Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, sử dụng tài sản công

Việc ứng dụng CNTT vào quản lý TSC thời gian qua tập trung chủ yếu vào xây dựng, vận hành cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về TSC; xây dựng, vận hành Trang thông tin điện tử về TSC và triển khai dịch vụ công trực tuyến. Cụ thể:

Về cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công

Xây dựng CSDL quốc gia về TSC nhằm tạo lập và cung cấp thông tin tài chính chất lượng tốt, thuận tiện cho các đối tượng sử dụng dữ liệu. Thông tin trong CSDL hỗ trợ đắc lực cho việc quản lý, sử dụng TSC.

Đặc biệt là công tác lập kế hoạch, dự toán đầu tư xây dựng, mua sắm, sửa chữa, ra quyết định và thực hiện xử lý, khai thác TSC, góp phần kiểm soát chặt chẽ quản lý, sử dụng tài sản.

Việc nắm chắc TSC ở tầm quốc gia, cũng như từng cấp, từng ngành giúp cho việc thiết kế chính sách và chỉ đạo, điều hành phù hợp (ban hành tiêu chuẩn, định mức, lập kế hoạch đầu tư...).

Đến nay, Bộ Tài chính đã xây dựng và đưa vào vận hành 3 CSDL về TSC gồm: (i) CSDL về TSC tại cơ quan, tổ chức, đơn vị nhằm quản lý toàn bộ TSC đủ tiêu chuẩn là tài sản cố định, tài sản xác lập sở hữu toàn dân, tài sản phục vụ hoạt động của dự án sử dụng vốn nhà nước; (ii) CSDL về tài sản là công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung; (iii) CSDL về tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ (GTĐB).

- CSDL về TSC tại cơ quan, tổ chức, đơn vị: Được cụ thể hoá tại Điều 127 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, Nghị định số 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ quy định phạm vi TSC phải kê khai báo cáo gồm: Trụ sở làm việc; quyền sử dụng đất để xây dựng trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp; xe ô tô các loại; tài sản cố định khác, trừ tài sản đặc biệt tại đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân.

Nhằm đổi mới công tác quản lý nhà nước về tài sản theo hướng hiện đại, hiệu lực và hiệu quả, từ năm 2009, Bộ Tài chính đã xây dựng, đưa vào vận hành Phần mềm quản lý đăng ký tài sản nhà nước để hình thành CSDL quốc gia về tài sản nhà nước để quản lý đối với 4 nhóm tài sản có giá trị lớn gồm: Nhà, đất, xe ô tô, tài sản có giá trị trên 500 triệu đồng/đơn vị tài sản.

Thực hiện Luật Quản lý, sử dụng TSC năm 2017, Bộ Tài chính đã xây dựng, hoàn thành Dự án: “Nâng cấp CSDL quốc gia về TSC” trong đó có: Phần mềm quản lý TSC để mở rộng quản lý toàn bộ các tài sản tại cơ quan, tổ chức, đơn vị đủ tiêu chuẩn là tài sản cố định; tài sản xác lập sở hữu toàn dân; tài sản phục vụ hoạt động của dự án sử dụng vốn nhà nước và kho CSDL quốc gia về TSC.

- CSDL về tài sản là công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung: Trên cơ sở kết quả khảo sát thực tế cho thấy, các công trình cấp nước sạch nông thôn trước đây chưa được hạch toán theo dõi đầy đủ; sau khi đầu tư chưa có cơ quan nào đánh giá được tổng thể về số lượng, giá trị của công trình, điều này ảnh hưởng tới quá trình bảo trì, duy tu và khai thác công trình có hiệu quả.

Vì vậy, Bộ Tài chính đã xây dựng, ban hành Thông tư số 54/2013/TT-BTC ngày 4/5/2013 quy định cụ thể việc quản lý, khai thác, trách nhiệm xây dựng, rà soát chuẩn hoá CSDL về công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung.

Phần mềm Quản lý tài sản là công trình cấp nước sạch nông thôn được xây dựng và triển khai vận hành, sử dụng cho các cơ quan: Bộ Tài chính (Cục Quản lý công sản); Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; 63 Sở Tài chính; 63 Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trên toàn quốc.

Thực hiện Luật Quản lý, sử dụng TSC năm 2017, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiến hành nâng cấp Phần mềm để thực hiện quản lý toàn bộ công trình cấp nước sạch (bao gồm nước sạch nông thôn và nước sạch đô thị).

- CSDL về tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ (GTĐB): Từ năm 2013, căn cứ Thông tư số 178/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 10/2013/NĐ-CP ngày 11/01/2013 của Chính phủ quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng GTĐB, Bộ Tài chính đã phối hợp với (Bộ Giao thông Vận tải, Tổng cục Đường bộ Việt Nam) triển khai xây dựng CSDL quản lý tài sản hạ tầng GTĐB với địa chỉ truy cập tại https://htgtdb.mof.gov.vn.

 Phần mềm cập nhật số liệu kiểm kê và hạch toán giá trị tài sản kết cấu hạ tầng GTĐB được xây dựng và triển khai vận hành, sử dụng cho các cơ quan: Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính); Tổng cục Đường bộ Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải); 63 Sở Tài chính; 63 Sở Giao thông vận tải trên toàn quốc.

Thực hiện Luật Quản lý, sử dụng TSC năm 2017, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Giao thông vận tải tiến hành nâng cấp Phần mềm để thực hiện quản lý toàn bộ tài sản kết cấu hạ tầng đường bộ theo quy định (Bảng 1).

Về trang thông tin điện tử về tài sản công

Nhằm phổ biến các chính sách, chế độ liên quan đến lĩnh vực quản lý TSC theo hướng công khai, minh bạch thông tin trong quản lý, sử dụng, xử lý TSC, từ năm 2011, Bộ Tài chính (Cục Quản lý công sản) đã xây dựng Trang thông tin điện tử về TSC tại địa chỉ http://taisancong.vn.

Trang thông tin này thực hiện một số chức năng như: Đăng tải thông tin về mô hình quản lý công sản; Hệ thống hóa các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng TSC; Thông tin hoạt động quản lý công sản, thông tin nghiệp vụ, thông tin chỉ đạo, điều hành hoạt động quản lý công sản; Thông tin về đấu giá, đấu thầu TSC; Công khai TSC tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị...

Về thực hiện dịch vụ công trực tuyến

Thực hiện Nghị quyết số 36a/NQ-CP ngày 14/10/2015 của Chính phủ về Chính phủ điện tử, để tăng cường ứng dụng CNTT trong việc giải quyết các thủ tục hành chính (TTHC), năm 2018, Bộ Tài chính (Cục Quản lý công sản) đã triển khai một số TTHC thuộc lĩnh vực quản lý công sản lên thành dịch vụ công trực tuyến cấp độ 3, gồm:

Xác lập quyền sở hữu của Nhà nước đối với tài sản nhận chuyển giao; Quyết định điều chuyển TSC; Quyết định xử lý tài sản phục vụ hoạt động của dự án khi dự án kết thúc; Thủ tục điều chuyển tài sản hạ tầng GTĐB.

Hiện nay, hệ thống dịch vụ công trực tuyến cấp độ 3 đối với các thủ tục trên đã được đưa vào vận hành.

Kết quả và khó khăn, hạn chế khi ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý tài sản công

Những kết quả đạt được

Việc ứng dụng CNTT vào quản lý TSC trong thời gian qua đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần quản lý, sử dụng hiệu quả TSC tại các cơ quan quản lý nhà nước và các đối tượng được giao trực tiếp quản lý, sử dụng tài sản. Cụ thể:

Một là, CSDL quốc gia về TSC cho phép quản lý, lưu trữ và cập nhật một cách kịp thời, đầy đủ thông tin về hiện trạng, biến động của TSC.

Trước đây, để tổng hợp, phân tích dữ liệu về TSC đều phải thông qua phương pháp thủ công theo quy trình cơ quan quản lý cấp trên đưa ra yêu cầu với các cơ quan quản lý cấp dưới đến đơn vị trực tiếp quản lý, sử dụng TSC; cơ quan trực tiếp quản lý, sử dụng TSC tổng hợp thông tin, báo cáo qua lần lượt các cơ quan quản lý cấp trên để tổng hợp, báo cáo cơ quan đưa ra yêu cầu.

Hai là, việc ứng dụng CNTT đóng vai trò quan trọng vào quản lý nhà nước về TSC. CSDL là kênh thông tin hữu ích giúp các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đưa ra các biện pháp quản lý, xử lý TSC phù hợp, kịp thời, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng TSC phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Thông qua CSDL, các cơ quan chức năng của Nhà nước, đơn vị trực tiếp sử dụng tài sản nắm được tổng thể và chi tiết về chủng loại, số lượng, hiện trạng sử dụng của TSC tại các cơ quan, đơn vị hành chính sự nghiệp một cách đầy đủ, kịp thời.

Ba là, Trang thông tin điện tử về TSC, với việc cập nhật kịp thời các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản chỉ đạo, điều hành, văn bản hướng dẫn nghiệp vụ TTHC giúp các cơ quan quản lý, đơn vị sử dụng TSC thực hiện đúng quy định và chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, hạn chế tối đa những sai sót trong quản lý, sử dụng, khai thác, xử lý TSC.

Bốn là, ứng dụng CNTT góp phần công khai, minh bạch công tác quản lý, sử dụng TSC. Ngoài công khai các văn bản quy phạm pháp luật, TTHC, Trang thông tin về TSC cũng là phương tiện để công khai tình hình quản lý, sử dụng TSC theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng TSC; các thông báo về đấu giá, đấu thầu, niêm yết giá giúp cho các tổ chức, cá nhân tiếp cận một cách kịp thời, rộng rãi và liên tục về vấn đề mua, bán, chuyển nhượng, cho thuê, thanh lý TSC, cho thuê, chuyển nhượng quyền khai thác TSC.

Một số khó khăn, hạn chế

Bên cạnh kết quả đạt được, việc ứng dụng CNTT vào quản lý TSC tại các cơ quan nhà nước cũng gặp phải một số khó khăn, hạn chế sau:

- CSDL quốc gia về TSC chưa bao quát được các loại TSC theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật Quản lý, sử dụng TSC năm 2017.

Mặc dù đã có sự nỗ lực rất lớn trong việc xây dựng, nâng cấp CSDL quốc gia về TSC, nhưng đến nay, CSDL quốc gia về TSC mới quản lý được dữ liệu về TSC có giá trị lớn trong khu vực hành chính sự nghiệp (nhà, đất, xe ô tô, tài sản khác có nguyên giá từ 500 triệu đồng trở lên/đơn vị tài sản), tài sản kết cấu hạ tầng GTĐB, công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung.

Việc CSDL chưa bao quát hết các loại TSC dẫn đến tình trạng thiếu thông tin tổng thể về tài sản gây khó khăn cho việc hoạch định, xây dựng chiến lược, quyết định các vấn đề về TSC và đánh giá tổng thể nguồn lực của quốc gia.

- Thông tin trong CSDL quốc gia chưa đầy đủ, kịp thời. Sự đầy đủ của thông tin phụ thuộc lớn vào việc báo cáo kê khai, đăng nhập dữ liệu của các đơn vị trực tiếp quản lý, sử dụng TSC.

Theo quy định hiện hành, trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày phát sinh tăng, giảm, biến động tài sản các đơn vị phải đăng nhập trong CSDL quốc gia, nhưng cho đến nay còn có nhiều đơn vị không chấp hành nghiêm quy định này. Chậm kê khai, đăng nhập thông tin làm cho dữ liệu không đầy đủ, dẫn tới việc quyết định các vấn đề liên quan đến TSC không chính xác.

- Việc chấp hành các quy định về đăng tải thông tin đấu giá, đấu thầu, niêm yết giá hiện nay còn chưa nghiêm túc. Theo quy định, các cơ quan, tổ chức, đơn vị khi có tài sản thực hiện bán đấu giá thì ngoài việc phải niêm yết, thông báo công khai theo quy định của pháp luật về đấu giá tài sản; đồng thời, đăng tải trên Trang thông tin điện tử về TSC.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều cơ quan, tổ chức đơn vị thực hiện chưa đúng quy định.

- Việc ứng dụng CNTT vào thực hiện các giao dịch về TSC còn chưa nhiều và kết quả chưa như kỳ vọng, thời gian qua chủ yếu mới tập trung vào việc hình thành hệ thống CSDL.

Nguyên nhân của những hạn chế trên là do: Việc ứng dụng CNTT trong quản lý, sử dụng TSC là vấn đề mới, quá trình triển khai thực hiện cần có thời gian và bước đi phù hợp; Một số cấp, ngành, đơn vị chưa nhận thức đầy đủ vai trò của ứng dụng CNTT trong quản lý, sử dụng TSC;

Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức có tâm lý ngại thay đổi hoặc không bắt kịp sự thay đổi trong cách thức quản lý khi ứng dụng CNTT; Công tác kiểm tra, thanh tra việc đăng nhập dữ liệu, đăng tải thông tin mua, bán TSC chưa được thực hiện thường xuyên, kịp thời, khiến cho việc xử lý vi phạm chưa nghiêm; Nguồn kinh phí phục vụ cho việc ứng dụng CNTT cũng còn khiêm tốn, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế.

Giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, sử dụng tài sản công

Để khắc phục những khó khăn, hạn chế cũng như đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào quản lý, sử dụng TSC trong thời gian tới, cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường triển khai các ứng dụng CNTT vào quản lý, sử dụng TSC, đáp ứng yêu cầu của Ban Cán sự đảng Bộ Tài chính về việc triển khai ứng dụng CNTT trong lĩnh vực tài chính-ngân sách theo tinh thần Nghị quyết số 02-NQ/BCSĐ nhằm thích ứng, khai thác hiệu quả các thành tựu của Cách mạng công nghiệp 4.0.

Thứ hai, tiếp tục xây dựng và vận hành CSDL quốc gia về TSC để tổng hợp chung thông tin của các loại TSC và CSDL của một số loại tài sản; ban hành văn bản và hướng dẫn thực hiện việc kết nối CSDL TSC chuyên ngành với CSDL quốc gia về TSC.

Các Bộ quản lý chuyên ngành sẽ thực hiện xây dựng CSDL của từng loại tài sản chuyên ngành để thực hiện kết nối với kho CSDL quốc gia về TSC đáp ứng yêu cầu của kế toán TSC, nắm chắc nguồn lực của Nhà nước và có kế hoạch, tổ chức quản lý, sử dụng, khai thác TSC hiệu quả phục vụ công tác quản lý, điều hành của Chính phủ, chính quyền các cấp, cụ thể:

(i) Hoàn thiện CSDL về TSC tại cơ quan, tổ chức, đơn vị; đôn đốc các Bộ, ngành, địa phương khẩn trương thực hiện cập nhật đầy đủ số liệu, chuẩn hóa dữ liệu trong Phần mềm quản lý TSC để có thể quản lý tất cả các tài sản đủ tiêu chuẩn là tài sản cố định.

(ii) Đối với các nhóm tài sản hạ tầng (đường bộ, công trình nước sạch, đường sắt, đường thủy, hàng không...) CSDL về TSC cần xây dựng giao thức kết nối theo chuẩn để nhận dữ liệu tài sản từ các bộ, ngành, địa phương.

(iii) Đối với các loại TSC đã có CSDL quản lý: Bộ Tài chính xây dựng tiêu chuẩn và điều kiện hướng dẫn việc trao đổi thông tin để kết nối với CSDL quốc gia về TSC để tránh chồng chéo, xây dựng CSDL mới lãng phí; đồng thời, cho phép các đơn vị quản lý TSC sau khi được cấp tài khoản và quyền đồng bộ dữ liệu, có thể đồng bộ thông tin tài sản vào CSDL quốc gia về TSC để tập trung quản lý thông tin, xuất báo cáo tổng hợp, khai thác thông tin về TSC trong cả nước.

Thứ ba, tăng cường kiểm tra, thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật về việc báo cáo kê khai, đăng nhập dữ liệu, sử dụng dữ liệu về TSC, gửi thông tin đấu giá, đấu thầu, niêm yết giá để đăng tải trên Trang thông tin về TSC và thực hiện các giao dịch điện tử về TSC.

Thứ tư, nghiên cứu, xây dựng và đưa vào vận hành Hệ thống giao dịch điện tử về TSC. Theo Điều 116 Nghị định số 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng TSC, thì hệ thống giao dịch điện tử về TSC là hệ thống CNTT do Bộ Tài chính tổ chức xây dựng, quản lý và vận hành, nhằm thực hiện việc bán TSC, cho thuê TSC, chuyển nhượng, cho thuê quyền khai thác TSC và các giao dịch khác về tài sản.

Thứ năm, đẩy mạnh sử dụng thông tin trong CSDL để thực hiện quản lý TSC. Thông tin trong CSDL về TSC có giá trị pháp lý như thông tin trong hồ sơ giấy, được sử dụng để phục vụ trực tiếp vào việc lập kế hoạch, dự toán, quyết định việc đầu tư xây dựng, mua sắm, giao, thuê, cho thuê, bán, chuyển nhượng, điều chuyển, thanh lý TSC.

Thứ sáu, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia vào quá trình ứng dụng CNTT trong quản lý, sử dụng TSC theo các nội dung: Tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo chuyên sâu, nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ quản trị CSDL, cán bộ trực tiếp nhập, duyệt, khai thác dữ liệu, tham gia vào việc cùng xây dựng và phát triển các ứng dụng CNTT trong quản lý, sử dụng TSC;

Có chính sách ưu đãi nhằm tạo sự gắn bó, nâng cao chất lượng cán bộ phụ trách CNTT tại các bộ, ngành, địa phương, qua đó, hình thành một đội ngũ chuyên nghiệp, hiệu quả.

Thứ bảy, đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương, đơn vị khai thác, sử dụng có hiệu quả các dịch vụ công trực tuyến và các phần mềm quản lý TSC đã xây dựng, có sẵn.

Tài liệu tham khảo:

1. Quốc hội (2017), Luật Quản lý, sử dụng tài sản công;

2. Chính phủ (2017), Nghị định số 151/2017/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công;

3. Bộ Tài chính (2017), Thông tư số 144/2017/TT-BTC hướng dẫn một số nội dung của Nghị định số 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công;

4. Các báo cáo tổng kết về quản lý tài sản công của Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính).