Lịch sử về ngày Giỗ tổ Hùng Vương 

Theo truyền thuyết, Lạc Long Quân và Âu Cơ là Thủy Tổ người Việt, cha mẹ của các Vua Hùng, những vị vua đầu tiên của dân tộc. Để ghi nhớ công ơn của các Vua Hùng có công khai thiên, lập địa, vua Lê Thánh Tông năm 1470 và đời vua Lê Kính Tông năm 1601 sao chép đóng dấu kiềm để tại Đền Hùng, chọn ngày 11-12/3 Âm lịch làm ngày Giỗ tổ Hùng Vương.

Đến thời nhà Nguyễn - năm Khải Định thứ 2 chính thức chọn ngày 10/3 Âm lịch là ngày Giỗ tổ Hùng Vương để tưởng nhớ và tỏ lòng biết ơn công lao lập nước của các vua Hùng, đồng thời nhắc nhở mọi người dân Việt Nam cùng tưởng nhớ thờ cúng Tổ tiên.

Sau cách mạng tháng Tám (1945), Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm tới Đền Hùng; Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều đã về thăm viếng tại đây. Kế tục truyền thống cao đẹp của cha ông, nhất là đạo đức “uống nước nhớ nguồn”, ngay sau cách mạng thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh của Chủ tịch nước số 22/SL - CTN ngày 18/2/1946 cho công chức nghỉ ngày 10/3 Âm lịch hàng năm để tham gia tổ chức các hoạt động Giỗ tổ Hùng Vương - hướng về cội nguồn dân tộc.

Trong ngày Giỗ Tổ năm Bính Tuất (1946) - năm đầu tiên của Chính phủ mới được thành lập, cụ Huỳnh Thúc Kháng - Quyền Chủ tịch nước đã dâng một tấm bản đồ Tổ quốc Việt Nam và một thanh gươm quý nhằm cáo với Tổ tiên về đất nước bị xâm lăng và cầu mong Tổ tiên phù hộ cho quốc thái dân an, thiên hạ thái bình cùng nhau đoàn kết, đánh tan giặc xâm lược, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.

Ngày 2/4/2007, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung Điều 73 của Luật Lao động cho người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ tổ Hùng Vương (10/3 Âm lịch). Kể từ đây, ngày 10/3 Âm lịch hàng năm đã trở thành ngày lễ lớn - Quốc lễ mang ý nghĩa bản sắc văn hóa dân tộc.

Từ năm 2007, ngày 10/3 âm lịch hàng năm là ngày nghỉ lễ. Lễ hội đền Hùng những năm lẻ sẽ do tỉnh Phú Thọ đứng ra tổ chức. Các năm chẵn sẽ có quy mô ở các cấp trung ương. Lễ hội đền Hùng không chỉ diễn ra ở khu di tích lịch sử đền Hùng Phú Thọ mà sẽ diễn ra ở nhiều địa phương trong cả nước như TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đà Nẵng...

Điểm tụ hội của lòng yêu nước của đạo lý..."uống nước nhớ nguồn"

Giỗ tổ Hùng Vương từ lâu đã đi vào tiềm thức người dân Việt Nam với ý nghĩa là lễ hội về cội nguồn dân tộc, biểu tượng của tinh thần yêu nước, truyền thống văn hóa, sức mạnh đại đoàn kết Việt Nam; thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” tưởng nhớ và biết ơn công đức các Vua Hùng dựng nước. Như thông lệ cứ ngày đến ngày mồng 10 tháng 3 Âm lịch, cả nước lại hướng về Đền Hùng (Việt Trì, Phú Thọ), nơi diễn ra lễ Giỗ tổ Hùng Vương với tất cả lòng biết ơn và sự ngưỡng mộ.

Vượt lên những giá trị lịch sử, tâm linh, Đền Hùng - Giỗ tổ Hùng Vương đã trở thành điểm hội tụ của lòng yêu nước, tinh thần đại đoàn kết dân tộc, tôn vinh các giá trị đạo đức, văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc. Tín ngưỡng thờ Hùng Vương là đỉnh cao tâm thức dân tộc và lễ hội Giỗ tổ Hùng Vương đã trở thành lễ hội văn hóa lớn nhất cả nước. 

Với chủ đề "Linh thiêng nguồn cội, đất Tổ Hùng Vương"- Giỗ tổ Hùng Vương năm Nhâm Dần 2022 do UBND tỉnh chỉ đạo, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì triển khai thực hiện.

Các hoạt động Giỗ tổ Hùng Vương năm 2022 gắn với kỷ niệm 10 năm UNESCO công nhận "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; phát huy tinh thần yêu nước và sức mạnh đại đoàn kết của dân tộc; lấy người dân làm trung tâm, tạo điều kiện cho các địa phương và nhân dân cả nước trực tiếp tổ chức các hoạt động thiết thực hướng về nguồn cội, tri ân công đức tổ tiên.

"Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được UNESCO ghi danh góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng nắm giữ di sản, nâng cao tâm thức người Việt về cội nguồn dân tộc, bản sắc văn hóa Việt Nam. Cộng đồng ý thức sâu sắc về tầm quan trọng của di sản đối với đời sống văn hóa của con người, mong muốn sự gắn kết giữa các cá nhân trong cộng đồng làng xã thực hành di sản, giữa các vùng miền, các quốc gia với nhau về một cuộc sống hòa bình, no ấm.

Việc UNESCO ghi danh tín ngưỡng thờ cúng các Vua Hùng vào danh sách đại diện góp phần ghi nhận tầm quan trọng của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên ở nhiều quốc gia khác, do đó khuyến khích cộng đồng nhận ra những điểm chung đồng thời thúc đẩy sự tôn trọng đa dạng văn hóa. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đóng góp vào sự đa dạng văn hóa và sự sáng tạo của nhân loại", bà Hiền thông tin.

Theo đó, Giỗ tổ Hùng Vương năm Nhâm Dần 2022 sẽ có các hoạt động phần Lễ gồm: Lễ Giỗ đức Quốc Tổ Lạc Long Quân và Lễ dâng hương tưởng niệm Tổ Mẫu Âu Cơ ngày 6/3 âm lịch; lễ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng ngày 10/3 âm lịch và lễ dâng hoa tại Bức phù điêu "Bác Hồ nói chuyện với cán bộ, chiến sỹ Đại đoàn quân tiên phong"; lễ dâng hương tại các di tích thờ Hùng Vương và các danh nhân, danh tướng thời Hùng Vương trên địa bàn tỉnh.

Bên cạnh đó là lễ dâng hương của các huyện, thành, thị tại Đền Hùng (diễn ra từ ngày 1/3-5/3 âm lịch do các địa phương chủ động, đảm bảo phù hợp với điều kiện tình hình thực tế). Lễ rước kiệu về Đền Hùng do các xã, phường, thị trấn vùng ven di tích tổ chức (diễn ra ngày 7/3 âm lịch, điều chỉnh số lượng người tham gia phù hợp, đảm bảo công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19).