Động lực mới cho cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước năm 2014 – 2015

Ts. NGUYỄN MINH PHONG
08:57 03/04/2014

(Tài chính) Đề án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp giai đoạn 2011 - 2015 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đến năm 2015. Có lẽ chưa bao giờ quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN) được đề cập với tinh thần quyết liệt và với nhiều giải pháp đồng bộ, đột phá như hiện nay, từ nhận thức đến cơ chế chính sách, đối tượng, lộ trình, trách nhiệm và tổ chức thực hiện.

Ảnh minh họa. Nguồn: internet

Theo đó, Bộ Tài chính trong tháng 4/2014, trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo Quyết định pháp quy hóa và hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước thực hiện. Trong quý III/2014, trình Thủ tướng Chính phủ Đề án thí điểm chuyển một số đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc thành công ty cổ phần khi cổ phần hóa tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước; hướng dẫn, chủ trì phối hợp với các bộ, ngành, địa phương xử lý khó khăn, vướng mắc về tài chính trong việc xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt các phương án cổ phần hóa tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước và phê duyệt các DN 100% vốn nhà nước thuộc diện cổ phần hóa.

Bộ Nội vụ trong quý II/2014, trình Chính phủ dự thảo Nghị định về các chức danh quản lý chủ chốt tại DN 100% vốn nhà nước và DN mà Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ; trình Thủ tướng Chính phủ Đề án chế độ thi tuyển, hợp đồng có thời hạn gắn với kết quả sản xuất, kinh doanh đối với chức danh tổng giám đốc (giám đốc) trong DN 100% vốn nhà nước; phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương nghiên cứu đổi mới mô hình, phương thức hoạt động của tổ chức đảng và công tác cán bộ trong DNNN.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết về thoái vốn đã đầu tư ngoài ngành kinh doanh chính và vốn nhà nước ở những DN đã cổ phần hóa mà Nhà nước không cần giữ cổ phần chi phối hoặc không giữ cổ phần. Xác định cụ thể loại vốn nào cần thoái ngay, loại vốn nào cần thoái theo lộ trình để có hiệu quả. Bộ quản lý ngành chỉ đạo việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành, có thể chuyển Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) mua hoặc chuyển giao nguyên trạng. Đối với việc thoái vốn tại các công ty đầu tư tài chính, các ngân hàng thương mại của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, có thể giao các ngân hàng thương mại nhà nước mua lại hoặc chuyển Ngân hàng Nhà nước làm đại diện chủ sở hữu.

Theo lộ trình, trong 2 năm 2014 - 2015, các ngành và địa phương tập trung thực hiện cổ phần hóa 432 DN theo phương án đã phê duyệt. Đồng thời tiếp tục rà soát, bổ sung các DN Nhà nước cần phải cổ phần hóa theo hướng giảm mạnh hơn DN 100% vốn nhà nước và giảm mạnh DN Nhà nước giữ cổ phần chi phối.

Cùng với quá trình tái cơ cấu, cổ phần hóa DNNN, các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước cần tập trung nâng cao quản trị DN, thực hiện công khai, minh bạch kết quả hoạt động của DN theo quy định.

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu chuyển thành công ty cổ phần tất cả DN thuộc diện cổ phần hóa. Những DN có điều kiện thì thực hiện phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) theo quy định hiện hành. Những DN chưa có điều kiện IPO ngay thì chuyển thành công ty cổ phần với các cổ đông là Nhà nước.

Để hỗ trợ quá trình cổ phần hóa, nhiều chính sách tài chính mới được triển khai, như: xóa nợ cho 4 nhóm đối tượng DNNN; cho phép thoái vốn dưới mệnh giá hoặc dưới giá trị sổ sách và cố gắng bảo toàn vốn ở mức cao nhất, không thoái bằng mọi giá, phân loại lĩnh vực đang đầu tư có lãi, lĩnh vực đang lỗ để có từng biện pháp thích hợp, lĩnh vực càng để càng mất thì bán nhanh; Nới “room” cho nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần tại DN và hạ mức trần cổ phần do nhà nước nắm giữ trong DN cổ phần hóa; phân định rõ nhiệm vụ công ích, nhiệm vụ chính trị và kinh doanh của các DNNN; nghiên cứu đề xuất mức lương hợp lý cũng như kiểm soát chặt chẽ tuyển chọn lao động trong DNNN. Hoàn thiện cơ chế thực hiện quyền chủ sở hữu nhà nước và đại diện chủ sở hữu nhà nước tại DN.

Đối với việc thoái vốn tại các công ty đầu tư tài chính, các ngân hàng thương mại của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, có thể giao các ngân hàng thương mại nhà nước mua lại hoặc chuyển Ngân hàng Nhà nước Việt Nam làm đại diện chủ sở hữu. Xây dựng kế hoạch, tiến độ thoái vốn đã đầu tư ra ngoài ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh chính (trừ những trường hợp đặc biệt theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ) trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt để thực hiện theo hướng: phù hợp với Đề án tái cơ cấu đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và tiêu chí, danh mục phân loại DN Nhà nước theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, việc thoái vốn hoàn thành trước ngày 31/12/2015; bảo đảm nguyên tắc thị trường, công khai, minh bạch, hiệu quả.

Trường hợp không thực hiện được tiến độ cổ phần hóa và thoái vốn Nhà nước theo kế hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì Hội đồng thành viên các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty các DN Nhà nước và Ban lãnh đạo DN phải làm rõ nguyên nhân khách quan, chủ quan, xác định trách nhiệm của tập thể, cá nhân có liên quan xử lý chậm quá trình cổ phần hóa và thoái vốn Nhà nước tại các DN, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý theo quy định. Đồng thời, Bộ trưởng các bộ quản lý ngành, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong việc chậm hoàn thành kế hoạch đã được phê duyệt theo quy định.

Đối với hoạt động thoái vốn ngoài ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh chính theo Đề án tái cơ cấu được cấp có thẩm quyền phê duyệt, ngoài các quy định tại Nghị định số 71/2013/NĐ-CP ngày 11/7/2013 của Chính phủ về đầu tư vốn Nhà nước vào DN và quản lý tài chính đối với DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, các tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DN Nhà nước được thực hiện các giải pháp. Trong đó có, thoái vốn đầu tư dưới mệnh giá hoặc dưới giá trị sổ sách kế toán của DN sau khi đã trừ đi khoản dự phòng tổn thất các khoản đầu tư tài chính theo quy định và trên cơ sở phương án thoái vốn đã được chủ sở hữu xem xét, quyết định.

Việc chuyển nhượng các khoản đầu tư tại các công ty cổ phần chưa niêm yết có giá trị tính theo mệnh giá từ 10 tỷ đồng trở lên, DN được lựa chọn thuê tổ chức tài chính trung gian (các công ty chứng khoán) bán đấu giá, hoặc tự tổ chức đấu giá tại DN. Trường hợp đấu giá không thành công DN báo cáo chủ sở hữu xem xét, quyết định bán thỏa thuận. Chào bán ra công chúng số cổ phần mà DN Nhà nước đã đầu tư tại các công ty đại chúng có hoạt động sản xuất kinh doanh. Cụ thể là năm liền trước năm đăng ký chào bán có lỗ, đồng thời có lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký chào bán. Năm liền trước năm đăng ký chào bán có lỗ nhưng không có lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký chào bán; năm liền trước năm đăng ký chào bán có lãi, đồng thời có lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký chào bán.

Đối với việc thoái vốn tại các công ty đầu tư tài chính, các ngân hàng thương mại của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, có thể giao các ngân hàng thương mại Nhà nước mua lại hoặc chuyển Ngân hàng Nhà nước Việt Nam làm đại diện chủ sở hữu. Các bộ, ngành, địa phương rà soát để chuyển giao DN đã cổ phần hóa về SCIC theo quy định tại Nghị định số 151/2013/NĐ-CP ngày 1/11/2013 của Chính phủ về chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của SCIC.

Chính phủ giao SCIC xem xét, mua lại các khoản đầu tư ngoài ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh chính của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, công ty 100% vốn Nhà nước vào lĩnh vực bảo hiểm, ngân hàng sau khi đã thực hiện các biện pháp nêu tại Nghị quyết này mà thoái vốn không thành công và các lĩnh vực khác theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Giá mua được xác định theo giá thị trường nhưng không cao hơn giá trị trên sổ sách kế toán trừ đi khoản dự phòng giảm giá đầu tư đã được trích lập đầy đủ theo quy định.

Các tập đoàn, tổng công ty, DN Nhà nước có trách nhiệm thông báo cho SCIC xem xét mua lại các khoản đã đầu tư vào các lĩnh vực trên. Tại thời điểm tập đoàn, tổng công ty, DN Nhà nước chuyển nhượng khoản đầu tư cho SCIC nếu chưa trích lập hoặc trích lập chưa đủ khoản dự phòng tổn thất các khoản đầu tư tài chính, các tập đoàn, tổng công ty, DN Nhà nước có trách nhiệm trích lập bổ sung khoản dự phòng theo quy định.

Chính phủ giao các bộ quản lý ngành, UBND các tỉnh, thành phố, Ngân hàng Nhà nước, SCIC căn cứ vào tiêu chí phân loại DN theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Đề án tái cơ cấu DN, xây dựng phương án thoái vốn Nhà nước tại các DN thuộc quyền đại diện chủ sở hữu, gửi Bộ Tài chính, Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển DN để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định theo nguyên tắc: trường hợp các tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DN Nhà nước đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt tỷ lệ vốn Nhà nước nắm giữ tại các DN theo Quyết định số 929/QĐ-TTg thì thực hiện theo Quyết định đã được phê duyệt. Sau năm 2015, các tập đoàn, tổng công ty, DN Nhà nước có trách nhiệm trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh tỷ lệ vốn Nhà nước nắm giữ theo quy định và tiêu chí phân loại DN Nhà nước theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Đặc biệt, cần bảo đảm tạo động lực mới phát triển lành mạnh cho DN cổ phẩn hóa, sớm phân biệt cơ chế tài chính đối với mục tiêu công ích và mục tiêu lợi nhuận, kiên quyết thực hiện bình đẳng hóa tín dụng của Nhà nước, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng cổ phẩn hóa kiểu khép kín, tạo sở hữu chéo, nợ chéo qua việc các DNNN này bán cổ phần của mình cho các DNNN khác…