Công nhân gặp khó dẫn đến bán sổ BHXH

Theo ghi nhận tại Bình Dương, 3 tháng đầu năm 2020, do ảnh hưởng của dịch bệnh, có cả chục nghìn công nhân lao động bị giảm hoặc mất việc làm. Có những công nhân lâm vào cảnh khó khăn cần tiền gấp đã phải tính đến chuyện bán sổ BHXH để có tiền ngay trang trải cuộc sống.

Anh Phạm Văn Lâm (24 tuổi, làm công nhân ở khu công nghiệp Đồng An, Bình Dương) đã đóng bảo hiểm được gần 3 năm. Do công ty bị thu hẹp sản xuất, hết đơn hàng nên anh nằm trong danh sách bị cắt hợp đồng lao động. Bị mất việc, vợ đang mang bầu nghỉ làm nên anh Lâm rơi vào cảnh khó khăn. Do cần tiền gấp để đưa vợ đi thăm khám, anh Lâm đành liên hệ với người rao mua sổ BHXH trên mạng.

Đối tượng thu gom nói anh tắt máy đi, rồi kết bạn Zalo và chụp từng trang toàn bộ cuốn sổ BHXH gửi qua cho họ rà soát. Sau khi xem thông tin về sổ BHXH, người mua trả giá 10 triệu đồng nhưng sau đó lại báo không mua vì anh Lâm mới nghỉ việc để ép hạ giá xuống 5 triệu đồng nếu muốn lấy tiền ngay.

Cũng trong hoàn cảnh khó khăn, vừa mất việc làm, anh V.T.T (Tiền Giang) muốn về quê nhưng thiếu tiền. Anh T thấy thông tin quảng cáo thu mua sổ BHXH nên đã liên hệ với người mua. Tuy nhiên, do anh T mới nghỉ việc nên người mua chưa đồng ý. Đối tượng cho biết, phải ít nhất 4-5 tháng sau mới mua được và hẹn chờ một thời gian nữa.

Để tạo sự tin cậy thu hút, “đầu nậu” gom sổ BHXH đã lập cả trang Facebook mạo danh cơ quan BHXH. Tại Bình Dương, một số trang Facebook mang tên Bảo hiểm Xã hội Bình Dương đã được lập ra để rao thu mua sổ BHXH. Các đối tượng để hình ảnh đại diện là cuốn sổ BHXH và thông tin như “Thanh lý sổ BHXH xuyên mùa dịch. Đóng BHXH 3 tháng trở lên là làm được. Nếu đã nghỉ 9 tháng thì liên hệ nhận tiền sau 30 phút”. Đối tượng thu mua dụ CN đến cơ quan công chứng làm giấy ủy quyền cho người mua nhận BHXH 1 lần sẽ được nhận tiền ngay.

Nhiều rủi ro

Sổ BHXH là một hình thức dùng để ghi nhận quá trình đóng BHXH cho công nhân. Trên cơ sở ghi nhận đó, cơ quan BHXH sẽ giải quyết các chế độ trực tiếp cho người tham gia BHXH hoặc thân nhân của họ (trường hợp tử tuất) khi đủ điều kiện. Sổ BHXH không phải là một loại tài sản để cầm cố, thế chấp, chuyển nhượng. Vì thế, không có ngân hàng, công ty tài chính nào cho CN thế chấp sổ BHXH để vay tiền.  

Luật sư Nguyễn Hưu Học, Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh, phân tích, với việc ủy quyền này người mua sẽ gặp những rủi ro nhất định. Bởi lẽ pháp luật hiện hành quy định, phải sau 1 năm kể từ ngày nghỉ việc mà không tham gia BHXH ở đâu, thì NLĐ mới được nhận BHXH một lần, trừ những trường hợp ốm đau bệnh tật nguy hiểm đến tính mạng hay xuất cảnh ra nước ngoài định cư. Chính vì thế, thực tế hiện nay, những người mua sổ BHXH cũng chỉ mua của những người đã nghỉ việc lâu, chỉ còn 2, 3 tháng nữa thì đủ điều kiện hưởng BHXH một lần để hạn chế rủi ro.

“Trong lúc dịch bệnh hoành hành, những NLĐ phải ngừng việc chắc chắn sẽ có những khó khăn. Song NLĐ không nên mua bán sổ BHXH mà nên làm hồ sơ hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp. Đợi khi tình hình ổn định, NLĐ tiếp tục đi làm, được đóng BHXH để khi hết tuổi lao động sẽ có lương hưu hằng tháng, có BHYT được thanh toán 95% khi chẳng may bị ốm đau, không phải phụ thuộc vào con cháu, không tạo gánh nặng cho xã hội” - luật sư Học khuyến cáo.

Ông Nguyễn Duy Hiểu - Phó Giám đốc BHXH Bình Dương - cho hay, tình trạng mua bán sổ BHXH đã diễn ta từ lâu. Nguyên nhân chính của tình trạng này là khi NLĐ được trả sổ BHXH và cần một khoản tiền mà chưa biết vay mượn ở đâu. Trong khi theo quy định hiện hành, phải sau một năm kể từ ngày nghỉ việc, NLĐ mới có quyền đi đăng ký để hưởng BHXH một lần.  

Ông Phan Văn Mến - Giám đốc BHXH TP. Hồ Chí Minh - nói rằng, cơ quan này đã có văn bản gửi cho BHXH các quận, huyện yêu cầu khi phát hiện một người nhận ủy quyền của hai người trở lên làm thủ tục để hưởng BHXH một lần, thì phải kiểm tra lại xem đó có phải là mua bán sổ BHXH không. Nếu phát hiện trường hợp mua bán sổ BHXH theo hình thức người bán ủy quyền cho người mua nhận BHXH một lần thì sẽ từ chối giải quyết.

“Thực tế, BHXH TP. Hồ Chí Minh từng từ chối chi trả chế độ BHXH một lần cho người nhận ủy quyền cùng lúc của 10 người khác. Có trường hợp giám đốc BHXH quận, huyện bị phê bình vì giải quyết BHXH một lần cho một người nhận ủy quyền cho nhiều người mà không thẩm tra lại” - ông Mến nói.