Hà Tĩnh là một tỉnh có vị trí địa lý nằm trên dải đất miền Trung thuộc khu vực Bắc Trung Bộ, có bờ biển dài 137 km chạy qua 5 huyện đồng bằng ven biển, có cảng sông Xuân Hải và cảng biển Vũng Áng - Việt Lào là cảng biển nước sâu lớn nhất Bắc Trung Bộ, có thể tiếp nhận tàu tải trọng 4-5 vạn tấn, là cảng biển quan trọng cho hàng hóa của Việt Nam và Lào quá cảnh đi ra các nước trên thế giới. Tỉnh Hà Tĩnh còn có địa thế đặc biệt quan trọng bởi vị trí địa lý tiếp giáp biên giới Việt - Lào dài 145 km và đường Quốc lộ 8A đi qua cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nối liền từ Hà Nội sang Viên Chăn đến đông bắc Thái Lan. Bởi vậy, Hà Tĩnh không những là cầu nối mà còn là cửa ngõ giao lưu kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội với nước bạn Lào, vùng Đông Bắc Thái Lan và nhiều nước trên thế giới. Đây là đặc điểm địa lý rất thuận lợi cho việc mở rộng quan hệ đối ngoại, phát triển kinh tế vùng miền để cùng cả nước thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cục Hải quan tỉnh Hà Tĩnh được thành lập sau khi tách tỉnh, theo Quyết định số 107/TCCB ngày 06/6/1992 của Tổng cục Hải quan. Trong những ngày mới thành lập, Cục Hải quan Hà Tĩnh gặp rất nhiều khó khăn, thách thức. Cơ sở vật chất thiếu thốn, phải thuê trụ sở làm việc tạm thời; biên chế ít chỉ với 44 cán bộ công chức được chuyển từ Hải quan Nghệ Tĩnh, phần lớn trong số đó là thanh niên xung phong, bộ đội chuyển ngành, trình độ không đồng đều, dẫn đến khó cho việc bố trí công việc chuyên môn.

Thời kỳ đầu, Hải quan tỉnh Hà Tĩnh bố trí thành 06 đơn vị thuộc và trực thuộc gồm: Phòng Nghiệp vụ Tổng hợp, Phòng Tổ chức hành chính, Hải quan trạm trả hàng Hồng Lĩnh, Hải quan cửa khẩu Cầu Treo, Hải quan cảng Xuân Hải và Đội kiểm soát Hải quan. Tuy còn khó khăn do điều kiện cơ sở vật chất, lực lượng mỏng, song với quyết tâm của Lãnh đạo Cục và sự quan tâm của các đồng chí Lãnh đạo Tỉnh thời bấy giờ, Hải quan Hà Tĩnh đã nhanh chóng khắc phục khó khăn, vừa ổn định tổ chức, vừa công tác, vừa học hỏi để nâng cao kiến thức chuyên môn, dần dần tiếp cận và xử lý công việc trôi chảy, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu.

Từ năm 1992 đến 2000, Cục Hải quan Hà Tĩnh tập trung tăng cường công tác cán bộ, tuyển dụng các cán bộ trẻ có trình độ, năng lực được đào tạo cơ bản thuộc các trường Đại học khối Kinh tế, Luật, Ngoại thương nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong cải cách hiện đại hóa hải quan; trong xử lý nghiệp vụ chuyên môn, công tác đấu tranh chống buôn lậu và vận chuyển trái phép các chất ma túy. Đảm đương vai trò giữ vững an ninh kinh tế trên địa bàn quản lý.

Phát huy những thành tích đạt được trong giai đoạn đầu thành lập, từ năm 2000 đến năm 2015, Cục Hải quan Hà Tĩnh tiếp tục phát triển trên nhiều mặt, củng cố vai trò và ảnh hưởng đối với sự phát triển chung của tỉnh Hà Tĩnh. Đặc biệt, xác định tầm quan trọng của cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa hải quan trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội, những năm qua, Cục Hải quan tỉnh Hà Tĩnh đã triển khai mạnh mẽ công tác này và thu được kết quả trên nhiều mặt, đặc biệt trong quản lý nhà nước và tăng nguồn thu ngân sách. Lãnh đạo Cục Hải quan tỉnh Hà Tĩnh luôn chú trọng việc quán triệt và nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức về cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa hải quan.

Xác định muốn đáp ứng nhiệm vụ trong tình hình mới phải nâng cao trình độ chuyên môn, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã có bước đột phá trong việc triển khai hiện đại hóa Hải quan, đặt nền móng công nghệ tin học cho hiện tại và những năm tiếp theo. Hiện nay, Hải quan Hà Tĩnh đã được trang bị và đưa vào sử dụng có hiệu quả các thiết bị kỹ thuật, máy móc hiện đại cho hoạt động nghiệp vụ kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu. Đồng thời, đầu tư hệ thống máy chủ, máy trạm tin học phục vụ mạng cục bộ cho tất cả các đơn vị trong toàn Cục, đảm bảo việc kết nối trực tuyến toàn hệ thống internet, mạng WAN và mạng Netoffice thông suốt, sử dụng các dịch vụ mạng ổn định và hiệu quả cao; cho phép triển khai ứng dụng phần mềm hệ thống thu thập dữ liệu tờ khai hải quan, quản lý mã số doanh nghiệp, quản lý rủi ro, khai thác thông tin vi phạm pháp luật hải quan, hệ thống quản lý kế toán KT559, hệ thống quản lý thông tin dự liệu giá tính thuế GTT22... và là 1 trong 13 đơn vị đi đầu thực hiện thủ tục hải quan điện tử trong toàn ngành Hải quan. Đặc biệt, đến năm 2014, bên cạnh việc tiếp tục vận hành hệ thống thông quan điện tử, Cục Hải quan tỉnh Hà Tĩnh đã chủ động chuẩn bị mọi điều kiện để tiếp nhận Hệ thống thông quan tự động (VNACCS/VCIS) triển khai đồng bộ trong toàn Ngành. Ngày 23/5/2014, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã chính thức triển khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử trên hệ thống VNACCS/VCIS. Cho đến thời điểm này, Hà Tĩnh có 97% doanh nghiệp tham gia thủ tục hải quan điện tử qua hệ thống VNACCS/VCIS với số tờ khai chiếm trên 98%. Việc áp dụng Hệ thống VNACC/VCIS đã góp phần tiết kiệm chi phí, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy thu hút đầu tư nước ngoài. Đây là một bước đột phá quan trọng về cải cách thủ tục Hải quan trong xu thế hội nhập, đáp ứng sự phát triển kinh tế - xã hội của Hà Tĩnh cũng như của cả nước.

Với phương châm “Thuận lợi - Tận tụy - Chính xác” và nay là tuyên ngôn phục vụ khách hàng: “Chuyên nghiệp - Minh bạch - Hiệu quả”, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã coi cộng đồng doanh nghiệp không chỉ là đối tác, mà là bạn đồng hành, luôn đổi mới phương thức quản lý để phục vụ tốt doanh nghiệp và thực hiện tốt khẩu hiệu: “Nhiệm vụ hàng đầu là phục vụ khách hàng, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho khách hàng”. Không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ đối tác, Cục Hải quan Hà tĩnh thường xuyên thực hiện cải cách hành chính gắn với thực hiện Quyết định 517/TCHQ của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan về chống phiền hà, sách nhiễu, tiêu cực, chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm có hiệu quả, thực hiện kỷ cương kỷ luật hành chính đã trở thành động lực chuyển biến cơ bản trong hoạt động của mình.

Mặt khác, trong những năm qua, Cục Hải quan tỉnh Hà Tĩnh đặc biệt tăng cường giao lưu hợp tác với Hải quan Lào, nhằm chia sẻ, học hỏi, chuyển giao kiến thức khoa học, nghiệp vụ kỹ thuật tiên tiến, công nghệ thông tin hiện đại, trao đổi thông tin phục vụ đấu tranh phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa, ma túy qua biên giới. Việc hoàn thành tốt nhiệm vụ của Hải quan Hà Tĩnh trong những năm qua không những đã góp phần đưa Việt Nam hòa nhập kinh tế trong cộng đồng quốc tế mà còn khẳng định vị thế và uy tín của Hải quan Hà Tĩnh đối với Hải quan Lào.

23 năm so với lịch sử một đơn vị chưa phải là dài, nhưng Hải quan Hà Tĩnh đã phát triển và trưởng thành, lớn mạnh về nhiều mặt. Từ khi cơ sở vật chất ngày đầu không có, đến nay được trang bị, đầu tư xây dựng thêm 6 khu nhà cao tầng, rộng rãi, khang trang, tiện nghi hiện đại đủ điều kiện phục vụ tốt cho cán bộ, công chức khối Văn phòng Cục và các đơn vị trực thuộc cục nghỉ ngơi và làm việc. Từ chỗ chỉ có 44 cán bộ, công chức, hiện nay con số đó đã trên 200 người. Từ chỗ chỉ có 6 đơn vị, đến nay đã có 13 đơn vị thuộc và trực thuộc Cục, nhưng điều đáng nói là chất lượng của đội ngũ cán bộ, công chức ngày càng được nâng lên. Đến năm 2015, toàn Cục đã có trên 85% cán bộ, công chức trình độ đại học và trên đại học. Ngoài việc xây dựng các đơn vị chuyên môn mạnh, Cục Hải quan Hà Tĩnh có tổ chức Đảng trong sạch, vững mạnh làm hạt nhân lãnh đạo và đoàn kết; có các đoàn thể như thanh niên, phụ nữ, hội cựu chiến binh hoạt động đồng bộ, có chiều sâu và hiệu quả.

Nhờ liên tục cải cách, đổi mới mà trong gần 23 năm qua, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã làm thủ tục cho trên 800.000 lượt phương tiện, hoàn thành thủ tục hải quan cho một khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu có trị giá đạt trên 13 tỷ USD; tổng thu nộp ngân sách Nhà nước đạt trên 11.000 tỷ đồng. Phát hiện, bắt giữ, xử lý nhiều vụ vi phạm pháp luật về hải quan, thu tiền phạt và sung công quỹ hàng hóa là tang vật vi phạm. Đặc biệt, trong đấu tranh phòng chống ma túy, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã phối hợp với các ngành chức năng như Bộ đội Biên phòng, Công an phá nhiều đường dây buôn bán vận chuyển trái phép ma túy lớn xuyên quốc gia: vụ 7,2 kg heroin, vụ 5,4 kg ma túy dạng đá, vụ thu giữ trên 1000 viên hồng phiến…

23 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển, nhờ sự quan tâm giúp đỡ của Đảng, Nhà nước, các đoàn thể từ Trung ương đến địa phương, cùng sự đồng lòng chung sức của cán bộ công chức trong Cục và sự giúp đỡ của nhân dân, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã vươn lên, vượt khó để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị, khẳng định mình trong vai trò quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động kinh tế đối ngoại trên địa bàn Tỉnh, nhờ đó góp phần phát triển kinh tế, ổn định chính trị, làm lành mạnh xã hội ở địa phương và tạo được niềm tin đối với nhân dân.

Với những đóng góp và nỗ lực trong nhiều năm qua, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã vinh dự được Nhà nước, Chính phủ và cấp trên trao tặng nhiều phần thưởng cao quý, đó là Huân chương Chiến công hạng Nhất, 04 lần được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba và Huân chương Chiến công hạng Nhì, 6 lần được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen, 52 lần được UBND và Bộ Tài chính tặng Bằng khen, 2 lần được trao tặng Cờ thi đua xuất sắc và những phần thưởng cao quý khác cho nhiều cá nhân và tập thể…

Trong chiến lược phát triển của mình, Cục Hải quan Hà Tĩnh xác định sẽ phấn đấu trở thành Cục Hải quan phát triển theo hướng hiện đại hóa, làm tốt công tác phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa và ma túy qua biên giới; thực hiện tốt Luật Hải quan và các luật khác có liên quan; xử lý triệt để vấn đề nợ xấu và luôn hoàn thành xuất sắc chỉ tiêu thu nộp ngân sách hàng năm; đấu tranh phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng và xây dựng đơn vị trong sạch vững mạnh.