"Lỡ" làn sóng đầu tư xanh nếu không có nguồn vốn cho KCN sinh thái

Sáng 16/1, Liên chi Hội Tài chính khu công nghiệp (FAIP) phối hợp với Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam(VFCA) tổ chức 

Ông Lê Minh Nghĩa - Chủ tịch VFCA cho biết, hiện nay, trên cả nước đã có 414 KCN được thành lập tại 61/63 tỉnh, thành phố, với tổng diện tích gần 127 nghìn ha; hơn 1.000 cụm công nghiệp với tổng diện hơn 31 nghìn ha. Các KCN đã trở thành những khu vực trọng điểm thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới.

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến cuối năm 2022, các KCN trong cả nước đã thu hút được hơn 11.200 dự án FDI với tổng vốn đăng ký đạt 231 tỷ USD, và 10.400 dự án đầu tư của doanh nghiệp trong nước với tổng vốn đăng ký đạt 2,54 triệu tỷ đồng. Các doanh nghiệp trong KCN có đóng góp rất lớn (khoảng 50%) tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, và đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách.

Chủ tịch VFCA cho hay, để thúc đẩy các KCN phát triển, nhiều giải pháp đã được triển khai, trong đó có các giải pháp về tài chính. Tuy nhiên, trong thực tiễn, các chính sách chủ yếu mới chỉ bao gồm chính sách thuế, chính sách đất đai, chính sách ưu đãi đầu tư và các chính sách hỗ trợ khác của địa phương; vai trò của chính sách tín dụng còn tương đối mờ nhạt.

Ông Lê Minh Nghĩa chỉ ra một số vướng mắc trong vấn đề tài chính như: Nguồn lực tài chính cho phát triển hạ tầng kỹ thuật KCN còn rất hạn chế, dẫn đến việc hạ tầng chưa hoàn thiện, quá trình xây dựng chậm trễ kéo dài nên khó thu hút đầu tư; Tồn tại sự chồng chéo về quy định ưu đãi đầu tư theo địa bàn, dẫn đến một số KCN không được hưởng các chính sách ưu đãi; Chưa có chính sách tài chính ưu đãi cho các doanh nghiệp, dự án đầu tư thứ cấp trong KCN…

Ngoài ra, ông Lê Minh Nghĩa cho biết thêm, nguồn vốn dành cho phát triển kinh tế xanh nói chung và các KCN sinh thái nói riêng vẫn còn rất hạn chế. Thống kê cho thấy, đến tháng 12/2022, tổng dư nợ tín dụng xanh tại Việt Nam mới chỉ đạt 500 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 4,3% tổng dư nợ tín dụng ngân hàng cho nền kinh tế.

Cho đến nay, hầu như chưa có chính sách tín dụng ưu đãi nào được quy định nhằm thúc đẩy tiếp cận vốn cho các KCN sinh thái. Nếu không có nguồn vốn đầu tư kịp thời thì rất khó để mô hình KCN sinh thái phát triển được trong thực tế và điều này có thể khiến cho Việt Nam bỏ lỡ làn sóng đầu tư xanh vốn đang ngày càng trở thành xu hướng trọng tâm của các nhà đầu tư quốc tế.

“Qua hơn 30 năm phát triển đã chứng minh vai trò quan trọng của các KCN đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế nước ta. Song thực tiễn cũng cho thấy, còn rất nhiều khó khăn, hạn chế về tài chính cần phải được tháo gỡ, để các KCN có thể tiếp tục phát triển, tương xứng với tiềm năng to lớn của mô hình này”, ông Lê Minh Nghĩa nhấn mạnh.

Đa dạng hoá nguồn vốn, hướng tới minh bạch, chuyên nghiệp

Cũng đưa ra những hạn chế trong thu hút đầu tư phát triển KCN, TS. Ngô Công Thành - Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu Đầu tư quốc tế (ISC) cho biết, chủ đầu tư các dự án kinh doanh hạ tầng KCN Việt Nam do năng lực tài chính hạn chế, có tâm lý chờ đợi tìm được nhà đầu tư thứ cấp rồi mới đầu tư hạ tầng dùng chung trong KCN, trong khi nhà đầu tư nước ngoài lại muốn có mặt bằng, hạ tầng kỹ thuật ngay thì mới quyết định đầu tư. Sự giằng co, chờ đợi này đã khiến nhiều KCN có tỷ lệ lấp đầy thấp.

Bên cạnh đó, chất lượng hiệu quả thu hút đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo chiều sâu; liên kết hợp tác trong khu công nghiệp, khu kinh tế, giữa các khu với nhau và giữa khu công nghiệp, khu kinh tế với khu vực bên ngoài còn hạn chế.

Chỉ ra 7 khó khăn, vướng mắc chính liên quan đến phát triển khu công nghiệp, TS. Cấn Văn Lực cho biết, nguồn vốn phát triển KCN còn hạn chế và phụ thuộc nhiều vào các nguồn vốn bên ngoài.

Theo đó, TS. Cấn Văn Lực nêu rõ, nguồn vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ phát triển hạ tầng KCN còn thấp so với nhu cầu (trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020, nguồn vốn đã bố trí để hỗ trợ phát triển hạ tầng KCN chỉ đáp ứng 53% so với nhu cầu); Thời gian đầu tư và hoàn vốn kéo dài nhiều năm nên phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn tín dụng và trái phiếu doanh nghiệp, do đó nhu cầu vay vốn trung dài hạn là rất lớn (để giải phóng mặt bằng, thuê đất, xây dựng hạ tầng...)

TS. Cấn Văn Lực cho rằng, việc định giá đất gặp nhiều khó khăn trong thời gian qua dẫn tới khó tiếp cận vốn tín dụng hơn. Sự trầm lắng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua phần nào ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp bất động sản KCN.

Chỉ ra 7 khó khăn, vướng mắc nhưng cũng đồng thời đưa ra 7 kiến nghị, giải pháp nhằm khắc phục, tháo gỡ, TS. Cấn Văn Lực cho hay, cần sớm giải quyết các vấn đề tồn tại trên thị trường tài chính; đa dạng hoá các định chế tài chính bất động sản như thành lập quỹ tín thác bất động sản, phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp…

Về giải pháp đối với định chế tài chính, theo TS. Cấn Văn Lực, cần triển khai thực hiện quyết liệt các định hướng, thông tư, hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính để hỗ trợ nguồn vốn và chính sách thuế, phí đối với các KCN.

Đối với chủ đầu tư KCN, cần quyết liệt cơ cấu lại hoạt động, sản phẩm; Đa dạng hoá nguồn vốn, hướng tới minh bạch, chuyên nghiệp hơn. Đặc biệt, chuyên gia này khuyến nghị các chủ đầu tư quan tâm quản lý rủi ro, đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về môi trường, an toàn, hệ sinh thái KCN...