Sắp tới, thị trường chứng khoán phái sinh sẽ chính thức đi vào vận hành. Về mặt khái niệm, phái sinh phải bao gồm Hợp đồng kỳ hạn, Hợp đồng tương lai, Hợp đồng quyền chọn và Hợp đồng hoán đổi.

Tuy nhiên, trước mắt, sản phẩm đầu tiên sẽ là Hợp đồng tương lai (HĐTL). Theo công bố, HNX sẽ lựa chọn để thử nghiệm trước HĐTL dựa trên chỉ số VN30-Index. Các HĐTL dựa trên tài sản cơ sở là trái phiếu và chỉ số HNX30 sau đó cũng sẽ được đưa vào.

Trả lời câu hỏi của một nhà đầu tư về việc tại sao lại chọn VN30 để thử nghiệm trước HĐTL, tại hội thảo chia sẻ và phổ biến kiến thức cho các NĐT hiểu hơn về chứng khoán phái sinh (CKPS) diễn ra sáng ngày 24/6, ông Đào Xuân Minh - chuyên gia môi giới của SSI cho biết, “việc lựa chọn VN30 là bởi vì nhóm này phản ánh chính xác nhất biến động giá cả chứng khoán, các thông tin vĩ mô và phản ánh cung cầu thực”. 

Bên cạnh đó, ông Minh cũng cho biết, các cổ phiếu được lựa chọn vào chỉ số VN30 được chọn từ tập hợp top 90% giá trị giao dịch tích lũy của rổ Vnallshare – rổ các cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE và không thuộc dạng cảnh báo. Việc đánh giá rổ cổ phiếu chỉ số VN30 được xem xét định kỳ bán niên vào tháng 1 và tháng 7 hàng năm.

Một nhà đầu tư có mặt cũng đặt câu hỏi: “Chỉ số VN30 có 30 mã và hàng tháng định kỳ thêm hoặc bớt mã cổ phiếu nhưng chẳng may những mã trong rổ VN30 giảm giá mạnh sẽ tác động thế nào đến giá trị chỉ số?"

"Khi lựa chọn chỉ số VN30, chúng ta ngầm hiểu rằng đó là 30 mã chứng khoán tốt nhất trên sàn đáp ứng các tiêu chí cơ bản về vốn hóa, về thanh khoản,... mặc định chúng ta hiểu rằng đó là 30 mã tốt nhất nên rủi ro việc có những mã bất ngờ giảm điểm mạnh là rất thấp. Định kỳ, chỉ số VN30 vào tháng 7 hàng năm UBCK sẽ có thống kê lại danh mục 30 mã chứng khoán ấy để loại bỏ những mã chưa đạt tiêu chí và thêm vào những mã đủ tiêu chí. Trong chứng khoán điều gì cũng có thể xảy ra, nhưng rủi ro ở VN30 là mức thấp nhất so với VNIndex, việc thêm bớt mã chứng khoán chỉ giúp ổn định giá cơ sở hơn nên nhà đầu tư không phải lo lắng về việc tác động tiêu cực vào giá trị chỉ số" - ông Đào Xuân Minh giải đáp.

Tại hội thảo, các chuyên gia của SSI đã chia sẻ kiến thức về sản phẩm phái sinh, hợp đồng tương lai, cách thức quản lý tài khoản và giao dịch với SSI.

Đại diện SSI cho biết, về cách thức giao dịch, CKPS cũng giống như TTCK cơ sở, không có nhiều điểm khác biệt, tuy nhiên với HĐTL, nhà đầu tư có thể mua/bán mà không cần nắm giữ tài sản cơ sở tương ứng do bản chất HĐTL là giao dịch dựa trên kỳ vọng giá của các nhà đầu tư. Khách hàng hoàn toàn có thể tham gia vị thế bán trước sau đó mua lại để chốt lãi/lỗ.

Do đó, trên thị trường số lượng HĐTL kỳ vọng giá lên (người mua) phải bằng số lượng HĐTL kỳ vọng giá xuống (người bán). Ngoài ra, volume giao dịch trên thị trường có thể vô hạn, chứ không bị giới hạn về số lượng tài sản cơ sở.

Một điểm lưu ý nữa là tài khoản giao dịch CKPS cần được mở tại SSI trước ít nhất 1 ngày làm việc để nhà đầu tư có thể đặt lệnh giao dịch phái sinh. Nếu khách hàng chưa có tài khoản chứng khoán cơ sở tại SSI thì bắt buộc phải mở tài khoản chứng khoán cơ sở trước, sau đó mới mở thị trường phái sinh.

Tỷ lệ ký quỹ của nhà đầu tư phải tuân thủ tỷ lệ tài sản ký quỹ bằng tiền do Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) quy định (tỷ lệ tiền và chứng khoán ký quý dự kiến là 80:20). Chứng khoán ký quỹ phải thuộc danh mục do VSD quy định và cso quy định về tỷ lệ chiết khấu.

Khi thực hiện giao dịch và thanh toán bù trừ, lệnh phải đáp ứng một số điều kiện quy đinh: biên độ, giới hạn lệnh, giưới hạn lệnh tích lũy, giới hạn vị thế, khả năng giao dịch còn lại của tài khoản.

Tới thời điểm cuối ngày, toàn bộ lãi/lỗ đối với các vị thế đã đóng và lãi/lỗ với các vị thế mở đều được ghi nhận và thanh toán cho khách hàng. Đây là điểm khác biệt đối với thị trường cơ sở khi khách hàng được thanh toán lãi/lỗ hàng ngày.