HTX đã áp dụng, ứng dụng quy trình kỹ thuật nuôi tôm càng xanh toàn đực trong vườn dừa hữu cơ cho nhóm thành viên HTX gồm 32 hộ với 16 ha, tạo doanh thu, thu từ nuôi tôm càng xanh toàn đực đạt 4,5 tấn/năm.

Tại Cần Thơ, HTX Khiết Tâm với trên 340 ha lúa đã ký kết hợp đồng sản xuất hàng trăm tấn lúa giống cho: Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long, Công ty giống cây trồng Thái Bình và Tập đoàn Lộc Trời, với giá cao hơn khoảng 500 đồng - 700 đồng/kg.

HTX đã chính thức được công nhận sản xuất "lúa, gạo" đạt tiêu chuẩn GlobalGAP, tức là có thể sản xuất được giống lúa chất lượng theo tiêu chuẩn của các thị trường khó tính.

Tương đối đầy đủ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý phát triển KTTT, HTX

Kết luận Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Văn phòng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp thu những ý kiến xác đáng; sớm hoàn thiện, trình ban hành văn bản phù hợp để sau Diễn đàn có sự chuyển biến cả về nhận thức và hành động một cách thiết thực, hiệu quả, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của khu vực KTTT, HTX tại Việt Nam.

Về cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý của phát triển KTTT, HTX đến nay đã tương đối đầy đủ, Thủ tướng nêu rõ, Nghị quyết Đại hội IX của Đảng đã xác định: "KTTT phát triển với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, trong đó HTX là nòng cốt", "kinh tế nhà nước cùng với KTTT ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân".

Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002, Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT xác định mục tiêu "đưa KTTT thoát khỏi những yếu kém, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới có tỉ trọng ngày càng lớn hơn trong GDP của nền kinh tế" và đề ra 5 nhiệm vụ chủ yếu.

Trong đó, sửa đổi, bổ sung 6 cơ chế, chính sách hỗ trợ KTTT phát triển (về cán bộ và nguồn nhân lực; đất đai; tài chính - tín dụng; khoa học - công nghệ; tiếp thị và mở rộng thị trường; phát triển cơ sở hạ tầng).

Kết luận số 70/KL-TW ngày 09/3/2020 của Bộ Chính trị đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của KTTT trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xác định rõ phát triển KTTT, HTX là xu thế tất yếu, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị.

Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030 xác định "Đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức KTTT, HTX gắn với phát huy vai trò làm chủ, tăng cường lợi ích của các thành viên, nâng cao khả năng huy động nguồn lực".

Nghị quyết số 20-NQ/TW khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới nêu rõ quan điểm: "KTTT là thành phần kinh tế quan trọng, phải được củng cố và phát triển cùng kinh tế nhà nước trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân".

Quốc hội đã ban hành Luật HTX vào các năm 1996, 2003, 2012 và 2023. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản, trong đó có Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 02/02/2023 ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW khóa XIII với 48 đề án, nhiệm vụ chủ yếu (xác định rõ cơ quan chủ trì, sản phẩm hoàn thành và lộ trình).

Thủ tướng đánh giá trong những năm qua, KTTT, HTX đã có nhiều bước phát triển và đạt được một số kết quả rất đáng khích lệ. Cụ thể, thứ nhất, đã có sự thống nhất chung trong chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển KTTT, HTX thể hiện qua các nghị quyết, kết luận, chiến lược, kế hoạch, văn bản chỉ đạo đồng bộ, thống nhất, từ đó nhận thức chung trong xã hội về phát triển KTTT, HTX đã được nâng lên.

Thứ hai, thể chế, cơ chế, chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho KTTT, HTX phát triển được rà soát, sửa đổi, bổ sung phù hợp với từng thời kỳ, với nhu cầu hỗ trợ, trình độ phát triển của HTX và khả năng cân đối của ngân sách nhà nước.

Trong đó, có các chính sách hỗ trợ riêng và nội dung lồng ghép vào các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình hỗ trợ phát triển của các ngành, lĩnh vực, qua đó huy động nguồn lực và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Luật HTX năm 2023 vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2024 với 12 Chương, 115 Điều, trong đó có nhiều điểm mới.

Khu vực KTTT, HTX được hỗ trợ về nhiều mặt (đào tạo, bồi dưỡng cho người lao động; xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường; chuyển giao công nghệ; tiếp cận vốn; đầu tư kết cấu hạ tầng...).

Giai đoạn 2013-2022, có khoảng 2.600 HTX nông nghiệp được hỗ trợ về phát triển kết cấu hạ tầng với kinh phí là hơn 2.800 tỷ đồng.

Trong năm 2023, có 11 tỉnh, thành phố triển khai hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng cho HTX nông nghiệp từ nhiều nguồn khác nhau với tổng kinh phí 250,1 tỷ đồng. Ngoài ra, Bộ NN&PTNT đang thực hiện 01 dự án đầu tư kết cấu hạ tầng cho các HTX với tổng mức đầu tư 440 tỷ đồng.

Thứ ba, khu vực KTTT đã khắc phục được một phần tình trạng yếu kém kéo dài, từng bước đổi mới gắn với cơ chế thị trường, bước đầu khẳng định là nhân tố quan trọng góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị ở cơ sở và sự phát triển kinh tế của thành viên.

Các HTX đã cơ bản chuyển đổi mô hình từ HTX kiểu cũ kém hiệu quả sang mô hình HTX kiểu mới, tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Tính liên kết giữa các thành viên trong tổ chức KTTT, HTX được tăng cường, cùng nhau hợp sức, góp vốn, chia sẻ nguồn lực, lợi ích, kinh nghiệm, tạo mối liên kết giữa các thành viên theo hướng cộng đồng, tương trợ để cùng phát triển. Đồng thời, hợp tác giữa thành phần KTTT với các thành phần kinh tế khác được mở rộng.

Thứ tư, khu vực KTTT, HTX vừa đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế, vừa đóng góp gián tiếp thông qua tác động tới kinh tế hộ thành viên.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, khu vực KTTT, HTX đóng góp gần 4% GDP. Ở nhiều địa phương như Thái Nguyên, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đồng Tháp, An Giang, Cà Mau..., HTX đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn phục vụ chế biến, xuất khẩu.

Ngoài ra, khu vực KTTT, HTX còn đem lại giá trị gia tăng cho kinh tế hộ thành viên, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế cá thể, hộ gia đình - hiện đang chiếm 30% GDP cả nước.

Thứ năm, các sản phẩm của các HTX ngày càng đa dạng, phong phú, trong đó nhiều sản phẩm có giá trị cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường. Trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP, cả nước có trên 5.300 chủ thể, trong đó có 38,1% là từ các HTX.

Thứ sáu, khu vực KTTT, HTX góp phần tích cực trong việc tạo việc làm, sinh kế, cải thiện thu nhập cho người dân, qua đó xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội tại địa phương.

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng đánh giá cao, biểu dương những nỗ lực, cố gắng và chúc mừng những kết quả đáng ghi nhận mà khu vực KTTT, HTX đã đạt được thời gian qua; đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng, ngày càng chủ động của khu vực KTTT, HTX; biểu dương Bộ Kế hoạch và Đầu tư với vai trò giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về HTX, cùng với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Liên minh HTX Việt Nam là những cơ quan nòng cốt trong phát triển KTTT, HTX.

Tuy nhiên, những kết quả đạt được vẫn khiêm tốn, chưa tương xứng so với không gian, dư địa phát triển, chủ trương, đường lối của Đảng và khung khổ pháp luật.

Về tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc, khu vực KTTT, HTX phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, yêu cầu, đòi hỏi. Tốc độ phát triển của khu vực này chỉ bằng một nửa tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế. Tỉ trọng của khu vực kinh tế KTTT, HTX trong GDP của đất nước đang có xu hướng giảm qua các năm (đóng góp vào GDP của khu vực KTTT, HTX từ năm 2001-2020 từ 8,06% xuống còn 3,62%)

Năng lực sản xuất kinh doanh còn yếu, manh mún. Chưa có nhiều HTX thật sự hiệu quả, có khả năng lan tỏa. Trình độ cán bộ quản lý HTX chưa cao. Đến năm 2023, số cán bộ quản lý HTX đạt trình độ sơ, trung cấp mới chiếm gần 36%, trình độ cao đẳng, đại học chỉ chiếm 23%.

Chính sách ưu đãi, hỗ trợ cho KTTT tuy nhiều nhưng dàn trải, phân tán, chủ yếu là lồng ghép, thiếu tập trung, chưa thống nhất, thiếu nguồn lực, thậm chí không khả thi.

Chưa được bố trí nguồn riêng từ ngân sách nhà nước mà lồng ghép vào nhiều chương trình nên nguồn lực hạn hẹp. Các chính sách về đất đai, tín dụng, hỗ trợ xây dựng hạ tầng… ít được thực hiện; tiếp cận tín dụng còn khó khăn.

Chính sách hỗ trợ xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường ở mức rất thấp. Trong giai đoạn từ năm 2013-2021, chỉ có 2.600 HTX nông nghiệp được hỗ trợ về xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ với số tiền khoảng 255 tỷ đồng.

Phải nhận thức rõ, tự chủ động thoát khỏi những rào cản và vướng mắc mang tính cố hữu

Sau khi phân tích nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế nói trên, cùng bối cảnh, tình hình sắp tới trong nước và thế giới, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, KTTT, HTX phải nhận thức rõ, tự chủ động thoát khỏi những rào cản và vướng mắc mang tính cố hữu để tự lực, tự cường vươn lên từ bàn tay, khối óc, khung trời, mảnh đất của mình, không trông chờ, ỷ lại; chuyển biến mạnh mẽ về cả tư duy và hành động theo hướng ứng dụng mạnh mẽ khoa học - công nghệ hiện đại, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ; phát triển cả về số lượng và chất lượng các thành viên, lực lượng lao động tham gia; chú trọng nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tăng năng suất lao động, tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất.

Về các mục tiêu, Nghị quyết số 20-NQ/TW đã xác định rõ: Đến năm 2030 sẽ có 45.000 HTX với 8 triệu thành viên; 340 liên hiệp HTX với 1.700 HTX thành viên. Bảo đảm trên 60% tổ chức KTTT đạt loại tốt, khá, trong đó có ít nhất 50% tham gia liên kết theo chuỗi giá trị. Đến năm 2045, bảo đảm trên 90% tổ chức KTTT hoạt động hiệu quả, trong đó có ít nhất 75% tham gia các chuỗi liên kết.

Thủ tướng nêu rõ, cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện 3 đột phá chiến lược để thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển, trong đó có KTTT, HTX. Thủ tướng cho rằng, phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của KTTT, HTX là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ chính trị và thường xuyên của các cấp, các ngành, các địa phương.

Do đó, phải dành sự lãnh đạo, chỉ đạo, cơ chế, chính sách, bố trí nguồn lực, tổ chức thực hiện phù hợp. Mặt khác, HTX có thể thành lập công ty, HTX có thể hình thành trên tất cả các lĩnh vực chứ không chỉ trong nông nghiệp hay vận tải.

Nghiên cứu xây dựng cơ chế đặc thù trong huy động và sử dụng ngân sách hỗ trợ HTX

Chỉ rõ những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, Thủ tướng yêu cầu sớm xây dựng, ban hành văn bản hướng dẫn Luật HTX năm 2023, đồng bộ và thống nhất về thời gian áp dụng với Luật HTX 2023.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Chính phủ ban hành 02 Nghị định, ban hành 01 Thông tư hướng dẫn thi hành Luật HTX; tích cực hoàn thiện Chương trình tổng thể về phát triển KTTT giai đoạn 2026-2030.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nghiên cứu, hoàn thiện các quy định đối với hoạt động cho vay nội bộ trong HTX, liên hiệp HTX tại Nghị định hướng dẫn thi hành Luật HTX (sửa đổi), nhằm hỗ trợ người lao động, thành viên HTX, góp phần xóa bỏ "tín dụng đen" ở nông thôn; nghiên cứu báo cáo Thủ tướng Chính phủ về gói tín dụng dành riêng cho khu vực KTTT.

Bộ Tài chính sớm có hướng dẫn chế độ kế toán HTX, liên hiệp HTX phù hợp; hoàn thiện các quy định về thuế phí trong đó ưu tiên hỗ trợ phù hợp cho đối tượng HTX.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hoàn thiện các chính sách hỗ trợ HTX nông nghiệp phù hợp với quy định của Luật HTX (sửa đổi) và theo định hướng của Chính phủ tại Nghị quyết số 106/NQ-CP về phát triển HTX nông nghiệp trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới.

Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2024, trong đó phải cụ thể hóa các chính sách hỗ trợ đất đai cho HTX theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW và Luật HTX (sửa đổi).

Thứ hai, xây dựng các chính sách hỗ trợ KTTT, HTX phải đổi mới toàn diện theo hướng bảo đảm yêu cầu đơn giản, thông thoáng và công khai, minh bạch, thiết thực, hiệu quả và có tính kế thừa, chuyển tiếp; tránh những xáo trộn, gây khó khăn; các hỗ trợ phải theo hướng tiếp cận các nguyên tắc thị trường, bảo đảm công bằng, bình đẳng giữa các HTX và tạo cơ hội, động lực cho các HTX tự lực vươn lên.

Các tỉnh, thành phố đã ban hành chính sách đặc thù và các HTX đang thụ hưởng chính sách hỗ trợ theo Luật HTX năm 2012 thì tiếp tục thực hiện đến hết thời gian áp dụng theo quy định.

Thứ ba, nghiên cứu xây dựng cơ chế đặc thù trong huy động và sử dụng ngân sách hỗ trợ HTX và bảo đảm nguồn lực thực hiện chính sách.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu cơ chế giao vốn đầu tư phát triển thực hiện các dự án hỗ trợ hạ tầng HTX theo hướng giao thành khoản mục riêng để tạo điều kiện thuận lợi cho các bộ, ngành, địa phương phân bổ và tập trung nguồn lực cho phát triển KTTT, HTX.

Bộ Tài chính cân đối nguồn lực để thực hiện chính sách hỗ trợ HTX theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW, nhất là những chính sách thuộc trách nhiệm bảo đảm của ngân sách Trung ương.

Thứ tư, tăng cường hơn nữa vai trò của Diễn đàn kinh tế HTX trong việc thúc đẩy kết nối, hợp tác giữa các HTX với nhau, giữa HTX với các thành phần kinh tế khác và với các tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học.

Thứ năm, nâng cao vai trò của các tổ chức đại diện, nòng cốt là Liên minh HTX Việt Nam các cấp, nhất là trong việc tuyên truyền, phản biện chính sách; làm cầu nối triển khai và tăng khả năng tiếp cận chính sách; tư vấn, hỗ trợ cho các HTX.

Liên minh HTX Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, cơ quan trung ương và địa phương trong việc thực hiện vai trò, sứ mệnh của mình trong phát triển KTTT, HTX.

Phát huy hiệu quả hơn nữa các quỹ hỗ trợ phát triển HTX; đồng thời huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực xã hội để thúc đẩy khu vực KTTT, HTX phát triển nhanh, bền vững.

Thứ sáu, xây dựng, phát triển HTX trên tinh thần đoàn kết, đồng lòng và hoạt động sản xuất kinh doanh vì mục tiêu chung của thành viên và của HTX. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý HTX được đào tạo bài bản, có kiến thức về kinh tế, tài chính, kinh doanh và các kỹ năng cơ bản khác.

Thứ bảy, các bộ ngành, địa phương phối hợp chặt chẽ, hiệu quả, tháo gỡ khó khăn, vượt qua thách thức để khu vực KTTT, HTX phát triển nhanh, bền vững, toàn diện, bao trùm.

Thứ tám, Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các cơ quan báo chí, truyền thông tăng cường thông tin, tuyên truyền về vị trí, vai trò, tầm quan trọng và các đóng góp của KTTT, HTX, đồng thời đẩy mạnh hướng dẫn chính sách, hướng dẫn các kỹ năng và triển khai các chủ đề phù hợp khác.

"Chúng ta đang xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả. Vì vậy, khu vực KTTT, HTX cũng phải phát triển theo hướng tự lực, tự cường gắn với tăng cường liên kết giữa các thành viên, giữa khu vực KTTT với các khu vực kinh tế khác và mở rộng hợp tác quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả.

Chính phủ luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi theo quy định của pháp luật để khu vực KTTT, HTX phát triển nhanh, bền vững, bao trùm, toàn diện, đóng góp ngày càng tích cực vào thành tựu phát triển KTXH chung của đất nước", Thủ tướng phát biểu.