Nguồn: Dữ liệu khảo sát của nhóm tác giả

Chính sách hỗ trợ công nghệ và quyết định đổi mới công nghệ

Chính sách hỗ trợ công nghệ cho DN có thể được chia thành ba nhóm gồm chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cung, chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cầu và chính sách hỗ trợ công nghệ hệ thống.

Mục đích của các chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cung đối là tăng cường khuyến khích đổi mới công nghệ, giảm chi phí vận hành. Chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cung được sử dụng phổ biến nhất là trợ cấp cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển; chuyển giao và phổ biến công nghệ, khuyến khích thúc đẩy hợp tác phát triển công nghệ; đào tạo công nhân lành nghề và các nhà khoa học, kỹ sư. Chính sách hỗ trợ công nghệ hướng cầu tập trung vào việc tạo thị trường cho các sản phẩm được tạo ra từ quá trình đổi mới công nghệ. Điều quan trọng của chính sách này là chính phủ có thể cung cấp thị trường đầu tiên cho những đổi mới công nghệ chưa sẵn sàng để được chấp nhận bởi thị trường tư nhân do rủi ro cao và bản chất rất không chắc chắn của quá trình đổi mới công nghệ.

Ngoài mua sắm công, chính phủ có thể kích thích thị trường tư nhân để chấp nhận các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo bằng công nghệ mới thông qua các cơ chế khác nhau như dán nhãn sản phẩm công nghệ mới, xúc tiến thị trường, trợ cấp, ưu đãi thuế cho người mua các sản phẩm đổi mới hoặc người áp dụng các quy trình đổi mới. Điều này sẽ khuyến khích các DN ứng dụng các công nghệ tốt hơn cải thiện đáng kể các sản phẩm. Ngoài chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cung và trọng cầu, còn có một tập hợp các chính sách hỗ trợ công nghệ hệ thống thông qua việc thúc đẩy hợp tác công nghệ giữa các DN với các trường đại học và các viện nghiên cứu.

Các biện pháp khác nhau có thể được sử dụng để thúc đẩy các mối quan hệ này chặt chẽ hơn. Kết quả là các DN sẽ mạnh dạn hơn trong quá trình đổi mới công nghệ dựa trên sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên (Patarapong và Akira, 2016,). Như vậy, chính sách hỗ trợ công nghệ được xem là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả đổi mới công nghệ của DN (Zhang và Li, 2014). Từ những phân tích trên, giả thuyết H2 được đề xuất là:

H2: Chính sách hỗ trợ công nghệ của Chính phủ có tác động tích cực đến quyết định đổi mới công nghệ của DN.

Ngoài chính sách hỗ trợ của Chính phủ về mặt tài chính và công nghệ, các yếu tố nội lực của DN như tài sản, nợ vay, lợi nhuận là những yếu tố quan trọng cho quyết định đổi mới công nghệ (Sijeoung Kim và các cộng sự, 2016). Mô hình nghiên cứu được đề xuất như Hình 1.

Nguồn: Tổng hợp từ các nghiên cứu trước của nhóm tác giả

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

Đối tượng của nghiên cứu này là quyết định đổi mới công nghệ của DNNVV tại Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng được thực hiện thông qua quá trình khảo lược các nghiên cứu trước để hình thành khái niệm nghiên cứu, mô hình nghiên cứu và thang đo các khái niệm nghiên cứu.

Thang đo nháp sau đó được đưa ra phỏng vấn chuyên gia để bổ sung, điều chỉnh. Thang đo chính thức được sử dụng để thu thập dữ liệu. Nghiên cứu này sử dụng mô hình Binary logistic để lượng hóa ảnh hưởng của các chính sách hỗ trợ của Chính phủ đến quyết định đổi mới công nghệ của các DN. Kích thước được tính theo công thức của Cochran (1977) với n tối thiểu là:

Tuy nhiên, theo Orme (2010) cỡ mẫu thường đòi hỏi cao hơn, thường vào khoảng 150 đến 1.200. Vì vậy, nghiên cứu quyết định chọn cỡ mẫu 150 quan sát. Khảo sát được thực hiện đối với 150 DN tại TP. Hồ Chí Minh.

Sau khi thu thập được các phiếu khảo sát, dữ liệu được làm sạch và được phân tích thống kê mô tả và phân tích mô hình kinh tế lượng bằng phần mềm STATA13. Để phân tích mô hình hồi quy Logit, các biến số được xác định bao gồm: (1) Biến số Chính phủ hỗ trợ về mặt tài chính cho DN; (2) Biến số Chính phủ hỗ trợ về mặt công nghệ cho DN; (3) Biến số lợi nhuận DN quy về dạng log; (4) Biến số tổng tài sản của DN quy về dạng log; (5) Biến số tổng nợ vay của DN quy về dạng log; (6) Biến số quyết định đổi mới công nghệ của DN.

Sau đó, nghiên cứu tiến hành thống kê mô tả các biến và thực hiện hồi quy mô hình xem xét ảnh hưởng của các chính sách hỗ trợ của Chính phủ đến quyết định đổi mới công nghệ của các DN.

Kết quả nghiên cứu

Đặc điểm mẫu

Nguồn: Xử lý dữ liệu điều tra củ a nhóm tác giả

Cuộc điều tra được tiến hành tại địa bàn TP. Hồ Chí Minh theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất và phát triển mầm. Quy mô khảo sát được tiến hành với 150 DN, chủ yếu là DN vừa và nhỏ. Trong tổng số 150 phiếu gửi đi điều tra, nhóm tác giả nhận về phản hồi của 142 phiếu, sau khi kiểm tra nhóm đã loại bỏ 24 phiếu không hợp lệ do thiếu thông tin và giữ lại 118 bản trả lời để đưa vào xử lý. Quy mô của 118 DN được mô tả ở Bảng 1.

Trong 118 DN cung cấp đầy đủ thông tin theo mục tiêu của nghiên cứu có phần lớn các DN thuộc loại hình DN trách nhiệm hữu hạn với 87 DN chiếm 73,73%, còn lại là các DN tư nhân.

Mô tả các biến

Kế thừa từ các kết quả nghiên cứu trước đó của các tác giả trong và ngoài nước, nghiên cứu đề xuất các yếu tố (nhấn mạnh yếu tố chính sách của chính phủ) ảnh hưởng đến quyết định đổi mới công nghệ của DN bao gồm:

Biến phụ thuộc:

TI: Xác suất trong quyết định đổi mới công nghệ của DN. TI = 1 nếu DN CÓ đổi mới công nghệ; TI = 0, nếu DN KHÔNG đổi mới công nghệ.

Biến độc lập:

(1) SUPF: Chính phủ hỗ trợ tài chính cho DN. SUPF = 1 nếu DN nhận được hỗ trợ, SUPF = 0 nếu DN không nhận được hỗ trợ.

(2) SUPT: Chính phủ hỗ trợ công nghệ cho DN. SUPT = 1 nếu DN nhận được hỗ trợ, SUPT = 0 nếu DN không nhận được hỗ trợ.

Biến kiểm soát:

(3) PROF: Lợi nhuận của DN (đơn vị tính: 1000 đồng)

(4) ASS: Tài sản của DN (đơn vị tính: triệu 1000) bao gồm tài sản vật chất và tài sản tài chính tính đến hết ngày 31/12/2022.

(5) LOAN: Các khoản nợ vay (đơn vị tính: 1000 đồng) bao gồm nợ ngắn hạn và nợ dài hạn tính đến hết ngày 31/12/2022.

Thống kê các biến trong mô hình

Kết quả thống kê của các biến trong mô hình cho thấy có sự khác biệt rất lớn về tình hình tài chính của DN. Trong đó, sự khác biệt lớn thuộc về chỉ tiêu tài sản và lợi nhuận với giá trị nhỏ nhất sau khi logarit lần lượt là 5,93 và 4,36; giá trị lớn nhất lần lượt 15,65 và 16,11. Sự khác biệt lớn trong các chỉ tiêu tài chính như vậy phản ánh tình hình thực tế khả năng đổi mới công nghệ của các DN khi nhận hỗ trợ về chính sách từ Chính phủ cũng sẽ rất khác nhau.

Phân tích hồi quy

Để đánh giá sự phù hợp của mô hình, nghiên cứu sử dụng hệ số Pseudo R2. Pseudo R2 cho biết % biến động của biến phụ thuộc được giải thích bởi các biến độc lập trong mô hình. Giá trị của Pseudo nằm trong khoảng từ 0 đến 1. Nếu Pseudo R2 = 0 có thể kết luận rằng biến phụ thuộc và biến độc lập không có quan hệ với nhau. Nếu Pseudo R2 = 1, khi đó mô hình hồi quy đạt yêu cầu rất cao.

Nguồn: Xử lý dữ liệu điều tra của nhóm tác giả

Kết quả cho thấy, hệ số Pseudo R2 mô hình 1 bằng 0.2583 các biến đưa vào mô hình phù hợp với dữ liệu đạt mức 25,83%. Hay nói cách khác, quyết định đổi mới công nghệ của DN chịu tác động của các yếu tố đã đưa trong mô hình còn lại là do ảnh hưởng của các nhân tố khác ngoài mô hình.

Từ quá trình phân tích mối tương quan giữa các yếu tố tác động đến quyết định đổi mới công nghệ của các DN, kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tương tác chặt chẽ giữa quyết định đổi mới công nghệ của DN với lợi nhuận của DN. Kết quả cụ thể Bảng 5.

Nguồn: Xử lý dữ liệu điều tra của nhóm tác giả

Hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình đều có trị số nhỏ hơn 0,5, điều này cho thấy giữa các biến độc lập không có mối tương quan chặt chẽ với nhau nên hiện tượng cộng tuyến làm sai lệch kết quả nghiên cứu rất khó xảy ra. Điều này cũng phản ánh sự phù hợp của các biến đưa vào trong mô hình nghiên cứu.

Từ kết quả trên cho thấy, có mối tương quan chặt chẽ giữa quyết định đổi mới công nghệ của DN với các biến số đưa vào mô hình phân tích. Do đó, các yếu tố đưa vào mô hình phân tích trong trường hợp này là tương đối phù hợp.

Kết quả cho thấy, các biến có ý nghĩa thống kê. Theo đó, khi DN nhận được sự hỗ trợ công nghệ của chính phủ sẽ làm gia tăng quyết định đổi mới công nghệ của DN 4,01 lần so với DN không nhận được hỗ trợ. Như vậy, chính sách hỗ trợ của Chính phủ đã có tác động tích cực nhất định với những DN thực sự tiếp cận được chính sách hỗ trợ của Chính phủ và sử dụng đúng mục đích của chính sách hỗ trợ. DN nhận được sự hỗ trợ tài chính của Chính phủ cũng làm tăng quyết định đổi mới công nghệ lên 2,21 lần.

Kết quả cũng cho thấy, những DN có vấn đề về nợ vay, tài sản và lợi nhuận khi nhận được hỗ trợ tài chính, công nghệ của Chính phủ cũng sẽ tăng khả năng ra quyết định đổi mới công nghệ nhằm cải thiện hiện trạng.

Tỷ số Odds đối với biến SUPT, SUPF lớn hơn 0 chứng tỏ các chính sách hỗ trợ công nghệ của Chính phủ đối với quyết định đổi mới công nghệ có mối quan hệ cùng chiều. Giả thuyết H1 và H2 được chấp nhận. Kết quả này một phần phù hợp với các nghiên cứu trước đây của Lach (2002), Cerulli và Poti (2008); Kim (2014), Shen and Luo (2015), Sijeoung Kim và các cộng sự (2016).

Nguồn: Kết quả xử lý dữ liệu của nhóm tác giả

Kết luận và hàm ý chính sách

Kết quả nghiên cứu cho thấy, chính sách hỗ trợ tài chính của Chính phủ có tác động tích cực đến quyết định đổi mới công nghệ của các DN, đặc biệt là các DNNVV. Kết quả này được coi là tương đồng với nhiều nghiên cứu trước đó. Vì vậy, Chính phủ cần quan tâm đổi mới nội dung, chương trình hỗ trợ tài chính cho các DNNVV; Cần tăng cường ưu đãi về thuế, lãi suất đối với tất cả các lĩnh vực liên quan đến hiện đại hóa công nghệ, nhằm tạo điều kiện thuận lợi, dễ dàng cho DN tiếp cận và thụ hưởng các chính sách ưu đãi.

Chính sách hỗ trợ công nghệ của Chính phủ cũng ảnh hưởng tích cực đến quyết định cải tiến công nghệ của DN. Kết quả này tương tự với kết quả của (Peltz và Weiss, 1984.; Sung, 2019; Zhang và cộng sự, 2014). Vì vậy, để khuyến khích các DN vừa và nhỏ đổi mới công nghệ, Chính phủ cần xem xét thực hiện đồng bộ các chính sách hỗ trợ công nghệ theo cả 3 hướng là chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cung, chính sách hỗ trợ công nghệ trọng cầu, chính sách hỗ trợ công nghệ hệ thống (Patarapong và Akira, 2016).

Bên cạnh sự ảnh hưởng từ chính sách hỗ trợ tài chính và công nghệ, những yếu tố về đặc điểm nợ vay, tài sản và lợi nhuận của từng DN cũng ản hưởng đến quyết định đổi mới công nghệ. Kết quả nghiên cứu chỉ rõ, những DN có vấn đề về nợ vay, tài sản và lợi nhuận khi nhận được hỗ trợ tài chính, công nghệ của Chính phủ cũng sẽ tăng khả năng ra quyết định đổi mới công nghệ nhằm cải thiện hiện trạng. Đây cũng là kết quả mà Aschauer, (1990); Busom, (2000); Yu và cộng sự., (2016) đã đề cập. Vì vậy, để chính sách hỗ trợ của Chính phủ phát huy hiệu quả cần xác định rõ tình hình tài chính của DN để tập trung hỗ trợ đặc biệt là về tài chính cho các DN hoạt động yếu kém để tạo điều kiện cho các DN này có vốn đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh các kết quả đạt được, do hạn chế về thời gian, nguồn lực nên nghiên cứu này có cỡ mẫu nhỏ, thu thập theo phương pháp phi xác suất và phát triển mầm nên tính đại diện không cao. Các nghiên cứu tiếp theo cần thu thập mẫu theo phương pháp xác suất và tăng cỡ mẫu để tăng tính đại diện cho nghiên cứu.

Tài liệu tham khảo:

1. Acs, Z. J. and D. B. Audretsch (1990), Innovation and smallfirms, Cambridge: MIT Press;
2. Aschauer, D. A. (1990), Why is infrastructure important? Conference Series ; [Proceedings], 34, 21–68;
3. Boskin, M., & Lau, L. (1992) (n.d.), The role of R&D and the changing R&D paradigm. 24;
4. Busom , I. (2000), An Empirical Evaluation of The Effects of R&D Subsidies. Economics of Innovation and New Technology, 9(2), 111–148. https://doi.org/10.1080/10438590000000006;
5. Carboni, O. A. (2011), R&D subsidies and private R&D expenditures: Evidence from Italian manufacturing data. International Review of Applied Economics, 25(4), 419–439. https://doi.org/10.1080/02692171.2010.529427;
6. Cerulli, G., & Potì, B. (2008), Evaluating the Effect of Public Subsidies of Firm R & D Activity: An Application to Italy Using the Community Innovation Survey. Ceris-CNR;
7. Cochran (1977), Sampling Techniques, Third Edition, Emeritus Havard University;
8. Damanpour, F. (1991), Organizational innovation: A meta-analysis of effects of determinants and moderators. Academy of management journal, 34(3), 555-590;
9. Drucker, P. F. (2002, August 1), The Discipline of Innovation. Harvard Business Review. https://hbr.org/2002/08/the-discipline-of-innovation;
10. Griliches, Z. (1992), The search for R&D spillovers, Scandinavian Journal of Economics 94, S29-S4.