Kể từ tháng 6 năm ngoái, 33 công ty niêm yết đã thông báo cho hai sàn giao dịch chứng khoán của Trung Quốc về kế hoạch thiết lập hoặc mở rộng sản xuất ra nước ngoài, theo dữ liệu do Nikkei Asian Review tổng hợp.

Cũng như các nhà sản xuất nước ngoài, các đợt áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc của Tổng thống Mỹ Donald Trump, kết hợp với tăng lương và các chi phí khác, đang khiến các công ty Trung Quốc rời khỏi đất nước. Gần 70% trong số 33 công ty trên xem Việt Nam là “điểm đến ưa thích” của họ, số còn lại chọn Campuchia, Ấn Độ, Malaysia, Mexico, Serbia và Thái Lan.

Trong số các công ty đó có Jinhua Chunguang - một nhà sản xuất sản phẩm cao su, ngày 19/7/2019 vừa qua đã công bố khoản đầu tư 4,35 triệu USD để thành lập một cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Đây là sự bổ sung vào ba nhà máy hiện có của công ty này ở Malaysia và Trung Quốc.

Công ty có trụ sở tại tỉnh Chiết Giang, gần Thượng Hải, cho biết khoản đầu tư nói trên là một phản ứng đối với "những thay đổi trong môi trường quốc tế", cũng như một phần của kế hoạch mở rộng ra toàn cầu.

Jinhua Chunguang sản xuất vòi dùng trong máy hút bụi, sản phẩm phải gánh chịu loạt thuế nhập khẩu trừng phạt thứ ba mà Tổng thống Donald Trump đã áp đặt đối với 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc trong nửa cuối năm 2018, với lý do thực hành thương mại không công bằng.

Công ty Zhejiang Henglin Chair Industry cũng đang tìm đến Việt Nam, nơi họ mua lại một nhà máy thuộc sở hữu của Đài Loan như một phần của khoản đầu tư 48 triệu USD để đẩy nhanh việc mở rộng.

“Chúng tôi sẽ bắt đầu sản xuất vào nửa cuối năm nay”, một giám đốc điều hành của công ty nói với Nikkei tại nhà máy của họ ở huyện Anji. Trong số các khách hàng của Zhejiang Henglin Chair Industry có hãng sản xuất đồ nội thất Thụy Điển Ikea và tập đoàn Nittori của Nhật Bản.

Các nhà sản xuất dệt may cũng đã quyết định tăng sản lượng tại Việt Nam. Huafu Fashion tuyên bố hồi tháng 12/2018 rằng, họ đã đầu tư 2,5 tỷ nhân dân tệ (362 triệu USD) để xây dựng một nhà máy ở Việt Nam. Nhà sản xuất sợi cuộn cho biết việc thành lập cơ sở sản xuất tại Việt Nam sẽ cho phép họ khai thác nguồn nguyên liệu rẻ hơn, giảm chi phí lao động và tránh hàng rào thuế quan.

Các nhà phân tích cho biết, lương và chi phí tăng đã khuyến khích các công ty di chuyển ra nước ngoài ngay cả trước khi xảy ra cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ. Thật vậy, Trung Quốc đã có chính sách khuyến khích những bước đi như vậy kể từ năm 2001, nhưng rất ít công ty cảm thấy cần thiết phải theo đuổi chính sách này do thị trường khổng lồ ở trong nước.

Trong khi một số nước hoan nghênh đầu tư trực tiếp nước ngoài từ Trung Quốc như từ bất kỳ nước nào khác, thì họ cũng thận trọng với việc bị lợi dụng để tránh thuế quan trừng phạt của Tổng thống Trump. 

Chủ nhân Nhà Trắng hồi đầu tháng 8/2019 đã đe dọa sẽ áp thuế 10% đối với hàng nhập khẩu trị giá 300 tỷ USD hàng hóa còn lại từ Trung Quốc bắt đầu từ ngày 1/9/2019. Tuy nhiên, sau đó chính quyền Mỹ tuyên bố hoãn việc đánh thuế nhiều mặt hàng trong số này đến tháng 12/2019, theo hãng tin Reuters.

Công ty ô tô Jiangsu Xinquan tuyên bố hồi tháng 5/2019 rằng, họ đang đầu tư 64,4 triệu ringgit (15 triệu USD) vào Malaysia. Khoản đầu tư này sẽ hỗ trợ khách hàng chính của họ là Zhejiang Geely Holding - công ty sản xuất ô tô hợp tác với nhà sản xuất ô tô quốc gia Malaysia Proton Holdings để bán tại thị trường Đông Nam Á. 

“Malaysia hoan nghênh đầu tư của Trung Quốc đi kèm với chuyển giao công nghệ, sử dụng nhân tài địa phương và chắc chắn không phải là sự di cư ồ ạt của lao động Trung Quốc”, một quan chức phụ trách thương mại Malaysia cho biết.

Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad từng chỉ trích mạnh các khoản đầu tư của Trung Quốc được chấp thuận bởi người tiền nhiệm. Ông nói với người đồng cấp Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Bắc Kinh hồi tháng 8 năm ngoái rằng, Malaysia sẽ không cho phép “phiên bản mới của chủ nghĩa thực dân”, đề cập các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn được thực hiện tại nước ông bởi các công ty Trung Quốc. Các dự án này là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, vốn đã thu hút sự chỉ trích vì khiến một số nước đang phát triển chìm sâu trong nợ nần.