Bên lề Hội nghị Thượng đỉnh SCO, Tổng thống Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp gỡ để thảo luận các vấn đề trong tiến trình hội nhập kinh tế Á - Âu và cùng rút ra kết luận rằng SCO chính là diễn đàn thuận tiện nhất nuôi dưỡng và phát triển mối quan hệ hợp tác và hội nhập kinh tế giữa hai khu vực Á - Âu. Các nhà quan sát tại Bắc Kinh coi đó là quyết định mang tầm chiến lược hết sức quan trọng.

Tuy nhiên, Moscow phải đối mặt với một sự lựa chọn: chấp nhận hầu hết các dự án được “thai nghén” tại Trung Quốc, và điều đó đồng nghĩa với nguy cơ Nga sẽ mất dần ảnh hưởng đối với các nước trong Cộng đồng các Quốc gia độc lập (SNG) ở khu vực châu Á.

Tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc đã thảo luận biện pháp làm thế nào để thiết lập mối liên kết chặt chẽ hơn giữa các vùng kinh tế của Con đường tơ lụa do Bắc Kinh khởi xướng và Liên minh kinh tế Á - Âu (EAEC) do Moscow thúc đẩy. Thực chất, đây là sự hình thành không gian kinh tế thống nhất giữa Nga và Trung Quốc.

Đó là một ý tưởng đầy tham vọng dù đáp ứng các nhu cầu của cả hai nước trong thời điểm hiện nay. Điện Kremlin cho rằng trong khi Mỹ đang cố gắng cô lập nhóm BRICS, thì SCO đã nổi lên như một giải pháp hữu hiệu, góp phần nâng cao hiệu quả hợp tác kinh tế giữa hai khu vực Á - Âu. Chuyển trọng tâm sang hướng Đông, củng cố quan hệ đối tác với Trung Quốc chính là câu trả lời hiệu quả nhất của Nga. Ông Alexander Gabuev, một thành viên của Quỹ Carnegie đã ví SCO giống như “chiếc chìa khóa vạn năng”, một công cụ quan trọng trong tay Moscow, nhằm tăng cường vị thế quốc tế của Nga.

Còn tại Bắc Kinh, các nhà chiến lược Trung Quốc đang xem xét mối liên kết và tương tác lẫn nhau giữa Dự án Con đường tơ lụa, với EAEC cả về chiến lược quân sự, cũng như có tính đến việc chinh phục và chiếm lĩnh thị trường các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ. Theo Global Times, phụ trương của tờ Nhân dân nhật báo, nếu Mỹ cố ngăn chặn dòng chảy dầu mỏ sang Trung Quốc theo đường biển, thì Con đường tơ lụa qua Trung Á và Nga sẽ vẫn rộng mở, và điều này là rất quan trọng đối với Bắc Kinh.

Dự án “Một vành đai, một con đường” về bản chất là một dự án mang tính toàn cầu. Nó góp phần kết nối, bao trùm và liên quan tới 60% dân số thế giới, nơi đóng góp 29% GDP toàn cầu. Nó là kế hoạch kết nối các con đường, hệ thống thương mại, trao đổi ngoại tệ miễn phí và là sự liên kết giữa người dân các khu vực sinh sống trải dài từ Á sang Âu, Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương.

Tuyến đường bộ đi qua Trung Á, Nga, Belarus đến Ba Lan và đây chỉ là một nhánh của nó. Trung Quốc đã không ngần ngại trong nỗ lực khẳng định khả năng của mình tại các quốc gia Trung Á thuộc Liên Xô cũ. Và Nga thật khó để có thể chống lại một đối tác mạnh mẽ như Trung Quốc. Theo đánh giá của Phó viện trưởng Viện Kinh tế (thuộc Viện Hàn lâm, Nga), bà Svetlana Glinkina, Nga phụ thuộc vào Trung Quốc nhiều gấp 4,5 lần nếu so sánh ngược lại.

Nền kinh tế Nga không được đa dạng hóa. Điều này được phản ánh rất rõ trong cấu trúc của kim ngạch thương mại. Trong năm 2014, gần 70% kim ngạch xuất khẩu của Nga là nguyên liệu, nhiên liệu khoáng sản. Trong khi Trung Quốc xuất khẩu 62% giá trị lượng hàng hóa là máy móc, thiết bị và sản phẩm hoàn chỉnh. Có thể thấy dường như Nga đang dần lệ thuộc vào Trung Quốc.

Giới quan sát Nga cho rằng, Moscow cần phải cảnh giác với sáng kiến “Một vành đai, một con đường” của Bắc Kinh. Trung Quốc đã thay thế Nga trở thành nhà cung cấp chính các loại hàng hóa cũng như nguồn đầu tư ở Trung Á. Đây là nhận xét của tờ Financial Times. Một quan chức Nga, khi trả lời tờ báo này, đã thừa nhận rằng các lợi ích của Nga và Trung Quốc không phải bao giờ cũng trùng hợp. Nhưng cái khó đối với Nga là họ không đủ khả năng đứng ngoài dự án này.