Đề xuất giải pháp “giải cứu” 11 dự án BOT giao thông thua lỗ
Trên cơ sở làm việc với các bên liên quan, Bộ Xây dựng đã thống nhất 2 nhóm giải pháp để "giải cứu" 11 dự án BOT giao thông trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ" gồm: Nhà nước chia sẻ để tiếp tục thực hiện hợp đồng; Nhà nước thanh toán chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Trên cơ sở Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP), kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, kết quả làm việc, đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và ngân hàng tín dụng, Bộ Xây dựng cho biết đã tổng hợp, hoàn chỉnh hồ sơ Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về việc tháo gỡ vướng mắc của dự án BOT giao thông để lấy ý kiến góp ý.
Về điều kiện chia sẻ phần giảm doanh thu, theo Dự thảo, đối với dự án BOT trong lĩnh vực đường bộ, việc chia sẻ phần giảm doanh thu được áp dụng khi đáp ứng các điều kiện quy định tại khoản 2 Điều 99a Luật PPP.
Trước năm 2020 (thời điểm Luật PPP ban hành), khoảng 318.857 tỷ đồng đã được huy động đầu tư 140 dự án PPP, loại hợp đồng Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao (BOT giao thông).
Tuy nhiên, trước thời điểm Luật PPP ban hành, pháp luật về đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT còn một số hạn chế, trong quá trình thực hiện phải điều chỉnh chính sách dẫn đến phát sinh vướng mắc tại 11/140 dự án và một số dự án tiềm ẩn vướng mắc.
Cũng theo Dự thảo, cơ quan ký kết hợp đồng đã đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 99a Luật PPP về việc xác định mức giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay, điều chỉnh phương án trả nợ trong phương án tài chính.
Đồng thời, các bên đã tính toán phương án tài chính điều chỉnh bảo đảm khả thi sau khi cập nhật tỷ lệ, mức vốn Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu quy định, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay, điều chỉnh phương án trả nợ.
Về tỷ lệ chia sẻ phần giảm doanh thu, Dự thảo nêu rõ, đối với dự án BOT đường bộ đáp ứng điều kiện, Nhà nước chia sẻ (một lần) phần giảm doanh thu với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP theo tỷ lệ và mức vốn.
Trong đó, tỷ lệ chia sẻ của Nhà nước không quá 75% tỷ lệ bình quân giữa mức doanh thu bị sụt giảm và doanh thu trong phương án tài chính của dự án trong 3 năm gần nhất.
Mức doanh thu bị sụt giảm được xác định bằng doanh thu trong phương án tài chính trừ doanh thu thực tế.

Mức vốn Nhà nước chia sẻ được xác định bằng tỷ lệ chia sẻ theo quy định nhân với tổng mức đầu tư dự án. Trong đó, tổng mức đầu tư dự án (không bao gồm phần vốn Nhà nước tham gia thực hiện dự án) được xác định theo quyết định phê duyệt dự án, quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án, điều chỉnh tổng mức đầu tư.
Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định tỷ lệ và mức vốn Nhà nước chia sẻ đối với dự án do mình phê duyệt theo quy định trên và bảo đảm mức vốn Nhà nước không vượt quá tỷ lệ theo quy định tại khoản 2, 2a, 2b Điều 69 Luật PPP.
Về trách nhiệm của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay, Dự thảo quy định, khi Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay thực hiện giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay bảo đảm phương án tài chính hiệu quả, không phát sinh tăng phí sử dụng dịch vụ đường bộ so với hợp đồng đã ký, không kéo dài thời gian thu phí so với hợp đồng đã ký.
Cơ quan ký kết hợp đồng và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án cập nhật doanh thu, chi phí thực tế của dự án, tính toán phương án trả nợ trong phương án tài chính theo thứ tự ưu tiên: Các khoản thuế phải nộp; chi phí quản lý khai thác và bảo trì công trình dự án; trả nợ vốn vay, vốn chủ sở hữu; phần còn lại chi trả lãi vay, lợi nhuận vốn chủ sở hữu.
Căn cứ phương án tài chính, bên cho vay phối hợp với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án cập nhật, điều chỉnh phương án trả nợ trong hợp đồng tín dụng bảo đảm không phát sinh dư nợ lãi vay trong năm tính toán và không chuyển nhóm nợ đối với khoản vay của dự án.
Trường hợp doanh thu thực tế tăng cao hơn so với doanh thu dự kiến trong phương án tài chính điều chỉnh, các bên ký kết hợp đồng cập nhật phương án tài chính để rút ngắn thời gian thu phí hoàn vốn.
Đối với phương án chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự án BOT giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021, Dự thảo nêu điều kiện để dự án BOT giao thông, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án được chi trả chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn theo quy định tại điểm a khoản 2a Điều 52 Luật PPP.
Theo đó, dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác tối thiểu 2 năm nhưng nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không được thu phí để hoàn vốn theo hợp đồng dự án; dự án bị sụt giảm doanh thu, các bên đã tính toán phương án tài chính điều chỉnh trên cơ sở dự kiến mức vốn Nhà nước chia sẻ doanh thu, giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay nhưng thời gian thu phí hoàn vốn vẫn kéo dài trên 50 năm.
Dự thảo cũng đưa ra cách tính chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn bằng tổng chi phí của: Tổng vốn đầu tư xây dựng công trình dự án, Chi phí quản lý vận hành và bảo trì công trình dự án, Các khoản thuế, phí thực tế sau khi đã khấu trừ khoản thuế giá trị gia tăng (nếu có), Chi phí kiểm toán độc lập (nếu có) và Chi phí lãi vay (nếu có).
Dự thảo cũng quy định không tính lợi nhuận vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư trong chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.