Thực trạng cơ cấu tổ chức bộ máy Bộ Tài chính

Cơ cấu tổ chức bộ máy của Bộ Tài chính thời gian qua được đổi mới theo hướng tăng cường bộ máy tham mưu về cơ chế chính sách; củng cố bộ máy thực thi pháp luật và xác định đúng vị trí, vai trò của cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát về lĩnh vực tài chính; quan tâm đúng mức đến chức năng điều hành vĩ mô và lĩnh vực quản lý mới theo yêu cầu hội nhập.

Tổ chức bộ máy của các hệ thống: Thuế, Kho bạc, Hải quan, Dự trữ Nhà nước tiếp tục được đổi mới cho phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính và hiện đại hóa; thực hiện đổi mới tổ chức quản lý tài chính doanh nghiệp; tiếp tục củng cố tổ chức và hoạt động quản lý, giám sát thị trường bảo hiểm, thị trường chứng khoán, thị trường dịch vụ tài chính; tăng cường công tác quản lý nợ chính phủ và nợ quốc gia.

Với chức năng, nhiệm vụ được xác định rõ ràng, việc tổ chức bộ máy quản lý được tinh gọn đã góp phần giảm đầu mối các đơn vị trong hệ thống ngành Tài chính. Các số liệu thống kê cho thấy từ năm 2011 đến năm 2017, tổng số lượng các đơn vị trong toàn ngành Tài chính đã giảm được 2.606 đầu mối đơn vị (20,5%); trong đó số lượng các đơn vị giảm nhiều nhất là cấp Tổ/Đội thuộc Chi cục và cấp phòng thuộc Cục ở địa phương; Giảm 113 cấp phòng tại các cục địa phương; giảm 2.542 Tổ/Đội (thuộc Kho bạc Nhà nước, Cục Hải quan và Cục Thuế cấp tỉnh).

Từ thực tiễn tổ chức và hoạt động của Bộ Tài chính thời gian qua cho thấy, việc tổ chức Bộ Tài chính theo mô hình Bộ đa ngành, đa lĩnh vực là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn của Đảng và Chính phủ. Mô hình này đã cho phép:

+ Tinh giản đầu mối bộ máy quản lý, tạo tiền đề cho việc thực hiện chủ trương cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong các quan hệ với cơ quan quản lý nhà nước.

+ Bộ Tài chính có điều kiện xử lý đồng bộ các vấn đề về chính sách cũng như liên kết các khâu trong quá trình tổ chức thực hiện như gắn công tác tổ chức thuế xuất nhập khẩu với việc tập trung kịp thời các nguồn thu để đảm bảo nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước; gắn việc cổ phần hóa doanh nghiệp với niêm yết, giao dịch trên thị trường chứng khoán; tạo điều kiện tăng cường nguồn lực dự trữ tài chính nhà nước; kết hợp đồng bộ các công cụ tài chính, giá cả trong điều tiết thị trường, góp phần ổn định vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

+ Các lĩnh vực mới của ngành Tài chính đều có các bước phát triển ổn định và vững chắc, tạo điều kiện để Bộ Tài chính hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị được Chính phủ giao.

+ Việc tổ chức vận hành mô hình Bộ đa ngành, đa lĩnh vực cũng tạo điều kiện rèn luyện kỹ năng tổ chức quản lý điều hành, nhất là đối với các cấp lãnh đạo; nâng cao năng lực phối hợp tổ chức triển khai thực hiện, tăng cường khả năng ứng phó với các thay đổi trong điều kiện nền kinh tế trong nước và thế giới có nhiều biến động.

Bên cạnh đó, do Bộ Tài chính là một Bộ đa ngành, đa lĩnh vực nên vẫn còn những hạn chế trong tổ chức bộ máy. Cụ thể: Việc phân định chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và trách nhiệm quản lý chưa thực sự rõ ràng, chưa hợp lý; Tổ chức bộ máy vẫn còn cồng kềnh, nhiều đầu mối, tầng nấc, bất hợp lý; Hoạt động của bộ máy cần cải thiện hơn để đáp ứng được yêu cầu quản lý của thời kỳ mới.

Mục tiêu, yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy ngành Tài chính

Mục tiêu đổi mới tổ chức bộ máy ngành Tài chính

Ngành Tài chính đặt mục tiêu kiện toàn, tinh gọn bộ máy của Bộ Tài chính đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả, thông suốt, hiện đại đáp ứng yêu cầu cải cách, hiện đại hóa ngành và hội nhập kinh tế quốc tế; thống nhất trong công tác quản lý nhà nước về tài chính công và đầu tư công; gắn cải cách bộ máy với tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ công chức, viên chức và người lao động, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập của Bộ Tài chính.

Mục tiêu cụ thể được đề ra gồm: Từ năm 2021- 2030, thực hiện giảm bình quân 10% đầu mối các tổ chức, đơn vị trong toàn hệ thống (từ trung ương đến cấp tổ/ đội tại địa phương) so với năm 2020; thống nhất công tác quản lý nhà nước về tài chính công và đầu tư công; tổ chức lại bộ máy thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác thanh tra, kiểm tra trong ngành Tài chính; thực hiện việc sắp xếp bộ máy của Cục Thuế và Kho bạc Nhà nước các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương theo khu vực để đảm bảo việc tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu quả của công tác quản lý; tiếp tục cơ cấu lại hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng chỉ giữ lại các đơn vị sự nghiệp cung cấp dịch vụ công phục vụ trực tiếp nhiệm vụ quản lý nhà nước của Bộ Tài chính.

Yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy ngành Tài chính

Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy ngành Tài chính thời gian tới là rất cần thiết, tuy nhiên, việc triển khai thực hiện cũng cần thận trọng, tránh những xáo trộn lớn ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao của Ngành; Phù hợp với chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đáp ứng yêu cầu cải cách, hiện đại hóa ngành, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong quá trình quản lý và hội nhập kinh tế quốc tế...

Khuyến nghị giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Tài chính

Để đạt được các mục tiêu, yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy ngành Tài chính nêu trên, các giải pháp cần được tập trung thực hiện gồm:

Một là, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng.

Đội ngũ công chức, viên chức là yếu tố quan trọng nhất trong việc xây dựng và củng cố chính quyền vững mạnh. Trước mắt, để đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ:

- Xác định chu kỳ sát hạch công chức, viên chức để đánh giá năng lực thực tiễn (chu kỳ có thể từ 3 đến 5 năm).

- Xây dựng các quy định nhằm định hướng đào tạo để nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn và đặc biệt là kỹ năng thực thi công vụ, tránh tình trạng bằng cấp chỉ để hợp thức hóa tiêu chuẩn chức danh và ngạch bậc.

- Cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức theo yêu cầu tăng cường chất lượng, tinh giản biên chế hành chính, đảm bảo cơ cấu hợp lý giữa các chức danh công chức, giữa các độ tuổi, khắc phục tình trạng vừa thừa vừa thiếu công chức, viên chức.

Hai là, nâng cao chất lượng công tác quy hoạch.

Quy hoạch công chức, viên chức là một quy trình, vì vậy, để nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác quy hoạch, cần thực hiện tốt giải pháp sau: (i) Quán triệt nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, cán bộ, đảng viên và nhân dân về vai trò quan trọng của công tác quy hoạch cán bộ; (ii) Đảm bảo tính khoa học, khả thi trong công tác quy hoạch; Phát huy dân chủ trong toàn bộ quy trình quy hoạch; (iv) Thực hiện đồng bộ các khâu khác trong công tác cán bộ; (v) Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc nhằm thực hiện tốt quy hoạch cán bộ, công chức, đưa công tác này đi vào nề nếp; (vi) Triển khai ngay quy hoạch cán bộ, công chức lãnh đạo cấp chiến lược, đồng thời thực hiện kế hoạch luân chuyển, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách và trưởng thành qua thực tiễn.

Quy hoạch cán bộ được thông báo công khai trong cấp ủy, tập thể lãnh đạo đơn vị và cá nhân cán bộ diện quy hoạch biết. Bên cạnh đó, cũng cần đổi mới nội dung và phương pháp để nâng cao chất lượng nguồn quy hoạch cán bộ; Chú trọng tạo nguồn cán bộ cho quy hoạch.

Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tuyển dụng.

Để nâng cao chất lượng tuyển dụng công chức, cần triển khai thực hiện một số giải pháp sau: Xây dựng tiêu chuẩn tuyển dụng phải căn cứ vào nhu cầu, vị trí, cơ cấu và tiêu chuẩn; Thực hiện một cách công khai, minh bạch và khách quan công tác tuyển dụng công chức, viên chức dựa trên căn cứ vào các quy định về tuyển dụng công chức của Nhà nước; Nghiên cứu thực hiện cơ chế, chính sách khuyến khích tuyển dụng, thu hút người tài vào làm việc trong ngành Tài chính.

Bốn là, hoàn thiện công tác đánh giá cán bộ, công chức.

Để quản lý nguồn nhân lực một cách khoa học trong các đơn vị, tạo cơ sở tin cậy cho việc sử dụng và phát triển đội ngũ công chức, cần thực hiện các giải pháp sau:

- Xây dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá công chức, viên chức cụ thể, phù hợp với từng đối tượng công chức, viên chức, phù hợp với công chức chuyên môn và công chức lãnh đạo. Ngoài các tiêu chuẩn về kết quả thực hiện công việc, các tiêu chuẩn về quy trình, công nghệ, các tiêu chuẩn về hành vi, công chức lãnh đạo cần có các tiêu chuẩn khác, như thực hiện các văn bản luật, các chủ trương, chính sách; xây dựng kế hoạch, phát triển nguồn nhân lực; kết quả quản lý, điều hành công tác chuyên môn; xây dựng văn hóa công sở; kết quả hoạt động của đơn vị…

- Đánh giá công chức gắn vào tiêu chuẩn chức danh, chức trách của từng công chức, gắn vào công việc cụ thể, hoàn cảnh cụ thể và gắn với cơ chế chính sách, phân tích cụ thể điều kiện hoàn cảnh mà công chức đang làm việc.

- Khi đánh giá công chức, người lãnh đạo thực sự khách quan, công tâm.

Tựu chung, tổ chức bộ máy ngành Tài chính tinh gọn có ý nghĩa quan trọng, không chỉ làm giảm chi phí cho xã hội mà còn góp phần tăng cường năng lực và hiệu lực quản lý nhà nước lĩnh vực tài chính. Tuy nhiên, việc đổi mới tổ chức bộ máy ngành Tài chính theo hướng cắt giảm, tinh gọn là công việc phức tạp vì có liên quan đến nhiều mặt chính trị, kinh tế, xã hội.

Vì vậy, việc nâng cao nguồn nhân lực ngành Tài chính là một trong những điều kiện tiên quyết. Bên cạnh đó, cần tuyên truyền rộng rãi để tăng cường nhận thức cũng như tạo sự đồng thuận và hành động cụ thể để công tác tổ chức bộ máy đem lại hiệu quả cao.    

Tài liệu tham khảo:

Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 17/5/2015 của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức;

Nghị quyết số 18- NQ/TW ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII: Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả;

Nghị quyết số 19- NQ/TW ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII: Về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động các đơn vị sự nghiệp công lập;

Báo cáo tổng kết thực hiện Nghị quyết Trung ương 3, khóa VIII về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước;

Chế độ công chức và luật công chức của các nước trên thế giới, NXB Chính trị quốc gia, Hà nội.