Theo Bộ Công Thương, một số công ty bán hàng đa cấp cung cấp những sản phẩm thực phẩm rất được ưa chuộng trên thị trường, nhưng hình thức phân phối lại khiến nhiều người tiêu dùng chưa yên tâm hoàn toàn. Quá trình lựa chọn sản phẩm của công ty bán hàng đa cấp đòi hỏi mỗi người phải trở thành người tiêu dùng thông minh. Vì vậy, mỗi người phải có khả năng dựa vào tiêu chuẩn nhất định để đánh giá độ tin cậy của công ty bán hàng đa cấp trước khi xác định mua.

Những điều cần số lưu ý

Không có lựa chọn nào tốt hơn là mua hàng từ các cửa hàng chính hãng, điều đó khiến khách hàng tránh được rủi ro lớn hơn rất nhiều so với các hình thức mua hàng khác. Khi đến cửa hàng, người mua sẽ biết được công ty có bán sản phẩm thực sự không? Có phải là công ty bán hàng đa cấp chính thống phân phối các dòng sản phẩm chất lượng tốt, đã được cấp phép lưu hành theo đúng quy định của pháp luật?. Trên thực tế, các công ty bán hàng đa cấp bất chính thường không phân phối sản phẩm gì cụ thể hay cố định mà chỉ tồn tại mạng lưới thông qua tuyển dụng, hoặc có sản phẩm nhưng chỉ mang tính tượng trưng, đối phó.

Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ số ngày nay, việc đến tận công ty để mua hàng không còn phù hợp với đa số người tiêu dùng. Mua hàng trực tuyến (mua hàng online) là một lựa chọn của đa số người dân. Và để mua hàng trực tuyến từ một công ty đa cấp, ngoài việc tìm hiểu thông tin như trên, người tiêu dùng cần tìm hiểu thêm: Công ty có chính sách đổi trả sản phẩm không?. Hầu hết các công ty bán hàng đa cấp chính thống đều có chính sách đổi trả sản phẩm theo quy định của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP. Còn các công ty bất chính không cho phép đổi trả hàng sau khi mua.

Các công ty đa cấp bất chính thường giao sai sản phẩm, chất lượng hàng kém hoặc hàng hỏng, hàng giả nhưng không thu hồi lại; giao hàng nhái, hàng có thông số kỹ thuật khác so với quảng cáo trên website; Đăng sai giá hoặc hủy đơn hàng không lý do khiến người tiêu dùng phải đặt lại với giá cao hơn thời điểm trước. Sản phẩm của công ty đa cấp bất chính thường không có nhãn mác, khi khách hàng mua sẽ không được cung cấp hóa đơn mua hàng; không đảm bảo điều kiện bảo quản sản phẩm đối với thực phẩm và thực phẩm chức năng để đảm bảo chất lượng sản phẩm…

Có rất nhiều vụ việc liên quan đến kinh doanh đa cấp khiến Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng phải ráo riết vào cuộc. Năm 2017, Cục Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng tiếp nhận một số lượng lớn đơn khiếu nại liên quan đến chất lượng sản phẩm và dịch vụ khi mua hàng tại Lazada.vn. Theo đó, các vụ việc chủ yếu có nội dung Lazada chậm giao hàng, giao hàng không đúng như quảng cáo, giao hàng cũ/đã qua sử dụng, không xuất hóa đơn, tự động hủy đơn hàng, quảng cáo giảm giá nhưng người tiêu dùng phải mua với giá chưa giảm,… gây tâm lý bức xúc cho người tiêu dùng.

Trên cơ sở khiếu nại của người tiêu dùng, Cục Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng đã tiến hành làm việc với Lazada, đề nghị Lazada giải quyết các khiếu nại của người tiêu dùng và giải trình về quy trình kinh doanh của Công ty. Lazada sau đó đã giải quyết thỏa đáng các trường hợp khiếu nại. Liên quan đến số lượng lớn phản ánh của người tiêu dùng về những vấn đề lặp lại trong quá trình kinh doanh của Lazada, Cục sẽ kết hợp với cơ quan liên quan tiến hành thanh kiểm tra hoạt động kinh doanh của Công ty trong thời gian tới.

Vấn đề đặt ra là có rất nhiều trang website bán hàng online theo hình thức trung gian giống như Lazada cũng thực hiện không đúng quy trình. Bởi vậy, người tiêu dùng cần thiết phải tỉnh táo mua ở trang website chính hãng của công ty, không nên mua sản phẩm trên những trang website bán hàng trung gian. Một đại diện của Amway, công ty bán hàng đa cấp chính hãng hàng đầu Việt Nam, một số khách hàng đã chọn mua sản phẩm của hãng trên trang web như muasamtructuyenaz.vn, hotrolamdep.com… Khi có thắc mắc về sản phẩm, người tiêu dùng sẽ không được đảm bảo quyền lợi của mình về chất lượng cũng như chính sách bảo hành, đổi trả.

“Nếu mua hàng từ trang website chính thức của Amway, khách hàng sẽ được pháp luật bảo vệ quyền lợi khi có tranh chấp xảy ra, tránh rủi ro mua phải hàng giả, hàng nhái, được xuất hóa đơn mua hàng và được đổi trả sản phẩm theo quy định của pháp luật.”, đại diện của Amway cho biết.

Luật bảo vệ người tiêu dùng trong bán hàng đa cấp đã ghi rõ những hành vi bị cấm trong hoạt động bán hàng đa cấp: Không cam kết cho người tham gia bán hàng đa cấp trả lại hàng hóa và nhận lại khoản tiền đã chuyển cho doanh nghiệp theo quy định; cản trở người tham gia bán hàng đa cấp trả lại hàng hóa theo quy định của luật bảo vệ người tiêu dùng trong bán hàng đa cấp.

Làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình?

Bán hàng đa cấp là phương thức tiếp thị trực tiếp để bán lẻ hàng hóa đến tận tay người tiêu dùng thông qua mạng lưới nhà phân phối. Đây là mô hình kinh doanh tiên tiến, hiện đang phát triển mạnh ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, với hơn 30.000 công ty áp dụng việc phân phối hàng hóa theo mô hình này. So với các ngành kinh doanh khác, Bán hàng đa cấp còn khá non trẻ tại thị trường Việt Nam nhưng đã có những đóng góp rất lớn cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, tạo công ăn việc làm cho người lao động.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, do hoạt động bán hàng đa cấp phát triển nhanh cả về quy mô doanh nghiệp lẫn số lượng người tham gia nên đã phát sinh nhiều hệ lụy. Có nhiều công ty, tổ chức lợi dụng danh tiếng ngành bán hàng đa cấp để trục lợi gây ra những hậu quả đáng tiếc cho người tiêu dùng từ đó dẫn đến cái nhìn chưa đúng của mọi người đối với ngành bán hàng đa cấp chân chính. Tuy có pháp luật bảo vệ, nhưng đối với người tiêu dùng, tốt hơn hết là phải tự bảo vệ mình để không bị “tiền mất tật mang”.

Khi mua hàng, cần lựa chọn trang thương mại điện tử hoặc lựa chọn tổ chức, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử “tốt” để giao dịch, được cấp phép hoạt động, có thông tin liên lạc rõ ràng. Người tiêu dùng cần tìm hiểu kỹ về các điều kiện và điều khoản của trang web đặc biệt là những điều khoản về bảo hành, trả lại hàng, hoàn tiền, giao nhận.

Cần cảnh giác với những trang website hoặc tài khoản mạng xã hội lạ quảng cáo, sản phẩm, dịch vụ với giá thấp hoăc khuyến mãi lớn, yêu cầu người tiêu dùng phải cung cấp thông tin và chia sẻ chương trình. Đặc biệt là phải tìm hiểu kỹ về sản phẩm, dịch vụ trước khi mua.

Một đại diện của công ty Amway cho biết, với vai trò là công ty hàng đầu trong ngành bán hàng đa cấp, Amway luôn cam kết tuân thủ các quy định của pháp luật, hỗ trợ hết mình trong những thay đổi chính sách và đường hướng quản lý. Song song đó, Amway luôn nỗ lực hợp tác với các cơ quan truyền thông với tinh thần cầu thị nhằm góp phần đem hình ảnh của ngành Bán hàng đa cấp đến gần hơn với người tiêu dùng để giúp họ có cái nhìn đúng đắn về ngành.

Tại Việt Nam, thông tin chi tiết về sản phẩm, hướng dẫn sử dụng cũng như giá cả các sản phẩm của Amway được công bố rõ ràng trên các tài liệu giới thiệu sản phẩm (Website, tờ rơi, tài liệu hỗ trợ khách hàng…), người tiêu dùng sẽ dễ dàng tìm kiếm và so sánh khi có nhu cầu sử dụng các sản phẩm của Amway. Ngoài ra, người tiêu dùng có thể đối chứng giá sản phẩm, thắc mắc về mô hình kinh doanh, chất lượng sản phẩm có thể gọi miễn phí về số tổng đài của Amway 18001700.

Chất lượng sản phẩm là linh hồn của một công ty, đối với các công ty trong ngành BHĐC nó còn quan trọng hơn gấp nhiều lần. Chất lượng sản phẩm của Amway được minh chứng qua hàng loạt các giải thưởng uy tín như Thương hiệu Tin & Dùng 2013, Sản phẩm Vàng vì sức khỏe cộng đồng 2013 & 2015, Thương hiệu được tin cậy của giải thưởng Rồng Vàng 4 năm liên tiếp… Bên cạnh đó, sự ủng hộ của người tiêu dùng chính là minh chứng rõ nhất cho chất lượng sản phẩm”, đại diện của Amway cho biết thêm.

Để ngăn chặn tình trạng bị mua phải hàng nhái, hàng giả, kém chất lượng mà không có bất kỳ quyền lợi nào được bảo vệ, bên cạnh những nỗ lực của các cơ quan quản lý nhà nước, sự trung thực của các công ty BHĐC, thì sự chủ động của người tiêu dùng trong việc tìm hiểu, nâng cao nhận thức đóng vai trò rất quan trọng.