Theo số liệu thống kê từ Cơ quan Thống kê châu Âu, 10 tháng năm 2022, EU nhập khẩu hạt điều từ thị trường ngoại khối EU đạt 129,2 nghìn tấn, trị giá 842,95 triệu EUR (tương đương 915,95 triệu USD), giảm 1,3% về lượng, nhưng tăng 12,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.

Lợi thế từ EVFTA

Trong đó, Việt Nam là nguồn cung hạt điều lớn nhất cho EU, lượng nhập khẩu đạt 98,97 nghìn tấn, trị giá 643,91 triệu EUR (tương đương 699,68 triệu USD), giảm 2,5% về lượng, nhưng tăng 9,8% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.

Thị phần hạt điều của Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của EU tăng nhẹ từ 56,36% trong 10 tháng năm 2021 lên 56,85% trong 10 tháng năm 2022.

Nhập khẩu hạt điều của EU trong 10 tháng năm 2022 đạt trên 174 nghìn tấn, trị giá 1,15 tỷ EUR (tương đương 1,25 tỷ USD), giảm 3,3% về lượng, nhưng tăng 7,1% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021.

Hiệp hội Điều Việt Nam VINACAS cho biết nhu cầu tiêu thụ hạt điều tại những quốc gia EU như Hà Lan và Đức không ngừng tăng cao bởi nhu cầu lớn từ những ngành công nghiệp chế biến thực phẩm và nhu cầu tiêu dùng cuối cùng của người dân.

Điều này cho thấy, khu vực EU đang là một thị trường giàu tiềm năng và có nhiều cơ hội phát triển. Chính vì vậy, việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc xuất khẩu hạt điều của Việt Nam sang thị trường EU là rất quan trọng và cần thiết. Thực tế, các nước thuộc khối EU như Hà Lan, Đức, Anh, Italy đều nằm trong top 10 thị trường xuất khẩu điều của Việt Nam.

Giới chuyên gia nhận định, Hiệp định EVFTA sau một thời gian đưa vào thực thi đã phát huy hiệu quả rất rõ rệt. Theo đó, ngay sau khi EVFTA có hiệu lực, thuế suất đối với các sản phẩm hạt điều nhập khẩu từ Việt Nam giảm về 0%. Đây là dấu mốc quan trọng, cơ hội lớn cho doanh nghiệp điều. Bởi trước khi EVFTA thực thi, thuế quan của mặt hàng hạt điều nhập khẩu vào EU từ Việt Nam dao động 7 - 12%.        

Tại khu vực Tây Âu, hạt điều của Việt Nam được xuất khẩu sang các nước: Đức, Hà Lan, Pháp, Bỉ… trong đó ngành điều đã khai thác tốt hai thị trường Hà Lan và Đức. Đây cũng là những đầu mối thương mại quan trọng đối với hạt điều nhập khẩu để tái xuất. Đối với khu vực Đông Âu, hạt điều Việt Nam có mặt tại nhiều nước như Nga, Ba Lan, Romania, Ukraine…

Phát triển thị trường ngách

Tuy nhiên nhiều chuyên gia phân tích, vị trí hạt điều của Việt Nam tại thị trường EU đang bị cạnh tranh. Tại các siêu thị, đại siêu thị hầu như không có sản phẩm hạt điều mang thương hiệu Việt Nam. Đa phần doanh nghiệp trong nước chỉ tập trung bán sỉ và chưa tiếp cận được phân khúc tiêu dùng cuối cùng.

Hạt điều Việt Nam mặc dù thống trị tại thị trường EU tuy nhiên mới chỉ ở dạng thô, rất ít sản phẩm chế biến, nhất là sản phẩm rang tẩm gia vị theo khẩu vị của khách hàng EU.

Trong khi đó, hạt điều, nhất là hạt điều được tẩm gia vị được người tiêu dùng EU ngày một ưa chuộng hơn bởi đây là sự thay thế lành mạnh cho các đồ ăn nhẹ mặn khác. Hiện nhiều nhà sản xuất đã tạo ra công thức mới là phủ thực phẩm khác lên hạt điều, ví dụ hạt điều phủ socola…

Bên cạnh đó, bất ổn địa chính trị và những biến động kinh tế, lạm phát ở hầu hết các thị trường trong đó có EU…khiến xuất khẩu điều được cho là gặp khó trong năm 2023. Hiệp hội Ðiều Việt Nam (Vinacas) đã xem xét điều chỉnh giảm mục tiêu doanh số xuất khẩu điều năm 2023 ở mức còn khoảng 3,1 tỷ USD. Trong khi Điều thuộc mặt hàng xuất khẩu đạt tăng trưởng cao, kéo dài 10 năm liên tục, như: năm 2022, tổng kim ngạch xuất khẩu điều đạt 3,07 tỷ USD, năm 2021 đạt 3,64 tỷ USD.

Về lâu dài, để hạt điều Việt Nam “chắc chân” tại thị trường EU, các chuyên gia khuyến cáo: Quy định của EU với hàng hoá nhập khẩu, trong đó có hạt điều rất phức tạp, thường xuyên được thay đổi, cập nhật. Trước khi đưa hàng hoá vào thị trường, doanh nghiệp cần đầu tư một khoản chi phí để tìm hiểu các thông tin này thông qua các văn phòng luật sư. Đồng thời được hỗ trợ trong quá trình giao dịch để tránh rủi ro.

Trong lĩnh vực thực phẩm, EU hiện có quy định riêng về độc tố nấm mốc, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, hàm lượng kim loại nặng, chất ô nhiễm vi sinh. EU không có quy định bắt buộc nhưng những chứng nhận an toàn thực phẩm, chứng nhận trách nhiệm xã hội, yêu cầu về đóng gói bao bì nhãn mác… là điểm cộng đáng lưu ý cho doanh nghiệp khi xuất khẩu hàng hoá vào EU.

Sản phẩm hạt điều hữu cơ đang rất thịnh hành tại EU, đây là thị trường ngách tiềm năng cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận.