Khoảng trống chứng chỉ hành nghề

Theo khảo sát của Viện nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) thuộc Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS), 89% môi giới chưa có hoặc đã hết hạn chứng chỉ hành nghề; 51,8% chưa từng tham gia đào tạo chính quy; 93% mong muốn được tham gia kỳ thi sát hạch và 72,6% chưa biết thế nào là cơ sở đào tạo đạt chuẩn.

Chia sẻ về thực thực trạng này, bà Nguyễn Thùy Dương – Giám đốc Công ty CP Đào tạo và Nghiên cứu xây dựng CTS cho rằng, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không nằm ở giáo trình, giảng viên hay cơ sở vật chất, mà ở chính thái độ học tập của học viên. Nhiều người chỉ muốn học nhanh để lấy chứng chỉ, tìm đến các đơn vị có học phí rẻ, chương trình bị cắt xén, thiếu thực hành. Trong khi đó, công tác hậu kiểm mất nhiều thời gian, tạo kẽ hở để một số cơ sở đào tạo trục lợi, làm sai quy định pháp luật.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Thái Bình – Tổng Giám đốc Đông Tây Land bày tỏ: “Nhiều môi giới coi chứng chỉ hành nghề đơn thuần là một “giấy thông hành” chứ không phản ánh năng lực thực sự. Doanh nghiệp buộc phải tuyển dụng trước, rồi tự đào tạo lại nội bộ trước khi hỗ trợ nhân sự đi học để lấy chứng chỉ. Vì thế, đội ngũ bước vào nghề thường thiếu kiến thức nền, coi đây như một công việc ngắn hạn. Tỷ lệ biến động nhân sự vì vậy rất cao, trung bình tới 10% mỗi tháng”.

Ở góc độ pháp lý, Luật sư Lê Trọng Thêm – Giám đốc Công ty Luật LTT & Partners cảnh báo, hệ quả của đào tạo không chuẩn và hành nghề “chui” là vô cùng nghiêm trọng. Người hành nghề khi chưa có chứng chỉ hợp lệ có thể bị xử phạt hàng chục triệu đồng, kéo theo nguy cơ tranh chấp, kiện tụng, gây thiệt hại trực tiếp cho khách hàng. Không chỉ cá nhân, mà cả doanh nghiệp sử dụng môi giới không đủ điều kiện cũng có thể bị thanh tra, xử lý.

Nguy hiểm hơn, nếu tình trạng này tiếp diễn, thị trường sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn: chất lượng dịch vụ đi xuống, niềm tin nhà đầu tư suy giảm, khách hàng chịu thiệt, còn cơ quan quản lý mất đi công cụ sàng lọc lực lượng hành nghề. Đây là rủi ro mang tính hệ thống, cần sớm được chấn chỉnh.

Chia sẻ tại hội thảo “Chuẩn hóa đào tạo và cấp chứng chỉ – Nâng tầm môi giới chuyên nghiệp” do VARS tổ chức mới đây tại TP. Hồ Chí Minh, bà Hoàng Thu Hằng - Trưởng phòng Quản lý Thị trường bất động sản - Cục Quản lý nhà và Thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết, theo Nghị định 114/2025 được ban hành mới đây, trách nhiệm tổ chức kỳ thi sát hạch đã được giao trực tiếp cho Sở Xây dựng, tạo tiền đề để kỳ thi được triển khai đồng bộ và hiệu quả hơn.

Đối với công tác đào tạo, Thông tư 04/2024/TT-BXD quy định rõ: các cơ sở đào tạo phải tuân thủ chương trình khung tối thiểu 74 tiết, có đủ điều kiện pháp lý và tổ chức theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Giáo dục đại học. Nhà nước đã bỏ “giấy phép con”, thay bằng cơ chế hậu kiểm. Những đơn vị không đáp ứng quy định sẽ bị xử lý, chứng nhận không được công nhận và học viên không thể tham gia kỳ thi sát hạch. Vì vậy, người học cần lựa chọn đơn vị đào tạo uy tín để tránh rủi ro pháp lý.

Những giải pháp trọng tâm

Chủ tịch VARS Nguyễn Văn Đính khẳng định, môi giới là lực lượng giữ vai trò quan trọng, nhưng bản thân mỗi cá nhân phải chủ động trang bị kiến thức và lựa chọn cơ sở đào tạo uy tín. VARS đã chủ động biên soạn bộ giáo trình chuẩn dựa trên khung nội dung của Bộ Xây dựng, được thẩm định bởi các chuyên gia, Giáo sư, tiến sĩ chuyên ngành.

Tuy nhiên, theo ông Đính, Bộ Xây dựng cần có chỉ đạo mạnh mẽ hơn để các địa phương sớm tổ chức kỳ thi sát hạch đồng bộ, tháo gỡ các điểm nghẽn còn tồn tại. Đồng thời, VARS cũng đã xây dựng bộ tiêu chuẩn nghề nghiệp, trong đó nhấn mạnh yếu tố văn hóa và đạo đức hành nghề, dự kiến sẽ trình cơ quan quản lý cho ý kiến để ban hành chính thức.

Bà Trần Thị Cẩm Tú – CEO EximRS đề nghị phải có cơ chế thi sát hạch rõ ràng, vừa đảm bảo chất lượng đầu ra cho thí sinh, vừa đảm bảo sự nghiêm túc của đào tạo. Theo bà Tú, cam kết “học thật” phải trở thành nguyên tắc, và các chủ sàn cần coi trọng tri thức, đạo đức nghề nghiệp để xây dựng đội ngũ môi giới bền vững.

Từ góc độ quản lý, ông Vương Duy Dũng – Cục trưởng Cục Quản lý nhà và Thị trường BĐS, Bộ Xây dựng khẳng định, tất cả các thành phần tham gia từ cơ quan quản lý, hiệp hội nghề nghiệp, cơ sở đào tạo đến chính các môi giới đều phải chung nhận thức và cùng nỗ lực nâng cao chất lượng. Chỉ khi đó, Nhà nước mới có thể đưa ra những điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với thị trường.

Ông Dũng nhấn mạnh, trong giai đoạn tới sẽ cụ thể hóa hơn chương trình đào tạo, nội dung thi, phương thức sát hạch để vừa bảo đảm chất lượng, vừa tạo môi trường thông thoáng, minh bạch cho hoạt động môi giới.

Nhìn về dài hạn, các chuyên gia cho rằng yếu tố then chốt trong 3–5 năm tới là xây dựng hệ thống chuẩn hóa toàn diện từ giáo trình, bộ đề thi, ngân hàng câu hỏi, cơ chế hậu kiểm song song với việc nâng cao đạo đức và tiêu chuẩn nghề nghiệp, qua đó đưa nghề môi giới Việt Nam hội nhập quốc tế và được xã hội tôn trọng đúng tầm.