Thống kê là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng, có vai trò cung cấp các thông tin thống kê trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời phục vụ các cơ quan nhà nước trong việc đánh giá, dự báo tình hình, hoạch định chiến lược, chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đáp ứng nhu cầu thông tin thống kê của các tổ chức, cá nhân. Thống kê tài chính là nguồn thông tin quan trọng phục vụ công tác phân tích, dự báo nhằm hoạch định và đề ra những chủ trương chính sách điều hành hệ thống tài chính - ngân sách của đất nước trong từng thời kỳ.

Theo quy định tại Điều 2 Quyết định số 26/2015/QĐ-TTg ngày 8/7/2015 của Thủ tướng Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của KBNN trực thuộc Bộ Tài chính, KBNN có nhiệm vụ tổ chức thực hiện công tác thống kê KBNN và chế độ báo cáo theo quy định của pháp luật. Như vậy, với vị trí, vai trò là một cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực Tài chính, KBNN có trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác thống kê để phục vụ yêu cầu quản lý của KBNN, đồng thời phải thực hiện chế độ báo cáo thống kê nhà nước. Hiện nay, KBNN thực hiện các chế độ báo cáo thống kê sau:

Thực hiện chế độ báo cáo thống kê theo quy định của cơ quan thống kê tập trung theo Thông tư số 02/2011/ TT-BKHĐT ngày 10/01/2011 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành Hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh, huyện, xã. Theo quy định này, KBNN địa phương có trách nhiệm thực hiện chế độ báo cáo thống kê theo Hệ thống chi tiêu thống kê cấp quận, huyện do Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành; đồng thời thực hiện chế độ báo cáo thống kê  tổng hợp cho các cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh, thành phố, UBND quận, huyện, thị xã thuộc ngành, lĩnh vực phụ trách (Sở Tài chính, Phòng Tài chính);

Thực hiện chế độ báo cáo thống kê tài chính theo quy định tại Quyết định số 2331/QĐ-BTC ngày 4/10/2011 của Bộ trưởng Bộ Tài chính. Theo đó, KBNN có trách nhiệm thực hiện 9 báo cáo thống kê liên quan đến các chỉ tiêu thống kê thu, chi NSNN; vay bù đắp bội chi, cụ thể như sau:  Báo cáo thu và vay của NSNN niên độ (biểu số 0101.3) thuộc chỉ tiêu Thu từ doanh nghiệp nhà nước (0101.1.1); Báo cáo thu và vay NSNN theo MLNS niên độ (biểu số 0101.4) thuộc chỉ tiêu Thu từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (0101.1.2); Báo cáo tổng hợp thu NSNN niên độ (biểu số 0101.5) thuộc chỉ tiêu Thu từ khu vực công thương nghiệp, dịch vụ ngoài quốc doanh (0101.1.3); Báo cáo chi NSNN niên độ (biểu số 0103.6) thuộc chỉ tiêu Chi thường xuyên (0103.5); Báo cáo chi NSNN theo MLNS niên độ (biểu số 0103.7) thuộc chỉ tiêu Tỷ trọng chi thường xuyên trong NSNN (0103.6);  Báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch, thanh toán vốn TPCP hằng năm của Bộ, ngành, địa phương (biểu số 0103.10) thuộc chỉ tiêu Tỷ lệ chi NSNN so với GDP (0104); Báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch, thanh toán vốn ĐT XDCB tập trung năm… của Bộ, ngành, địa phương (biểu số 0103.7) thuộc chỉ tiêu Tỷ lệ chi NSNN so với GDP (0104); Báo cáo tình hình hoạt động NSNN và NSTW niên độ…(biểu số 0105.4) thuộc chỉ tiêu Nguồn bù đắp bội chi (0107); Báo cáo kết quả phát hành - thanh toán TPCP bằng đồng Việt Nam (biểu số 0105.5) thuộc chỉ tiêu Nguồn bù đắp bội chi (0107).

Ngoài ra, thực hiện chế độ báo cáo thống kê theo yêu cầu quản lý của KBNN.

Để thực hiện các nhiệm vụ trên, KBNN luôn coi báo cáo thống kê tài chính là một trong các nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo; thường xuyên chỉ đạo sát sao các đơn vị  trong hệ thống triển khai công tác này. Định kỳ theo quy định, KBNN thực hiện cung cấp các báo cáo thống kê lên Cổng thông tin báo cáo thống kê tài chính của Cục Tin học và Thống kê tài chính – Bộ Tài chính.  Một số công việc đã được triển khai và kết quả đạt được như sau:

Về cách thức và nguồn khai thác số liệu báo cáo thông tin thống kê: KBNN áp dụng nhiều ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý, trao đổi thông tin, thống kê báo cáo và lưu trữ dữ liệu hoạt động KBNN được thống nhất trên toàn hệ thống; giảm thiểu các thao tác thủ công trong việc thu thập các số liệu đầu vào thông qua các chương trình, cụ thể: Hệ thống thông tin quản lý Ngân sách và Kho bạc (TABMIS) phục vụ cho công tác kế toán ngân sách và nghiệp vụ KBNN; Dự án hiện đại hoá thu NSNN giữa cơ quan Thuế, Hải quan, KBNN; Chương trình quản lý nợ chính phủ (DMFAS); Chương trình quản lý kiểm soát thanh toán vốn đầu tư (ĐTKB/LAN); Chương trình thanh toán điện tử tập trung với hệ thống ngân hàng…

Trong đó, đặc biệt là việc triển khai hệ thống TABMIS, đây là hệ thống kế toán tập trung xử lý trên mạng máy tính, có khả năng kết nối trao đổi thông tin với các hệ thống khác; đồng thời có khả năng cung cấp đầy đủ, kịp thời các báo cáo theo nhiều tiêu thức (báo cáo theo thiết kế chuẩn và  theo yêu cầu tùy chỉnh của Bộ Tài chính) nhằm phục vụ cho yêu cầu quản lý điều hành của cơ quan tài chính, KBNN và chính quyền các cấp.

KBNN đã xây dựng và ban hành Quyết định hệ thống chỉ tiêu và báo cáo thống kê hoạt động nghiệp vụ KBNN (theo Quyết định số 821/ QĐ-KBNN ngày 8/10/2014 của Tổng Giám đốc KBNN). Thông qua đó đã hệ thống hóa các chỉ tiêu báo cáo thống kê các lĩnh vực nghiệp vụ của KBNN (bao gồm chỉ tiêu thống kê tài chính và chỉ tiêu thống kê các hoạt động nghiệp vụ của KBNN), nhằm tăng tính thống nhất trong triển khai công tác thống kê, phục vụ việc phân tích, dự báo đáp ứng yêu cầu chỉ đạo, điều hành trong nội bộ hệ thống.

KBNN đang triển khai xây dựng Dự án Nâng cấp và triển khai kho dữ liệu và công cụ thống kê phân tích nghiệp vụ KBNN. Mục tiêu chính của dự án là nâng cấp kho dữ liệu đã xây dựng theo dự án TABMIS thành kho dữ liệu phục vụ thống kê, phân tích nghiệp vụ KBNN và cung cấp dữ liệu cho kho dữ liệu của Bộ Tài chính.

Trong đó, ngoài các dữ liệu tiếp nhận từ TABMIS, còn bổ sung các nguồn dữ liệu từ các mảng nghiệp vụ KBNN như kiểm soát chi đầu tư, quản lý thu NSNN, dữ liệu thanh toán…; đồng thời, xây dựng các công cụ phục vụ báo cáo, thống kê, phân tích nghiệp vụ. Từ đó, cung cấp đầy đủ thông tin cho kho dữ liệu tài chính của Bộ Tài chính và nâng cao hiệu quả công tác tổng hợp, phân tích số liệu thống kê.

Bên cạnh các kết quả nói trên, trong quá trình triển khai thực hiện chế độ báo cáo của hệ thống chỉ tiêu thống kê tài chính, cũng còn một số nội dung cần hoàn thiện sau:

Theo quy định tại Thông tư số 02/2011/TT-BKHĐT ngày 10/01/2011 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định nội dung Hệ thống chỉ tiêu thống kê Quốc gia; danh mục và nội dung Hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh, huyện, xã thì KBNN cấp tỉnh có trách nhiệm thu thập, tổng hợp một số chỉ tiêu liên quan đến tài chính công: Chỉ tiêu thu và cơ cấu thu NSNN trên địa bàn tỉnh, thành phố (mã số T0701) và chỉ tiêu chi và cơ cấu chi ngân sách địa phương (mã số T0702); KBNN cấp huyện có trách nhiệm thu thập và tổng hợp một số chỉ tiêu thống kê kinh tế cấp huyện: Thu NSNN trên địa bàn (mã số H0209) và chi ngân sách địa phương (mã số H0210).

Đây là các chỉ tiêu thống kê về tài chính mà các đơn vị KBNN có trách nhiệm cung cấp cho cơ quan, ban ngành tại địa phương. Vì vậy, cần bổ sung các chỉ tiêu tài chính tại địa phương trong hệ thống chỉ tiêu thống kê tài chính tại Quyết định số 2331/QĐ-BTC ngày 4/10/2011 của Bộ trưởng Bộ Tài chính. Từ đó  tạo cơ sở hướng dẫn thực hiện chế độ báo cáo thống kê tại địa phương, đảm bảo tính thống nhất trong việc cung cấp báo cáo các chỉ tiêu tài chính.

Trong chế độ báo cáo đối với KBNN vẫn còn việc  trùng lắp các chỉ tiêu báo cáo với các chỉ tiêu thống kê, cụ thể: Các chỉ tiêu báo cáo về thu, chi NSNN và tình hình thực hiện kế hoạch, thanh toán vốn đầu tư XDCB tại mẫu biểu báo cáo theo quy định tại Thông tư số 08/2013/TT-BTC ngày 10/01/2013 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện kế toán nhà nước áp dụng cho Hệ thống TABMIS và Thông tư số 99/2013/TT-BTC ngày 26/7/2013 của Bộ Tài chính quy định về chế độ mẫu biểu báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch vốn đầu tư XDCB từ NSNN và TPCP tương tự như các chỉ tiêu báo cáo theo Quyết định số 2331/QĐ-BTC ngày 4/10/2011 của Bộ Tài chính về việc ban hành Hệ thống chỉ tiêu và chế độ báo cáo thống kê tài chính.

Vì vậy, để thực hiện báo cáo theo các chỉ tiêu Quyết định số 2331/ QĐ-BTC ngày 4/10/2011, KBNN đang phải thực hiện các thao tác thủ công để chuyển đổi các chỉ tiêu từ các mẫu báo cáo sẵn có theo Thông tư số 08/2013/TT-BTC và Thông tư số 99/2013/TT-BTC sang mẫu báo cáo theo Quyết định số 2331/QĐBTC ngày 4/10/2011.

Hiện nay, hầu hết tại các đơn vị KBNN nhiệm vụ thống kê vẫn được giao cho công chức làm chuyên môn nghiệp vụ kiêm nhiệm thực hiện; chưa có bộ phận/công chức chuyên trách thực hiện công tác thống kê; đồng thời, phần lớn công chức làm công tác thống kê KBNN chỉ được đào tạo về nghiệp vụ chuyên môn đang thực hiện (tài chính, kế toán, tin học...), chưa được đào tạo về nghiệp vụ thống kê, phân tích kết quả thống kê. Bên cạnh đó, các lớp đào tạo về nghiệp vụ công tác thống kê rất ít, không thường xuyên, nên cũng ảnh hưởng đến chất lượng công tác thống kê tại các đơn vị.

Để hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành tài chính và nâng cao hiệu quả công tác thống kê, nhóm tác giả đề xuất một số nội dung trọng tâm đối với công tác thống kê  tài chính thời gian tới như sau:

Nghiên cứu sửa đổi Quyết định số 2331/QĐ-BTC ngày 4/10/2011 của Bộ trưởng Bộ Tài chính theo hướng bổ sung các chỉ tiêu tài chính tại địa phương, bảo đảm tính thống nhất và trên cơ sở tận dụng, khai thác các báo cáo sẵn có mà các đơn vị đang thực hiện chế độ báo cáo theo quy định.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thu thập và khai thác các nguồn số liệu cung cấp cho công tác thống kê; đồng thời, nghiên cứu xây dựng các phần mềm phân tích kết quả báo cáo thống kê để phục vụ cho công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo và nâng cao hiệu quả, vai trò của công tác thống kê tại các đơn vị.

Xây dựng phương án bộ máy nhân sự con người làm công tác thống kê; trong đó, tùy thuộc vào đặc điểm tại các đơn vị từ đó có phương án bố trí số lượng cán bộ chuyên trách thực hiện công tác thống kê, để đảm bảo tính chuyên sâu trong công việc. Ngoài ra, về lâu dài cần xây dựng kế hoạch đào tạo và chế độ bồi dưỡng cho đội ngũ công chức làm công tác thống kê.