Giá trị được nắm giữ chủ yếu bởi các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, ngành Công nghiệp điện tử Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn đầu trong chuỗi sản xuất sản phẩm điện tử. Doanh thu ngành công nghiệp phần cứng và điện tử chiếm khoảng 90% toàn ngành công nghệ thông tin, nhưng trên thực tế giá trị được nắm giữ chủ yếu bởi các doanh nghiệp (DN) đầu tư nước ngoài (FDI) và các DN trong nước chỉ tập trung vào lắp ráp và thực hiện những dịch vụ thương mại.

Thực tế hiện nay, ngành công nghiệp điện tử Việt Nam chỉ lắp ráp các bộ phận và gia công đơn giản; các hợp phần hay thiết bị chuyên ngành vẫn chưa đạt được bất kỳ tiến bộ nào. Sự phát triển ấn tượng của ngành điện tử Việt Nam những năm qua chủ yếu thể hiện ở khâu thu hút sự đầu tư lớn từ các tập đoàn đa quốc gia, nhất là các tập đoàn từ Hàn Quốc, Nhật Bản. Các dự án đầu tư bằng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất điện tử đang chiếm tới 95% tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành hàng này.

Năng lực các DN trong nước còn nhiều hạn chế, chất lượng, mẫu mã sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu cao của thị trường. Nhiều DN điện tử nội địa có tiếng trước đây đang có xu hướng phát triển chậm lại hoặc mất dần thương hiệu và chiếm thị phần nhỏ.

Mặt khác, tỷ lệ nội địa hóa ngành Điện tử hiện cũng rất thấp, chỉ khoảng 5%-10%. Các sản phẩm điện tử trên thị trường trong nước phần lớn là hàng nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp linh kiện nhập khẩu. Các DN công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử trong nước dù có tham gia vào chuỗi giá trị của ngành, nhưng mới cung cấp được các sản phẩm đơn giản có giá trị, hàm lượng công nghệ thấp...

Các DN trong nước chỉ mới tham gia khâu hoàn thiện các sản phẩm bao bì, sách hướng dẫn, linh kiện nhựa mà chưa làm được các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Số DN sản xuất linh kiện chỉ chiếm khoảng 52,28%...

Những vấn đề cần lưu ý trong phát triển công nghiệp điện tử ở Việt Nam

Để giải quyết những thách thức mà ngành Điện tử Việt Nam đã, đang phải đối diện, tận dụng được những lợi thế vốn có, thời gian tới cần lưu ý một số giải pháp sau:

Đối với cơ quan quản lý: Cần tập trung nghiên cứu xác định rõ chiến lược phát triển của ngành; trong đó, chú trọng tới việc xác định sản phẩm cốt lõi, có sức đột phá để thúc đẩy ngành Điện tử phát triển nhanh và hiệu quả hơn. Xây dựng chính sách thúc đẩy chuyển giao công nghệ, đẩy nhanh ứng dụng công nghệ cao, ngành công nghiệp điện tử trên cơ sở liên kết giữa nhà nước - DN - cơ sở đào tạo, khuyến khích thông qua hình thức hợp tác công - tư.

Cùng với đó, tập trung hỗ trợ một số DN triển vọng của Việt Nam trong lĩnh vực điện tử nhằm tạo cơ hội cho các DN này phát triển, đóng vai trò dẫn dắt thị trường điện tử trong nước; Tạo ra các hệ sinh thái, mạng lưới sáng tạo thông qua giáo dục, đào tạo về phần mềm, kích hoạt mạng lưới, mở rộng các diễn đàn chuyên môn...

Bên cạnh đó, tập trung hình thành các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), không chỉ cho phần cứng mà cả phần mềm; Tạo điều kiện thuận lợi để các DN khởi nghiệp và DN vừa và nhỏ có thể tham gia đổi mới sáng tạo, xây dựng mối quan hệ với các tập đoàn lớn sở hữu nền tảng tiên tiến cho sáng tạo và phát triển hơn nữa.

Đối với các DN Việt Nam: Cần có chiến lược dài hơi trong đầu tư nguồn lực để cải thiện năng lực, khoa học - công nghệ và muốn sở hữu một ngành Điện tử có giá trị gia tăng cao; Thúc đẩy các sản phẩm có giá trị gia tăng cao như màn hình, chất bán dẫn và linh kiện điện tử, từ đó góp phần tạo ra nhiều việc làm có giá trị gia tăng cao và tăng trưởng kinh tế.

Đồng thời, chú trọng phát triển các sản phẩm cốt lõi, có sức đột phá để thúc đẩy ngành điện tử phát triển nhanh và hiệu quả hơn. Chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cũng như nguồn vốn đầu tư vào lĩnh vực sản xuất ngành điện tử, đặc biệt là lĩnh vực sản xuất công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử.