Những nỗ lực tạo chuyển biến tích cực

Liên tục trong các năm 2014, 2015, 2016, Chính phủ đã ban hành 3 Nghị quyết số 19/NQ-CP về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, với những chỉ tiêu và biện pháp rất cụ thể.

Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 18/3/2014 đề ra mục tiêu đến hết năm 2015 đạt mức trung bình của nhóm nước ASEAN 6 trên 6 chỉ tiêu môi trường kinh doanh; Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 12/3/2015 đề ra mục tiêu đến năm 2016 đạt mức trung bình của ASEAN 4 trên 10 chỉ tiêu. Nhìn lại sau hai năm triển khai thực hiện Nghị quyết 19/NQ-CP (năm 2014, 2015), môi trường đầu tư kinh doanh nước ta đã có bước được cải thiện mạnh mẽ, năng lực cạnh tranh được nâng lên và được các tổ chức quốc tế có uy tín ghi nhận, cộng đồng doanh nghiệp (DN) đánh giá cao. Điều này khẳng định những nỗ lực, quyết tâm cao của Chính phủ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày canh sâu rộng. Một số bộ, ngành và địa phương như: Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, TP. Hồ Chí Minh, TP.Hà Nội và một số địa phương khác đã tích cực triển khai và tổ chức kiểm tra, giám sát việc thực hiện nên môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện cả về điểm số và thứ hạng.

Với sự quyết tâm cao từ Chính phủ, sự nỗ lực vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương, hàng nghìn thủ tục hành chính đã được cắt bỏ trong hai năm qua. Điều này giúp Việt Nam tăng 3 bậc trong bảng xếp hạng Môi trường Kinh doanh 2016 do Ngân hàng Thế giới khảo sát nghiên cứu thực hiện và Việt Nam cũng đang được kỳ vọng sớm lọt vào nhóm 4 nước ASEAN dẫn đầu về môi trường kinh doanh. Theo Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới thực hiện tại 140 nước, Việt Nam đứng thứ 56 trên bảng xếp hạng Năng lực cạnh tranh toàn cầu giai đoạn 2015 – 2016, tăng 12 bậc trong giai đoạn 2014-2015. Đáng chú ý, chỉ số cạnh tranh của cơ sở hạ tầng giao thông Việt Nam tăng tới 9 bậc, từ vị trí thứ 76 trong giai đoạn 2014 – 2015 lên vị trí 67 giai đoạn 2015-2016.

Thứ hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới được cải thiện, tăng 3 bậc từ vị trí 93 lên vị trí 90. Trong đó, chỉ số khởi sự DN tăng 7 bậc; tiếp cận tín dụng tăng 8 bậc và nộp thuế và bảo hiểm xã hội tăng 4 bậc. Điều này có được là sự nỗ lực đóng góp không nhỏ trong cải cách hiện đại hóa ngành Thuế, Hải quan của Bộ Tài chính. Theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), trong mấy năm gần đây, Bộ Tài chính đã có sự đầu tư thay đổi lớn trong cải cách, hiện đại hóa ngành Thuế, tập trung hóa toàn bộ ứng dụng, tích hợp từ Tổng cục đến các Cục thuế, Chi cục thuế địa phương, nhờ đó có thể theo dõi tất cả các hoạt động, từng nghiệp vụ, từng giao dịch một. Đối với những DN nộp thuế thì đến thời điểm này, có thể thực hiện được các thủ tục đăng ký, kê khai, nộp thuế bằng điện tử.

Bên cạnh những nỗ lực trên, nhằm góp phần đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, thời gian qua Bộ Tài chính đã phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các bộ, ban, ngành Trung ương và địa phương, với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Diễn đàn DN Việt Nam và các tổ chức quốc tế, các Hiệp hội, cộng đồng DN thu thập, tìm hiểu những khó khăn, vướng mắc của DN, đề xuất, xây dựng, triển khai đồng bộ, quyết liệt nhiều giải pháp, biện pháp hỗ trợ. Theo đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ, trình Quốc hội quyết định thông qua nhiều đề án lớn như Luật Hải quan; Sửa đổi bổ sung Luật Thuế thu nhập DN; Luật Thuế thu nhập cá nhân; Luật Thuế giá trị gia tăng; Luật Thuế tài nguyên; Luật Quản lý thuế; Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; trình Chính phủ ban hành một số Nghị định về thuế. Đồng thời, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư sửa đổi, bổ sung 07 Thông tư về thuế và ban hành nhiều Thông tư khác hướng dẫn thực hiện các Luật và Nghị định về thuế, cũng như sửa đổi các quy định, hướng dẫn thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phù hợp với thực tế hoạt động của DN; Phối hợp cùng các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế, đề xuất với Chính phủ, với Quốc hội triển khai thực hiện nhiều giải pháp cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Kết quả, đến nay đã giảm được hơn 420 giờ/năm thời gian khai nộp thuế của DN; thời gian thực hiện thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu được giảm từ 21 ngày xuống còn 14 ngày đối với xuất khẩu, 13 ngày đối với nhập khẩu. Đồng thời rà soát, chuẩn hóa 70 quy trình, quy chế, cắt giảm 63 thủ tục và đơn giản hóa 50 thủ tục về thuế nội địa; ban hành mới 23 thủ tục, thay thế 128 thủ tục, bãi bỏ 84 thủ tục, đề xuất phương án đơn giản hóa 11 thủ tục trong lĩnh vực hải quan; kê khai thuế qua mạng đối với khoảng 99% số DN thuộc diện quản lý thuế nội địa và trên 90% số DN đã đăng ký nộp thuế điện tử với cơ quan thuế; triển khai hải quan điện tử tại 100% cục và chi cục hải quan địa phương.

Ngoài ra, một số chính sách tài chính đất đai và các chính sách tài chính khác như thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế, tái cơ cấu DN; tái cấu trúc thị trường tài chính; quản lý thị trưởng, giá cả, góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô; đổi mới cơ chế tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công lập và các chương trình hỗ trợ, thúc đẩy phát triển sản xuất, xuất khẩu, tiêu thụ sản phẩm cũng được Bộ Tài chính triển khai, thực hiện hiệu quả trong thời gian vừa qua. Kết quả này góp phần quan trọng vào cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực trên, vẫn còn nhiều bộ, cơ quan và địa phương chưa tích cực triển khai và thực hiện nghiêm chế độ báo cáo định kỳ về kết quả thực thi (năm 2015 chỉ có 10 bộ, cơ quan và 15 tỉnh, thành phố thực hiện chế độ báo cáo theo quy định). Người đứng đầu một số bộ, ngành và địa phương còn chưa nắm được cụ thể mục tiêu và nhiệm vụ đề ra trong Nghị quyết 19/NQ-CP nên chưa quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, đôn đốc, kiểm tra, giám sát; thủ tục hành chính vẫn còn phức tạp, phiền hà. Do đó, môi trường đầu tư, kinh doanh của nước ta tuy có được cải thiện, nhưng vẫn còn thấp cả về thứ hạng và điểm số so với yêu cầu đặt ra. Một số chỉ tiêu chưa đạt được mức cải thiện theo yêu cầu của Nghị quyết như: Cấp phép xây dựng, Đăng ký sở hữu và sử dụng tài sản, Giao dịch thương mại qua biên giới, Giải quyết phá sản DN... thấp khá xa so với trung bình của các nước ASEAN 6 và ASEAN 4. Một bộ phận DN vẫn còn phải chịu những loại chi phí không kiểm soát được như chi phí bôi trơn chiếm tới 0,72-1% lợi nhuận… Bên cạnh đó, trong lĩnh vực bảo hiểm cũng đặt ra nhiều vấn đề tồn tại trong thủ tục và mất nhiều thời gian, chi phí đi lại… cho DN.

So với các quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á, khoảng cách giữa các chỉ số về năng lực cạnh tranh của Việt Nam vẫn còn khá xa. Thậm chí, vẫn còn một số lĩnh vực không có sự cải thiện hoặc giảm bậc. Chẳng hạn, thời gian thực hiện các thủ tục cấp phép xây dựng kéo dài thêm 52 ngày; đăng ký sở hữu tài sản thêm 1 thủ tục, điểm số về chất lượng thủ tục hành chính đất đai ở dưới mức trung bình...

Thông điệp mới, quyết tâm cao

Nhiệm vụ đặt ra trong thời gian tới được Chính phủ xác định là phấn đấu cải thiện cả về điểm số và vị trí xếp hạng về môi trường kinh doanh. Với 3 mục tiêu chính là môi trường kinh doanh đạt tối thiểu bằng trung bình của nhóm nước ASEAN-4; Đến năm 2017 đạt mức trung bình của nhóm nước ASEAN 4 trên một số chỉ tiêu về năng lực cạnh tranh, thuộc nhóm chỉ số nâng cao hiệu quả (theo đánh giá của Diễn đàn kinh tế Thế giới); mục tiêu đến năm 2020, môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh đạt mức trung bình của các nước ASEAN-3 trên một số chỉ tiêu thông lệ quốc tế.

Để thực hiện được các mục tiêu trên, Chính phủ yêu cầu người đứng đầu các bộ trực tiếp chịu trách nhiệm trước Thủ tướng về kết quả thực hiện Nghị quyết 19/NQ-CP. Đặc biệt, Nghị quyết nhấn mạnh đến việc đổi mới nhận thức của đội ngũ cán bộ, công chức về tinh thần phục vụ người dân và DN. Tinh thần phục vụ này được thể hiện rõ trong nội dung của Nghị quyết với hàng loạt giải pháp gỡ khó cho DN, người dân. Theo đó, Chính phủ kiên quyết thực hiện các việc sau:

Thứ nhất, xử lý nghiêm người đứng đầu gây phiền hà cho người dân và DN. Để giảm phiền hà cho DN, Chính phủ yêu cầu điện tử hóa các thủ tục hồ sơ, kiểm tra chuyên ngành, thực hiện cơ chế một cửa quốc gia và cơ chế một cửa ASEAN để giảm thiểu giấy tờ, hướng tới mục tiêu phi giấy tờ, rút ngắn thời gian thực hiện các thủ tục kiểm tra chuyên ngành. Một hệ thống thông tin tiếp nhận, xử lý kiến nghị và kết quả giải quyết thủ tục hành chính cũng sẽ được thiết lập để người dân và DN đánh giá, phản ảnh về chính sách, thủ tục hành chính và việc thực thi công vụ của cán bộ, công chức trực tiếp giải quyết thủ tục hành chính.

Thứ hai, bãi bỏ các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh không phù hợp. Chính phủ giao Bộ Kế hoạch & Đầu tư khẩn trương ban hành các Thông tư hướng dẫn thực hiện đúng và đầy đủ các quy định của Luật Đầu tư, Luật DN và các văn bản hướng dẫn thi hành, đặc biệt là thông tư hướng dẫn quy chế phối hợp giải quyết thủ tục đăng ký đầu tư và đăng ký kinh doanh... Tất cả được thực hiện trên tinh thần đơn giản hóa và giảm tối đa thời gian cũng như số lượng các thủ tục. Đồng thời, Bộ Kế hoạch & Đầu tư phối hợp với Bộ Tư pháp kiến nghị bãi bỏ các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh không phù hợp hoặc các quy định đã được ban hành trái thẩm quyền. Củng cố và cải thiện thứ hạng và điểm số của khởi sự kinh doanh và bảo vệ nhà đầu tư.

Cùng với đó, các bộ cũng cần lắng nghe, giải quyết các vướng mắc về đầu tư, kinh doanh, tạo sự liên thông giữa các thủ tục đầu tư với các thủ tục về đất đai, xây dựng, đấu thầu, môi trường. Triển khai thực hiện việc sử dụng mã số DN duy nhất. Rút ngắn thời gian thành lập mới DN xuống còn 3 ngày theo quy định của pháp luật. Nâng cao năng lực phân tích chính sách cho khu vực tư nhân, nhất là các chính sách tác động tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN.

Thứ ba, mở diễn đàn tiếp nhận các ý kiến phản biện chính sách. Văn phòng Chính phủ được giao mở diễn đàn tiếp nhận các ý kiến phản biện chính sách của DN và người dân tại Cổng Thông tin điện tử Chính phủ. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cùng các hiệp hội DN, hiệp hội ngành nghề tiến hành khảo sát, đánh giá độc lập về chất lượng thực hiện thủ tục hành chính, đưa ra các khuyến nghị với Chính phủ. Đồng thời, tổ chức thu thập ý kiến phản biện chính sách, những vướng mắc, khó khăn trong thực hiện thủ tục hành chính của các DN, các nhà đầu tư để phản ánh với cơ quan có thẩm quyền tháo gỡ kịp thời và công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Thứ tư, đơn giản hóa thủ tục tranh chấp hợp đồng và giải quyết phá sản DN. Chính phủ giao Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát, kiểm tra báo cáo Thủ tướng Chính phủ bãi bỏ hoặc đình chỉ việc thi hành một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trái Hiến pháp, luật và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên đặc biệt là các quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh; Phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao hoàn thiện các văn bản pháp luật có liên quan đến thực thi Bộ luật tố tụng dân sự 2014, Luật Phá sản 2014 để đẩy nhanh việc giải quyết tranh chấp hợp đồng và giải quyết phá sản DN theo hướng đơn giản hóa thủ tục, quy trình và rút ngắn thời gian. Đặc biệt, tăng cường thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi nhũng nhiễu, gây khó khăn cho người dân, DN trong giải quyết thủ tục hành chính...

Thứ năm, cấp mã số tự động cho DN. Bộ Tài chính thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin tối thiểu đạt 95% trong nộp tờ khai, nộp thuế, hoàn thuế. Công khai cơ sở dữ liệu về hoàn thuế, bảo đảm 100% hồ sơ hoàn thuế được kiểm tra và 100% hồ sơ khiếu nại của người nộp thuế được giải quyết đúng hạn. Phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng hệ thống cấp mã số thuế tự động cho DN, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.

Cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia là nhiệm vụ dài hạn cần được tiến hành không ngừng nghỉ. Những quyết tâm ở cấp trung ương phải được lan tỏa tới tất cả các cấp địa phương.

Tài liệu tham khảo:

1. Ngân hàng Thế giới, Báo cáo xếp hạng Môi trường kinh doanh 2016;

2. Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Báo cáo xếp hạng Năng lực cạnh tranh toàn cầu giai đoạn 2015 – 2016;

3. Nghị quyết 19/NQ-CP của Chính phủ qua các năm 2014, 2015, 2016;

4. Cổng Thông tin điện tử Bộ Tài chính; Tạp chí Tài chính số 624+625 năm2016.