Nguồn: Kết quả nghiên cứu

Sau khi lược khảo nghiên cứu có liên quan để xây dựng giả thuyết và đưa ra mô hình nghiên cứu, nhóm tác giả sử dụng thống kê mô tả dữ liệu; Phân tích tương quan giữa các biến trong mô hình; Phân tích hồi quy để kiểm định các giả thuyết đã đặt ra.

Nghiên cứu sử dụng mô hình đa biến trên cơ sở dữ liệu bảng được phân tích bằng phần mềm Stata để nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh của 18 NHTM đã niêm yết trên sàn bao gồm: STB. ACB, SHB, VCB, CTG, EIB, NVB, MBB, BID, VIB, KLB, VPB, LPB, BAB, HDB, TPB, TCB, OCB trong giai đoạn 2011-2021, tương đương có 198 quan sát.

Dữ liệu thu thập được là dữ liệu thứ cấp dựa trên các nguồn chính thức như báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh và báo cáo thường niên đã được công khai qua các năm của các NHTM. Các yếu tố vi mô gồm: Quy mô ngân hàng (SIZE), Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (EQ), Thanh khoản (LIQ), Rủi ro tín dụng (CRER), Chi phí hoạt động (CIR) theo nguồn dữ liệu từ các báo cáo tài chính hợp nhất của 18 NHTM cổ phần tại Việt Nam. Các yếu tố vĩ mô gồm: Tỷ lệ lạm phát (INF), tăng trưởng kinh tế (GDP) theo nguồn số liệu từ World Bank.

Bài viết sử dụng mô hình hồi quy Pooled, FEM, REM để phân tích. Tiếp đến sẽ sử dụng kiểm định F-Test trên Stata và kiểm định Hausman để kiểm định và chọn ra mô hình phù hợp. Kết quả cho thấy mô hình FEM sẽ phù hợp với biến độc lập ROE còn mô hình REM phù hợp với biến độc lập ROA. Tiếp tục thực hiện các kiểm định các khuyết tật trong mô hình và cuối cùng là sử dụng phương pháp bình phương bé nhất tổng quát (GLS) để khắc phục các khuyết tật của mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Thay vào mô hình ta có:

Mô hình 1:

ROA= -0.0559 + 0.112567EQ+ 0.0108631SIZE - 0.131171CRER- 0.0006084CIR + 0.000282INF

Mô hình 2:

ROE= -0.168 + 0.2847113EQ + 0.1268168SIZE- 0.0099786CIR+ 0.0040258INF

Kết quả mô hình hồi quy ROA

Kết quả phân tích cho thấy, các yếu tố có tác động đến ROA với mức ý nghĩa dưới 5% là EQ, SIZE, CRER, CIR, INF, chỉ trừ LIQ và GDP là không có ý nghĩa thống kê. Bên cạnh đó, với hệ số hồi quy mang dấu âm ở yếu tố CIR, CRER tác động ngược chiều đến ROA. Các yếu tố còn lại có hệ số hồi quy mang dấu dương nên tác động cùng chiều đến ROA của 18 các NHTM trong giai đoạn từ 2011-2021.

Kết quả mô hình hồi quy ROE

Kết quả phân tích cho thấy, các yếu tố có tác động đến ROE với mức ý nghĩa dưới 10% là EQ, SIZE, CIR, INF, chỉ trừ LIQ, CRER, GDP là không có ý nghĩa thống kê. Trong 4 biến có tác động đến ROE có ý nghĩa thông kê thì EQ, SIZE, INF có hệ số dương nên tác động cùng chiều, còn CIR có hệ số âm tác động ngược chiều đến ROE của 18 các NHTM trong giai đoạn 2011 - 2021.

Như vậy, về cơ bản kết quả hai mô hình là tương đối giống nhau; tỷ lệ vốn chủ sở hữu, quy mô ngân hàng có tác động tích cực đến kết quả kinh doanh ngân hàng; trong khi đó chi phí hoạt động, rủi ro tín dụng có tác động tiêu cực đến kết quả kinh doanh ngân hàng.

Kết luận và khuyến nghị

Kết quả nghiên cứu, có thể gợi ý một số hàm ý cho những nhà làm chính sách để có thể quản lý và định hướng, nhằm nâng cao tính hiệu quả trong hoạt động hệ thống NHTM tại Việt Nam, cụ thể:

- Vốn chủ sở hữu có chức năng bảo vệ, hoạt động và điều chỉnh, vì vậy xu thế tất yếu hiện nay là các NHTM Việt Nam bằng mọi cách phải tiếp tục tăng vốn chủ sở hữu, từ đó sẽ tăng quy mô hoạt động, tăng khả năng hiện đại hóa công nghệ ngân hàng, khả năng chống đỡ rủi ro từ đó gia tăng tỷ suất sinh lợi của ngân hàng. Tuy nhiên, để duy trì được lợi thế kinh tế nhờ quy mô, các ngân hàng phải thực hiện việc tăng quy mô đi kèm với việc đổi mới công nghệ, phát triển chuyên môn, đổi mới hệ thống quản trị ngân hàng, quản trị rủi ro hiện đại, phù hợp với thông lệ, chuẩn mực quốc tế.

- Việc tiếp tục tăng trưởng tín dụng, và sử dụng nguồn vốn huy động hiệu quả sẽ giúp các NHTM Việt Nam nâng cao được hiệu quả hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, để có thể tăng trưởng tín dụng thì các ngân hàng phải tăng cường các hoạt động dịch vụ thanh toán hiện đại nhằm huy động vốn không kỳ hạn ổn định để tạo ra nguồn vốn giá rẻ từ đó có thể cung ứng ra thị trường nguồn tín dụng giá rẻ. Ngoài ra, nhằm bảo đảm an toàn thì các ngân hàng cần có một quy trình tín dụng chặt chẽ, chú trọng hơn công tác kiểm soát sau giải ngân nhằm giảm thiểu rủi ro, nâng cao chất lượng tín dụng.

- Gia tăng hiệu quả quản lý chi phí, tiết giảm đối đa chi phí gián tiếp để gia tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Cụ thể các NHTM nên có chiến lược sáp nhập các chi nhánh, phòng giao dịch không hiệu quả nhằm giảm chi phí mặt bằng, nhân sự.

Tài liệu tham khảo:

1. Dawood, U. (2014), “Factors impacting profitability of commercial banks in Pakistan for the period of (2009-2012)”, MS Finance, University of Gujrat. Pakistan, International Journal of Scientific and Research Publications, Volume 4, Issue 3, March 2014;
2. Muahammad Sajid Saeed (2014), “Bank-related, Industry-related and Macroeconomic Factors Affecting Bank Profitability: A Case of the United Kingdom”, Research Journal of Fianance and Accounting, Vo5, No.2;
3. Ong Tze San & Teh Boon Heng (2013), “Factors affecting the profitability of Malaysian commercial banks”, African Journal of Business Management, Vol.7(8), 649 – 660;
4. Trần Ngọc Thơ, Nguyễn Hữu Tuấn và Nguyễn Trí Minh (2019), Tác động của cạnh tranh và chấp nhận rủi ro đến hiệu quả hoạt động tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Ngân hàng châu Á, Số 165, tháng 12/2019.