Như vậy là đã 2 năm, “thẻ vàng” vẫn chưa được gỡ cho thủy sản Việt Nam. Để hiểu rõ hơn lộ trình nước rút, kết quả gỡ “thẻ vàng”, về vấn đề này, ông Nguyễn Quang Hùng (ảnh), Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thông. 

PV: Thưa ông, lần trở lại này, đoàn thanh tra của EC sẽ kiểm tra tại những địa phương nào?

Ông Nguyễn Quang Hùng: Theo thông tin tôi được biết, lần trở lại Việt Nam này, đoàn thanh tra của EC sẽ đi kiểm tra ngẫu nhiên bất cứ tỉnh nào. Vì vậy, Bộ NN-PTNT vừa có văn bản gửi 28 tỉnh, thành phố ven biển để chỉ đạo rà soát, khắc phục ngay những tồn tại mà EC nêu ra, chuẩn bị kế hoạch, nội dung chi tiết để làm việc với đoàn thanh tra của EC. 

Trong thời gian qua, chúng ta đã làm những gì để gỡ bỏ “thẻ vàng” gây ảnh hưởng tới uy tín của thủy sản Việt Nam?

Từ Chính phủ đến các bộ, ngành và địa phương đã thể hiện quyết tâm chính trị rất lớn để khắc phục những khuyến nghị mà EC nêu ra. Đối với 4 nhóm khuyến nghị của EC: Thứ nhất, chúng ta đã cơ bản hoàn thiện khung pháp lý, gồm: Luật Thủy sản và các văn bản dưới luật (trong quá trình xây dựng cũng lấy ý kiến của EC). Thứ hai, trong công tác kiểm soát tàu cá, các địa phương và lực lượng chức năng đã tăng cường kiểm soát nghề cá, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, rồi kiểm soát tàu cá vi phạm khai thác ở vùng biển nước ngoài.

Từ đầu năm 2019 đến nay, tình trạng vi phạm khai thác ở quốc đảo Thái Bình Dương hầu như chấm dứt. Nhiều tỉnh đã ngăn chặn và giảm được số lượng tàu cá vi phạm khai thác ở vùng biển nước ngoài. Thứ ba, về công tác tổ chức thực thi pháp luật thì sau khi có Luật Thủy sản, các địa phương đã triển khai tập huấn cho ngư dân hiểu biết các quy định về chống khai thác cá bất hợp pháp. Thứ tư, về triển khai truy xuất nguồn gốc thủy sản, hiện nay công tác ghi sổ nhật ký của bà con ngư dân đã có chuyển biến tốt, tăng dần lên.

Các tỉnh cũng đang tích cực, chủ động rà soát hồ sơ kiểm soát sản lượng thủy sản lên bến, xác nhận nguồn gốc thủy sản tại cảng, đảm bảo tính chính xác về nguồn gốc thủy sản khai thác trên biển. Các chi cục thủy sản làm việc có hiệu quả hơn khi chứng nhận xuất khẩu cho các sản phẩm thủy sản khai thác sang các thị trường, nhất là sang thị trường châu Âu, giảm thiểu được những sai sót, từng bước đáp ứng yêu cầu của EC. 

Mấu chốt nhất hiện nay vẫn là làm sao ngăn chặn và thực sự chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài?

Đây là nhiệm vụ quan trọng trong lộ trình tháo gỡ thẻ vàng của EC và cũng là một tiêu chí mà EC rất quan tâm. Vừa rồi, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã chỉ đạo và giao trực tiếp cho Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành và các địa phương để ngăn chặn, tiến tới chấm dứt tình trạng tàu cá vi phạm khai thác ở vùng biển nước ngoài.

Nhiệm vụ chính là Bộ Quốc phòng, song các tỉnh được giao chỉ đạo các lực lượng liên quan phối hợp với Bộ Quốc phòng để triển khai kế hoạch, giải pháp cụ thể hơn nữa; chú trọng giải pháp tuyên truyền, hướng dẫn, giáo dục ngư dân, nhất là những ngư dân đã vi phạm và có hành vi, dấu hiệu tái phạm.

Vừa qua, chúng ta thông báo sẽ xử phạt và công khai danh sách tàu cá, chủ tàu vi phạm trên phương tiện thông tin đại chúng để ngăn chặn mạnh mẽ hơn. Vậy kết quả như thế nào, thưa ông?

Để ngăn chặn hiệu quả tình trạng vi phạm, tái phạm, hiện nay, các tỉnh đều có báo cáo về Bộ NN-PTNT thông qua Tổng cục Thủy sản để tổng hợp và công bố công khai trên trang thông tin điện tử của tổng cục, cũng như công bố tại các tỉnh và các phương tiện thông tin đại chúng, nhằm nêu tên và có hình thức xử lý, xử phạt đảm bảo tính răn đe.

Đề nghị các tỉnh tiếp tục và thường xuyên cập nhật danh sách các tàu vi phạm về Tổng cục Thủy sản, đảm bảo chính xác. Những tàu cá đã khắc phục hậu quả, đã giải quyết xử phạt vi phạm hành chính sẽ được đưa ra khỏi danh sách tàu cá vi phạm để tiếp tục khai thác. 

Việc theo dõi, kiểm soát tàu cá trên biển để không vi phạm, tái phạm hiện nay gặp khó khăn như thế nào?

Trong việc chung tay chống khai thác hải sản bất hợp pháp, về thuận lợi là có quyết tâm chính trị rất lớn từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng như các bộ, ngành và địa phương, các hiệp hội, doanh nghiệp và nhận thức của ngư dân đang từng bước được nâng lên.

Nhưng khó khăn là số lượng tàu cá hiện nay khá lớn, với khoảng 31.500 tàu cá (loại 15m trở lên); hạ tầng tại các cảng cá chưa đáp ứng yêu cầu về kiểm soát nghề cá, đảm bảo truy xuất nguồn gốc. Trong khi nguồn nhân lực kiểm soát nghề cá tại 28 tỉnh, thành phố ven biển hiện rất thiếu, khi tàu cá vào với số lượng lớn thì gần như chúng ta thiếu nhân lực để kiểm soát. 

Tại Thái Lan, họ xây dựng tới 31 trạm kiểm soát dọc theo vùng biển, nhưng tại Việt Nam hiện nay, mỗi chi cục thủy sản chỉ có 3 - 5 người cùng lúc làm nhiều nhiệm vụ. Nếu chỉ giám sát tàu cá thì sẽ không thể làm được việc khác, vì lượng tàu cá rất lớn, phải trực 24/24 giờ tại các cảng cá.

Đề nghị trong thời gian tới, các tỉnh trong phạm vi quy chế của mình, cần bổ sung nguồn nhân lực cũng như kinh phí để triển khai các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách về chống khai thác cá bất hợp pháp, đảm bảo các khuyến nghị của EC. Đây không phải là giải pháp tình thế, làm kiểu ứng phó mà là nhiệm vụ lâu dài, liên tục sau này để thực sự hướng tới một nghề cá có kiểm soát, hiện đại và phát triển bền vững theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và đạt hiệu quả kinh tế cao thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!