Thời gian gần đây, tại BHXH một số địa phương như Phú Yên, Vĩnh Long, Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh, Đăk Nông… xảy ra tình trạng một số người lao động đem sổ BHXH đi cầm cố tại các hiệu cầm đồ, ngân hàng, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH mới. 

Tại hội nghị Cung cấp thông tin định kỳ BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) tháng 2/2018, ông Chu Minh Tộ - Trưởng ban Sổ thẻ (BHXH Việt Nam), cho biết về cơ sở pháp lý, Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn không quy định việc cầm cố, thế chấp sổ BHXH và không quy định cấp lại sổ BHXH đối với trường hợp người lao động đem sổ BHXH đi cầm cố, chỉ cấp lại sổ BHXH do bị hỏng, mất. 

Sẽ phạt tiền 500.000 - 1 triệu đồng

Chưa kể, những hệ lụy từ việc cầm cố sổ BHXH rất lớn, việc người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố được thực hiện theo thỏa thuận dân sự giữa người có sổ BHXH và người cầm cố sổ BHXH. 

Nếu NLĐ mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH do bị mất, hỏng thì không thuộc đối tượng được cấp lại sổ BHXH. Vì vậy, cơ quan BHXH sẽ không cấp lại sổ BHXH đối với trường hợp này.

Hơn nữa, người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH với lý do bị mất, hỏng, nếu cơ quan BHXH phát hiện thì người lao động sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đến 1.000.000 đồng theo quy định của Chính phủ Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH.

Đối với người, đơn vị nhận cầm cố sổ BHXH, đại diện BHXH cho biết, theo quy định của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, khi giải quyết hưởng BHXH một lần phải kiểm tra, đối chiếu các yếu tố về nhân thân, số sổ BHXH, dữ liệu về quá trình đóng BHXH của người lao động bảo đảm không giải quyết hưởng trùng. 

“Khi cơ quan BHXH giải quyết chế độ BHXH cho người lao động phải căn cứ trên dữ liệu về quá trình đóng BHXH của người lao động trên phần mềm nên chỉ giải quyết chế độ 1 lần, không thể giải quyết trùng lần nữa được”, đại diện BHXH Việt Nam cho biết.

Cùng với đó, pháp luật về BHXH không cho phép mua bán, chuyển nhượng thời gian người lao động tham gia BHXH. Điều này có nghĩa chỉ người nào tham gia BHXH thì người đó hoặc thân nhân của họ mới được hưởng quyền lợi liên quan. 

Vì vậy, nếu NLĐ cầm cố sổ BHXH, sau đó được cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH vì lý do bị mất sổ BHXH và đem sổ BHXH cấp lại đi giải quyết BHXH một lần, khi đó người cầm cố sổ BHXH sẽ không thể đem sổ BHXH nhận thế chấp đi giải quyết BHXH một lần, mặc dù có giấy ủy quyền theo quy định của pháp luật. 

“Trường hợp người lao động tham gia BHXH nếu gặp rủi ro (trong thời gian chưa hưởng BHXH một lần mà qua đời) thì thân nhân của họ mới được hưởng chế độ tuất, người cầm cố sổ BHXH sẽ không được hưởng (quy định tại Điều 67, Điều 69 Luật BHXH)”, đại diện BHXH Việt Nam khẳng định. 

Lao động nữ bị giảm lương hưu?

Trả lời câu hỏi về cách tính lương hưu mới đối với lao động nữ nghỉ hưu từ năm 2018, ông Đỗ Ngọc Thọ - Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam), cho biết trước phản ứng của một số người dân về cách tính trên, BHXH Việt Nam đã cùng Bộ Lao động Thương binh & xã hội tham mưu cho Chính phủ đề xuất lên Quốc hội về sửa đổi quy định điều chỉnh tỷ lệ hưởng lương hưu của nữ có lộ trình như nam giới, thay vì áp dụng ngay. 

Tuy nhiên, BHXH vẫn chưa nhận được thông báo nào về việc thay đổi cách tính lương hưu của lao động nữ. Cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với lao động nữ khi về hưu từ 1/1/2018 sẽ được tính theo công thức: 15 năm đầu đóng BHXH tính bằng 45%, mỗi năm đóng BHXH tiếp theo được tính thêm 2% (trước năm 2017 là 3%). 

Như vậy, để đạt được tỷ lệ hưởng lương hưu là 75%, lao động nữ phải có 30 năm đóng BHXH thay vì 25 năm như trước. Như vậy, hàng nghìn lao động nữ sẽ bị giảm 2 - 10% lương lưu. 

Theo ông Phạm Lương Sơn - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, trong lúc chờ quyết định của Quốc hội, cơ quan BHXH phải tuân thủ quy định của Luật BHXH sẽ áp dụng. Nhưng BHXH Việt Nam khi đề xuất phương án điều chỉnh tăng lương hưu thì ưu tiên những đối tượng bị giảm lương hưu do điều chỉnh chính sách để hỗ trợ cho nhóm lao động này. 

Nếu như Quốc hội đồng ý sửa Luật BHXH, thông qua phương án điều chỉnh cách tính lương hưu cho nữ theo lộ trình và hướng dẫn hồi tố cho những người lao động bị giảm lương hưu từ 1/1/2018 do quy định của Luật BHXH, thì cơ quan BHXH sẽ thực hiện để bảo đảm lao động nữ không bị thiệt thòi.