, qua đó quy mô thị trường sẽ tăng trưởng mạnh, đồng thời tạo thêm nhiều hàng hóa có chất lượng cao hơn, nhiều lựa chọn hơn cho các nhà đầu tư, từ đó thu hút tốt hơn các nhà ĐTNN. Để nâng cao chất lượng nguồn cung, cần chú trọng hoạt động QTCT và CBTT trên TTCK, triển khai áp dụng các chuẩn mực và thông lệ quốc tế về kế toán, BCTC, CBTT, QTCT; nâng cao điều kiện, tiêu chí của CTĐC; nâng cao chất lượng dịch vụ kế toán, kiểm toán, tư vấn tài chính, thẩm định giá...

Mặt khác, để khơi thông sức cầu, trong bối cảnh nguồn cung gia tăng, cần duy trì chính sách tiền tệ chủ động linh hoạt, đồng thời phối hợp có hiệu quả với chính sách tài khóa để vừa hỗ trợ tăng trưởng, vừa đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, giữ ổn định mặt bằng lãi suất. Để gia tăng sức cầu, trong thời gian tới, Bộ Tài chính đang triển khai phát triển quỹ hưu trí tự nguyện, qua đó tạo ra dòng tiền thúc đẩy thị trường phát triển, hỗ trợ cho phát hành trái phiếu và thị trường TPCP.

Tiếp tục cải thiện thanh khoản thị trường, rút ngắn thời gian thanh toán, áp dụng các nghiệp vụ, sản phẩm mới, trong đó có việc cải tiến hệ thống giao dịch, cải thiện việc thanh toán, lưu ký nhằm góp phần cải thiện thanh khoản, hỗ trợ sức cầu cho thị trường.

Phát triển TTCKPS; tiếp tục đa dạng hóa các sản phẩm TPCP; thúc đẩy sự phát triển thị trường TPDN. Cùng với đó, tích cực thu hút dòng vốn ĐTNN, tháo gỡ vướng mắc để giúp việc nới “room” của nhà ĐTNN được thuận lợi hơn, đồng thời giảm thiểu triệt để hơn các thủ tục đăng ký của nhà ĐTNN trên thị trường; thực hiện các giải pháp nhằm nâng hạng thị trường.

TTCKPS dự kiến sẽ được chính thức vận hành trong năm 2017. Điều này sẽ mở ra nhiều cơ hội nhưng ngược lại cũng có nhiều thách thức cần đối mặt, nhất là đối với các nhà đầu tư. Xin Chủ tịch cho biết việc TTCKPS đi vào hoạt động sẽ có tác động như thế nào đến tổng thể TTCK? Nhà đầu tư cần chuẩn bị những gì cho việc tham gia vào thị trường mới mẻ này và cơ quan quản lý sẽ có những giải pháp cụ thể nào để giúp nhà đầu tư nhận diện rủi ro, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nhà đầu tư trong điều kiện mới của thị trường, thưa Chủ tịch?

Liên quan đến việc hình thành TTCKPS, đến thời điểm hiện nay, mọi công tác chuẩn bị cho sự ra đời của thị trường này đã gần như hoàn tất để có thể đưa vào vận hành trong năm 2017. Việc xây dựng và đưa vào vận hành TTCKPS trong thời gian tới nhằm mục đích hoàn thiện mô hình của một TTCK hiện đại, giúp nhà đầu tư trên TTCK có thêm công cụ để đầu tư cũng như phòng ngừa rủi ro.

Thông qua việc sàng lọc, chuyển giao và phân phối lại rủi ro giữa các nhà đầu tư, TTCKPS sẽ giúp tăng cường chức năng của thị trường tài chính, mở rộng hoạt động huy động vốn và giảm chi phí sử dụng vốn, qua đó tạo điều kiện cho TTCK phát triển. Bên cạnh đó, TTCKPS cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo hiểm, ngăn ngừa rủi ro cho các hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng (TCTD), các trung gian tài chính và nhà đầu tư.

Các chứng khoán phái sinh (CKPS) là công cụ phòng ngừa rủi ro, nhưng bản thân nó cũng tiềm ẩn các rủi ro. Do vậy, mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích của nhà đầu tư, đảm bảo thị trường vận hành công bằng, hiệu quả, minh bạch và giảm thiểu rủi ro hệ thống đã được cơ quan quản lý đặt lên hàng đầu trong quá trình xây dựng khung pháp lý cho sự ra đời của TTCKPS, thể hiện qua nguyên tắc triển khai dần từng bước, tập trung vào những sản phẩm đơn giản, ít rủi ro, ban hành các quy định cẩn trọng về giao dịch, thanh toán và đặc biệt là yêu cầu về trình độ, đạo đức nghề nghiệp của người hành nghề nhằm giảm thiểu khả năng xảy ra rủi ro làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư.

Tuy nhiên, khi tham gia vào TTCKPS, nhà đầu tư cần phải có kiến thức đầy đủ về đặc điểm, cơ chế hoạt động của từng loại CKPS cũng như thường xuyên tiếp cận tới nguồn thông tin tư vấn, phân tích đáng tin cậy. Cơ quan quản lý, các SGDCK cũng sẽ đẩy mạnh hơn nữa công tác đào tạo, tuyên truyền, phổ biến kiến thức về TTCKPS với đối tượng không chỉ là người hành nghề hay các tổ chức kinh doanh dịch vụ chứng khoán mà chủ yếu hướng tới đông đảo công chúng đầu tư, giúp nhà đầu tư trang bị được đầy đủ kiến thức khi tham gia vào thị trường mới mẻ đầy phức tạp này.

Năm 2017 được đánh giá là năm sẽ đem đến nhiều cơ hội cho TTCK phát triển như môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện tích cực, tiến trình CPH gắn với niêm yết/đăng ký giao dịch cổ phiếu của các công ty, tập đoàn lớn được đẩy mạnh... Vậy, theo Chủ tịch, vấn đề nào cần được đặt làm trọng tâm để TTCK Việt Nam tiếp tục là điểm đến tin cậy của dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài?

Ngay từ những ngày đầu thành lập, UBCKNN đã xác định xây dựng TTCK Việt Nam theo các chuẩn mực, thông lệ quốc tế tốt nhất và đã triển khai tích cực các hoạt động hợp tác song phương, đa phương, khu vực và quốc tế, nỗ lực quảng bá hình ảnh của TTCK Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời thực hiện nhiều giải pháp nhằm đẩy mạnh thu hút nguồn vốn ĐTNN. 

Đặc biệt, trong những năm qua, chương trình Hội nghị xúc tiến đầu tư tại các thị trường lớn như Nhật Bản và Mỹ do Bộ trưởng Bộ Tài chính dẫn đầu đã thu hút được sự quan tâm và tham gia đông đảo của các nhà đầu tư lớn, các nhà đầu tư tiềm năng và giàu kinh nghiệm của Nhật Bản, Mỹ và quốc tế, tạo ra kênh thông tin chính thức quảng bá về thị trường vốn Việt Nam.

Năm 2017 được dự báo là kinh tế vĩ mô sẽ tiếp tục hồi phục, công cuộc cải cách của Chính phủ cũng sẽ tiếp tục tạo đà cho sự phát triển kinh tế, TTCK Việt Nam sẽ có sự tăng trưởng về quy mô, tiếp tục diễn biến ổn định với thanh khoản được cải thiện hơn. Cùng với đó, vấn đề thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài của Việt Nam sẽ tiếp tục được cải thiện thông qua việc trình ban hành Luật Chứng khoán sửa đổi, trong đó sẽ có sự tháo gỡ vướng mắc trong vấn đề dòng vốn đầu tư gián tiếp.

Bên cạnh việc tiếp tục đẩy nhanh tiến độ niêm yết, đăng ký giao dịch đối với các DNNN CPH có quy mô lớn trên TTCK và giảm tỷ lệ sở hữu Nhà nước để tăng tính hấp dẫn đối với nhà ĐTNN, trong thời gian tới, ngành Chứng khoán tiếp tục thực hiện các nhóm giải pháp về nâng cao chất lượng hàng hóa niêm yết, phát triển các sản phẩm mới như Covered Warrant, chính thức vận hành TTCKPS; phát triển thị trường TPDN, phát triển cơ sở nhà đầu tư, triển khai vấn đề nâng hạng TTCK Việt Nam trong bảng xếp hạng MSCI. Ngoài ra, đối với việc tái cơ cấu tổ chức giao dịch TTCK, từng bước thực hiện sắp xếp lại các mảng thị trường, phát triển hạ tầng công nghệ, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà ĐTNN trong việc tiếp cận TTCK Việt Nam.

Xin trân trọng cảm ơn Chủ tịch!